Subskrybuj nas na Youtube
13 października 2019 r. rozpoczął funkcjonowanie Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. To system teleinformatyczny, prowadzony przez ministra finansów, służący przetwarzaniu informacji o osobach fizycznych sprawujących kontrolę nad polskimi spółkami handlowymi. Od tej daty wszystkie spółki mają obowiązek przekazać informacje o takich osobach.
W praktyce jednak w wielu przypadkach przedsiębiorcy mają problemy z ustaleniem osoby lub osób, które zgodnie z przepisami powinni wskazać jako beneficjenta rzeczywistego. Zamieszczamy zatem kilka przykładów, jak w skomplikowanych sytuacjach dokonać identyfikacji.
Rzecz w tym, że definicja beneficjenta rzeczywistego zawarta w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1115; dalej: ustawa) jest długa i skomplikowana. Niestety Ministerstwo Finansów nie wydało żadnych praktycznych wytycznych dotyczących identyfikacji beneficjenta rzeczywistego.
Przypomnijmy: zgłoszenia do rejestru dokonuje się w formie dokumentu elektronicznego zgodnego ze wzorem udostępnionym przez Ministerstwo Finansów na stronie https://crbr.podatki.gov.pl/adcrbr/#/, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Zgłoszenia może dokonać wyłącznie osoba uprawniona do reprezentacji spółki. Nie ma możliwości powierzenia tego zadania innym osobom, w tym pełnomocnikom.
Podmioty wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego przed 13 października 2019 r. mają czas na zgłoszenie beneficjenta rzeczywistego do 13 kwietnia 2020 r. Nawet w przypadku gdy nastąpi zmiana w zakresie ich beneficjenta rzeczywistego po 13 października 2019 r., a nie dokonały jeszcze pierwszego zgłoszenia beneficjenta, to nie dotyczy ich siedmiodniowy termin na ujawnienie zmiany. Natomiast podmioty nowo rejestrowane w KRS po 13 października obowiązuje termin siedmiodniowy. Istotne jest też to, że siedmiodniowy termin na zgłoszenie beneficjenta do rejestru oraz na zgłoszenie zmiany przekazywanych informacji nie obejmuje sobót ani dni ustawowo wolnych od pracy.
W praktyce może się okazać, że spółki na wszelki wypadek będą zgłaszały jak najwięcej osób fizycznych, niekoniecznie spełniających wymogi legalnej definicji beneficjenta. Taka postawa wydaje się zrozumiała. Ustawa penalizuje bowiem niedopełnienie obowiązku zgłoszenia informacji o beneficjencie oraz niezachowanie terminu. Literalna wykładnia przepisu nie uprawnia do nałożenia kary pieniężnej w przypadku zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego zgodnie z definicją ustawy oraz dodatkowo wskazania jako beneficjenta osoby fizycznej przesłanek takich niespełniającej.
Przykład 1
Spółka, w której udziały ma inny podmiot
W X sp. z o.o. występuje dwóch wspólników. Pierwszym jest Jakub Z. (osoba fizyczna) posiadający 55 proc. ogólnej liczby głosów. Drugim jest A spółka z o.o. posiadająca 45 proc. ogólnej liczby udziałów. Z kolei wspólnikami spółki A sp. z o.o. są: Anna K., która posiada 70 proc. udziałów, oraz Katarzyna D., która posiada 30 proc. udziałów.
Beneficjentem rzeczywistym X sp. z o.o. będą Jakub Z. oraz Anna K. Jakub Z., ponieważ posiada więcej niż 25 proc. ogólnej liczby udziałów X sp. z o.o. Z kolei Anna K. jako wspólnik A sp. z o.o., ponieważ sprawuje ona kontrolę nad A sp. z o.o., której przysługuje prawo własności więcej niż 25 proc. ogólnej liczby udziałów w X sp. z o.o. Ponadto Anna K. posiada pośrednio 31,5 proc. udziałów X sp. z o.o.
Moim zdaniem nie można uznać za beneficjenta rzeczywistego Katarzyny D., ponieważ nie sprawuje ona kontroli nad A sp. z o.o., która to osoba prawna posiada 25 proc. udziałów w X sp. z o.o. Z definicji ustawowej beneficjenta rzeczywistego wynika, że jest nim m.in. osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną (tu: A sp. z o.o.), której przysługuje prawo własności więcej niż 25 proc. ogólnej liczby udziałów klienta (tu: X sp. z o.o.).
Przykład 2
Głosy uprzywilejowane
W X sp. z o.o. występuje czterech wspólników będących osobami fizycznymi. Każdy z nich posiada 25 proc. ogólnej liczby udziałów. Udziały jednego ze wspólników – Zenona C. ‒ korzystają z uprzywilejowania co głosu w ten sposób, że na jeden udział przypadają dwa głosy. Zatem na zgromadzeniu wspólników X sp. z o.o. przysługuje mu 50 proc. głosów.
Beneficjentem rzeczywistym spółki X sp. z o.o. będzie Zenon C., ponieważ za sprawą uprzywilejowania głosów dysponuje on więcej niż 25 proc. ogólnej liczby głosów na zgromadzeniu wspólników X sp. z o.o. Żaden inny wspólnik nie spełnia przesłanek ustawowych beneficjenta rzeczywistego ani w zakresie sprawowania kontroli nad X sp. z o.o., ani w zakresie posiadania powyżej 25 proc. udziałów lub głosów w X sp. z o.o.
Przykład 3
Firma sterowana z tylnego fotela
W X sp. z o.o. występuje dwóch wspólników: A sp. z o.o. posiadająca 70 proc. ogólnej liczby udziałów oraz osoba fizyczna, Joanna G., posiadającą 30 proc. ogólnej liczby udziałów. Wspólnikami A sp. z o.o. są cztery osoby fizyczne posiadające po 25 proc. ogólnej liczby udziałów każdy. Natomiast Joanna G. zawarła z osobą trzecią, Mariuszem P., porozumienie, na mocy którego zobowiązała się do podejmowania określonych działań/głosowania na zgromadzeniu wspólników X sp. z o.o. zgodnie z wytycznymi Mariusza P.
Beneficjentem rzeczywistym X sp. z o.o. będzie niebędący wspólnikiem spółki Mariusz P. To on bowiem na podstawie porozumienia zawartego z Joanną G. faktycznie sprawuje władzę w spółce. Wprawdzie Joannie G. formalnie przysługuje prawo własności więcej niż 25 proc. udziałów w X sp. z o.o., ale to w rzeczywistości Mariusz P., a nie ona, jest decydentem na zgromadzeniu wspólników X sp. z o.o.
Przykład 4
Równowaga wielu głosów
W X sp. z o.o. jest czterech wspólników będących osobami fizycznymi, z których każdy posiada 25 proc. ogólnej liczby udziałów.
Udziały nie są uprzywilejowane co do głosu. Zatem w X sp. z o.o. żadnej osobie fizycznej nie przysługuje powyżej 25 proc. ogólnej liczby udziałów ani głosów. W efekcie w takim przypadku istnieje udokumentowany brak możliwości ustalenia osób fizycznych, które spełniałyby ustawowe przesłanki beneficjenta. Zatem zgodnie z przepisami należy uznać, że beneficjentem rzeczywistym X sp. z o.o. jest osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w X sp. z o.o., tj. członkowie zarządu X sp. z o.o., w przypadku niestwierdzenia podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Przykład 5
Akcje na okaziciela
W X sp. akcyjna istnieją jedynie akcje na okaziciela i nie jest możliwe zidentyfikowanie, czy którykolwiek z akcjonariuszy posiada więcej niż 25 proc. ogólnej liczby akcji. Spółce znany jest wprawdzie jeden z akcjonariuszy, który posiadał 27 proc. ogólnej liczby akcji na walnym zgromadzeniu, które miało miejsce sześć miesięcy temu. X sp. akcyjna nie ma wiedzy, czy ten stan utrzymuje się na dzień dokonywania przez nią zgłoszenia beneficjenta do rejestru. Wszelkie udokumentowane próby ustalenia przez X sp. z o.o. składu jej akcjonariatu zakończyły się fiaskiem.
W X sp. akcyjna istnieje udokumentowany brak możliwości ustalenia osób fizycznych, które spełniałyby ustawowe przesłanki beneficjenta. Należy zatem uznać, że beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w X sp. akcyjna, tj. członkowie zarządu X spółka akcyjna, w przypadku niestwierdzenia podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Przykład 6
Spółka z o.o. sp. k.
W firmie X sp. z o.o. sp.k. jest dwóch wspólników: komplementariuszem jest Z sp. z o.o., a komandytariuszem A sp. z o.o. Wspólnikiem Z sp. z o.o. jest D spółka akcyjna publiczna z rozproszonym akcjonariatem, a jedynym wspólnikiem A sp. z o.o. jest Zofia T. Procentowy udział A sp. z o.o. w zyskach wynosi 98 proc. Zgodnie z umową spółki Z sp. z o.o. sp. k. wspólnikom przysługuje prawo wykonywania głosu na zebraniu wspólników w takim samym stosunku, w jakim uczestniczą w zyskach.
Beneficjentem rzeczywistym X sp. z o.o. sp. k. jest Zofia Z., ponieważ poprzez siłę swojego głosu na zebraniu wspólników sprawuje pośrednio kontrolę nad X sp. z o.o. sp. k.
Przykład 7
Mieszana struktura, rozproszony akcjonariat
W X sp. z o.o. sp. k. jest dwóch wspólników: komplementariuszem jest Z sp. akcyjna, a komandytariuszem A sp. z o.o. Osoby fizyczne będące akcjonariuszami Z sp. akcyjna posiadają akcje na okaziciela. Nie jest znany osobowy skład akcjonariatu Z sp. akcyjna. Wspólnikiem A sp. z o.o. jest D sp. akcyjna, której akcjonariusze będący osobami fizycznymi posiadają akcje na okaziciela. Nie jest znany osobowy skład akcjonariatu D sp. akcyjna.
W przypadku wykazania, że nie jest możliwe ustalenie tożsamości akcjonariuszy akcji na okaziciela w D sp. akcyjna i Z sp. akcyjna, którzy spełniają ustawowe przesłanki uznania ich za beneficjenta, X sp. z o.o. sp. k. jako swojego beneficjenta powinna zgłosić członków zarządu komplementariusza, w przypadku niestwierdzenia podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Przykład 8
W spółce komandytowej
X sp.k. ma dwóch wspólników będących osobami fizycznymi: Lucyna D. jako komplementariusz ma prawo reprezentowania spółki oraz prowadzenia jej spraw, przysługuje jej 1 proc. udziału w zysku, a Maciej F. jako komandytariusz nie ma prawa reprezentowania spółki ani prowadzenia jej spraw, przysługuje mu za to 99 proc. udziału w zysku X sp. k. Umowa spółki uzależnia liczbę głosów na zebraniu wspólników od procentowego udziału w zysku.
Beneficjentem rzeczywistym X sp. k. jest Maciej F. jako komandytariusz, ponieważ poprzez siłę swojego głosu na zebraniu wspólników sprawuje bezpośrednio kontrolę nad X sp. k.
Przykład 9
W spółce z podmiotem publicznym
Firma X sp. z o.o. ma czterech wspólników będących osobami prawnymi: pierwszy to A sp. z o.o. posiadająca 10 proc. udziałów, drugi to B sp. z o.o. posiadająca 10 proc. udziałów, trzeci to C sp. z o.o., również posiadająca 10 proc. udziałów, natomiast czwartym jest firma D ‒ publiczna spółka akcyjna posiadająca 70 proc. udziałów. Jedynym wspólnikiem A sp. z o.o., B sp. z o.o. oraz C sp. z o.o. jest Jan K. Natomiast akcjonariat publicznej spółki akcyjnej D jest rozproszony.
Beneficjentem rzeczywistym X sp. z o.o. będzie Jan K., ponieważ pośrednio posiada on łącznie 30 proc. udziałów w X sp. z o.o. (poprzez udziały w trzech spółkach: A, B i C). Spełnia definicję beneficjenta, bo przysługuje mu pośrednio powyżej 25 proc. ogólnej liczby udziałów w X sp. z o.o.
