Subskrybuj nas na Youtube
Nowe unijne rozporządzenie dotyczące napojów spirytusowych wprowadzi m.in. zmiany w ich definicjach oraz limity zawartości cukru. Dla producentów i importerów oznacza to konieczność korekty receptur i etykiet. Ze zmianami powinni się zapoznać również handlowcy.
Za niespełna dwa lata, od 25 maja 2021 r., zacznie być stosowane nowe unijne rozporządzenie 2019/787 dotyczące znakowania napojów spirytusowych. Z związku z tym, że nowa regulacja uchyli dotychczasowe rozporządzenie nr 110/2008 w tej sprawie, producenci, dystrybutorzy, importerzy, a także eksporterzy napojów spirytusowych powinni już teraz przygotować się na nowości i wyzwania, które na nich czekają. W wielu wypadkach oznaczają one m.in. konieczność przygotowania nowych etykiet oraz korektę składu produktów. Co więcej, zmiany mogą czekać również producentów wyrobów spożywczych zawierających napoje spirytusowe.
Od uchwalenia rozporządzenia nr 110/2008 upłynęło dziesięć lat. Głównym celem nowelizacji było m.in. uwzględnienie najnowszych doświadczeń, innowacji technologicznych oraz zmian oczekiwań konsumentów.
Czysta bez barwników
Przedsiębiorcy powinni zwrócić uwagę w szczególności na zmiany w załączniku określającym kategorie napojów spirytusowych. Poza zmianami tłumaczeniowymi dokonano modyfikacji definicji niektórych napojów spirytusowych. Polskich producentów powinny szczególnie żywo zainteresować zmiany dotyczące wódki i wódki smakowej.
Odnośnie do wódki wprost w definicji (zawartej w załączniku nr 1) stwierdzono, że nie może być ona barwiona (co tak naprawdę wynikało już z poprzedniego rozporządzenia, ale obecna regulacja jest w tym zakresie bardziej czytelna).
Vodka także z Polski
Co ciekawe, nazwa prawna wódki w zapisie angielskim „vodka” może być na mocy nowego rozporządzenia używana w każdym państwie członkowskim UE. Jest to zatem wyjątek od zasady, zgodnie z którą należy stosować oznaczenia w języku zrozumiałym dla konsumenta (czyli w przypadku Polski – po polsku).
Wśród innych zmian jest wprowadzenie polskiego terminu „okowita z piwa” równoległego do oryginalnych „bierbrand” oraz „eau de vie de bière”. W myśl definicji zawartej w art. 13 rozporządzenia jest to napój spirytusowy wytwarzany wyłącznie w drodze bezpośredniej destylacji pod normalnym ciśnieniem świeżego piwa, którego objętościowa zawartość alkoholu wynosi mniej niż 86 proc., dzięki czemu powstały destylat zachowuje właściwości organoleptyczne pochodzące z piwa. Przy czym minimalna objętościowa zawartość alkoholu w okowicie z piwa wynosi 38 proc.
Ograniczanie zawartości cukru
Równolegle wprowadzono limit zawartości cukru w wódce w sytuacji dosłodzenia jej w celu dopełnienia ostatecznego smaku. Jeśli chodzi o wódkę smakową, to w przypadku jej dosładzania produkt końcowy będzie musiał zawierać mniej niż 100 gramów produktów słodzących na litr wódki, w przypadku zaś zwykłej wódki ma to być maksymalnie 8 gramów.
Odpowiednie limity wprowadzono także dla innych napojów spirytusowych (np. rumu oraz brandy), co najprawdopodobniej z jednej strony jest wyrazem dbałości o jakość napojów spirytusowych, a z drugiej strony jest odzwierciedleniem szerszego trendu do ograniczania ilości cukrów w żywności.
Warto także wspomnieć o nowym obowiązku dotyczącym czeskiego napoju spirytusowego o nazwie „slivovice”. W przypadku gdy „slivovice” wprowadza się do obrotu poza Czechami, na etykiecie należy podać skład alkoholu. Wymóg ten, chroniący produkty czeskie, nie został rozszerzony na śliwowicę produkowaną w Polsce.
Importerzy powinni zwrócić uwagę także na utrzymanie w mocy zmian związanych z nową umową Unii Europejskiej z Japonią, tj. dotyczących umożliwienia importu shochu poddanego pojedynczej destylacji w tradycyjnych japońskich rozmiarach butelek.
Dojrzewanie pod nadzorem
Postanowiono wzmocnić kontrolę nad procesem leżakowania (inaczej: dojrzewania), co „oznacza przechowywanie napoju spirytusowego w odpowiednich pojemnikach przez pewien okres, aby umożliwić naturalne reakcje w napoju spirytusowym, które nadają temu napojowi spirytusowemu szczególne cechy”.
Inną nowością wynikającą z rozporządzenia (stanowiącą odpowiedź na potrzeby technologiczne), jest dostrzeżenie dynamicznego procesu dojrzewania brandy znanego jako system „criaderas y solera” lub „solera e criaderas”. Polega on „na dokonywaniu okresowej ekstrakcji części brandy zawartej w każdej z dębowych beczek lub pojemników, które tworzą warstwę dojrzewania, oraz odpowiednim ich uzupełnieniu brandy ekstrahowaną z poprzedzającej warstwy dojrzewania”. W tym zakresie ustanowiono szczególne wymogi dotyczące znakowania leżakowania tej brandy.
Rygorystyczne znakowanie żywności
Już wcześniej rozporządzenie nr 110/2008 wraz z aktami wykonawczymi regulowało zagadnienie posługiwania się nazwami napojów spirytusowych oraz ich oznaczeniami geograficznymi w etykietowaniu innej żywności (w tym napojów alkoholowych niebędących napojami spirytusowymi). W nowym rozporządzeniu przepisy dotyczące tego zagadnienia rozbudowano. Dotyczy to szczególnie odniesień, czyli w skrócie nawiązań do nazw napojów spirytusowych w etykietowaniu żywności nie będącymi napojami spirytusowymi.
Pozostawiono w mocy dotychczasowy podstawowy wymóg, zgodnie z którym, jeśli w oznakowaniu żywności innej niż napoje spirytusowe (na etykiecie, w prezentacji) stosuje się odniesienia do napoju spirytusowego lub jego oznaczenia geograficznego, to użyty alkohol powinien co do zasady pochodzić wyłącznie z tego napoju spirytusowego (art. 12 rozporządzenia). Można to zilustrować następującym przykładem: jeśli na czekoladkach umieszcza się wizerunek whisky z podpisem „whisky”, to nie można jednocześnie dodawać innego alkoholu do produktu. Dotyczy to również prezentacji wyrobów w cukierniach i zakładach gastronomicznych. [przykład 1]
W przypadku napojów alkoholowych (innych niż spirytusowe, np. mieszanina whisky z colą) odniesień do napojów spirytusowych można używać wyłącznie wtedy, gdy dodany alkohol pochodzi z wskazanego napoju spirytusowego.
Ponadto – co jest dla tych produktów nowością – zawartość każdego składnika alkoholowego ma być wskazana co najmniej raz w tym samym polu widzenia co odniesienie (w powyższym przykładzie dotyczyłoby to whisky), w porządku malejącym według użytych ilości. Ponadto takie odniesienia muszą być zapisane czcionką o rozmiarze nie większym niż połowa rozmiaru czcionki zastosowanej dla nazwy napoju alkoholowego.
Kontrowersyjny obowiązek na kilkanaście miesięcy
Jedną z większych kontrowersji w związku w nowym rozporządzeniem powoduje konieczność stosowania przez pewien czas (od 1 kwietnia 2020 r. do 25 maja 2021 r.) obowiązku z rozporządzenia nr 1169/2011 o deklarowaniu pochodzenia podstawowego składnika produktu. Mianowicie zgodnie z art. 26 ust. 3 tego rozporządzenia, jeśli na etykiecie produktu jest podany kraj lub miejsce pochodzenia samego produktu i gdy nie są one takie same jak kraj lub miejsce pochodzenia jego podstawowego składnika, to należy podawać kraj lub miejsce pochodzenia podstawowego składnika owego produktu. Obowiązek ten dotyczy wszystkich rodzajów żywności, a zacznie być stosowany już od 1 kwietnia 2020 r. (wtedy wchodzi w życie rozporządzenie wykonawcze 2018/775 , które określa szczegóły stosowania tego obowiązku). Jednakże w przypadku napojów spirytusowych art. 14 omawianego rozporządzenia 2019/787 wyłącza stosowanie tego obowiązku. Problem polega na tym, że zwolnienie to będzie stosowane dopiero od 25 maja 2021 r., a żaden przepis przejściowy nie odnosi się do wcześniejszego stosowania wymienionego zwolnienia. Oznacza to, że przez ponad rok (między 1 kwietnia 2020 r. a 25 maja 2021 r.) dla napojów spirytusowych w określonych wyżej przypadkach trzeba będzie podawać miejsce pochodzenia podstawowego składnika produktu. [przykład 2] Obowiązek ten nie będzie jednak dotyczył sytuacji, w której oznaczenie pochodzenia będzie stanowiło zarejestrowany znak towarowy lub w przypadku napojów spirytusowych noszących chronione oznaczenia geograficzne zgodnie z rozporządzeniem nr 110/2008.
przykład 1
Rum w pączku taki jak na reklamie
Cukiernik w witrynie sklepu umieścił plakat ze zdjęciem pączka, a obok kieliszek z rumem. Jeśli dodaje do tych samych pączków co na zdjęciu inny alkohol, to takie przedstawienie rumu będzie niedozwolone.
przykład 2
Konsument się dowie, skąd pochodzą ziemniaki
Producent wprowadza do obrotu wódkę wyprodukowaną w Polsce, ale z niemieckich ziemniaków. Jeśli w oznakowaniu zostanie zamieszczone oznaczenie „Produkt polski”, to od 1 kwietnia 2020 r. będzie musiał podawać na etykiecie pochodzenie ziemniaków. Wymóg ten wygaśnie 25 maja 2021 r., kiedy zacznie być stosowane rozporządzenie 2019/787, wyłączające ten obowiązek.
Sankcje
Nowe rozporządzenie nie wprowadza żadnych specjalnych sankcji odnoszących się do napojów spirytusowych. W katalogu kar uregulowanych w innych aktach prawa żywnościowego są przede kary pieniężne oraz sankcje karne. Przykładowo podanie niewłaściwej nazwy produktu albo zastosowanie niedozwolonego składnika w napoju spirytusowym może być zakwalifikowane jako zafałszowanie żywności, z czym wiążą się wielotysięczne kary, nie wspominając już o nakazie wycofania produktu z obrotu i innych środkach nadzoru, które często są równie dotkliwe.
Warto pamiętać, że również sprzedawca może ponosić odpowiedzialność za sprzedaż nie spełniających wymogów produktów. A to dlatego, że co do zasady odpowiedzialność w łańcuchu żywnościowym ponosi każdy podmiot. W przypadku postępowań administracyjnych z zakresu urzędowej kontroli żywności odpowiada ten podmiot (np. producent czy sklep), przeciwko któremu toczy się postępowanie. Jeśli nieprawidłowość nie jest winą sklepu, to w zasadzie sprzedawcy pozostaje roszczenie cywilnoprawne w stosunku do tego, kto produkt dostarczył (samej kary automatycznie nie można przenieść).
To jeszcze nie koniec
Uchwalenie nowego rozporządzenia wcale nie oznacza końca zmian w znakowaniu napojów spirytusowych. Nadaje ono wiele uprawnień dla Komisji Europejskiej do uchwalenia aktów wykonawczych dotyczących głównie definicji technicznych (np. alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego czy destylacji), oznaczeń geograficznych (np. rejestru oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych) oraz kontroli napojów spirytusowych (np. w zakresie prawidłowości stosowania oznaczeń leżakowania). Kiedy oraz które aspekty zostaną jeszcze uszczegółowione – pozostaje kwestią najbliższej przyszłości.
Podstawa prawna
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/787 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji i etykietowania napojów spirytusowych, stosowania nazw napojów spirytusowych w prezentacji i etykietowaniu innych środków spożywczych, ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, wykorzystywania alkoholu etylowego i destylatów pochodzenia rolniczego w napojach alkoholowych, a także uchylające rozporządzenie (WE) nr 110/2008 (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 130, s. 1).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2008 z 15 stycznia 2008 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89 (Dz.Urz. UE z 2008 r. L 39, s. 16).
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/775 z 28 maja 2018 r. ustanawiające zasady stosowania art. 26 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, w odniesieniu do reguł dotyczących wskazywania kraju lub miejsca pochodzenia podstawowego składnika środka spożywczego (Dz.Urz. UE z 2011 r. L 304, s. 18).
