Subskrybuj nas na Youtube
1 marca 2020 r. weszły w życie zmiany m.in. w zasadach przekształcania i łączenia spółek kapitałowych oraz osobowych. Między innymi ograniczono obowiązek badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta, zrównano uchwałę o przekształceniu z podpisaniem umowy spółki. Wszystko to ma na celu sprawniejsze przeprowadzenie procedur oraz skrócenie czasu ich trwania, a także zmniejszenie kosztów.
Zmiany są efektem dwóch nowelizacji kodeksu spółek handlowych: z 19 lipca 2019 r, o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1655) oraz z 13 lutego 2020 r. oz zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 288).
Bez udziału biegłego
Do najważniejszych zmian nowelizacji należy zaliczyć ograniczenie wymogu badania planu przekształcenia (przygotowywanego przez zarząd spółki lub wszystkich wspólników prowadzących sprawy spółki przekształcanej) przez biegłego rewidenta. Do tej pory wszystkie przekształcenia były objęte takim obowiązkiem. Przy czym na gruncie nowelizacji, zgodnie z nowym brzmieniem art. 559 par. 1 k.s.h., wymóg powołania biegłego nadal będzie obowiązywał w przypadku przekształcenia podmiotu w spółkę akcyjną. Ponadto obowiązek pozostawiono w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę z o.o. lub akcyjną (art. 5848 k.s.h.).
Zatem dzięki zmianom powołanie biegłego nie jest już konieczne m.in. w przypadku: przekształcenia spółki jawnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z o.o. w spółkę komandytową.
Ograniczenie obowiązku badania planu przez biegłego rewidenta tylko do określonych przypadków to dobra wiadomość dla przedsiębiorców – skróci się bowiem czas trwania procesu przekształcenia spółki. Samo wyznaczenie biegłego przez sąd trwa obecnie do kilku tygodni, zaś badanie przez biegłego – co najmniej kilka tygodni do dwóch miesięcy. To nie wszystko, również obniżą się – i to znacząco – koszty. Zrezygnowanie z badania przez biegłego oznacza w praktyce oszczędność średnio od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.
Bardziej rzetelna wycena w spółce akcyjnej
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 559 k.s.h. plan przekształcenia w spółkę akcyjną musi być poddany badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności oraz – co dodatkowo zapisano w treści przepisów – w celu ustalenia, czy wycena składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej jest rzetelna. Spółka powinna złożyć do sądu wniosek o wyznaczenie biegłego, jednak co istotne nie musi on się znajdować na liście biegłych sądowych prowadzonych przez sąd. Spółka we wniosku może zawrzeć jedynie żądanie wyznaczenia biegłego lub wskazywać imię i nazwisko biegłego. Biegły rewident w terminie określonym przez sąd, nie dłuższym jednak niż dwa miesiące od dnia jego wyznaczenia, sporządzi na piśmie szczegółową opinię i złoży ją wraz z planem przekształcenia sądowi rejestrowemu oraz spółce przekształcanej.
Wystarczy uchwała
Ustawodawca wprowadził również inne usprawnienie i przyspieszenie procesu przekształcenia, zrównując w art. 563 par. 2 k.s.h. podjęcie uchwały o przekształceniu z zawarciem umowy spółki przekształconej (albo zawiązaniem przekształconej spółki akcyjnej). Dzięki temu spółki będą mogły uniknąć utrudniania przekształcenia przez poszczególnych wspólników, którzy – w przypadku skutecznego podjęcia uchwały o przekształceniu i dopełnieniu innych wymaganych przez prawo wytycznych – nie będą mogli już odmówić podpisania umowy.
Wiąże się to również z oszczędnością środków wydawanych na przekształcenie. W efekcie nie będzie bowiem trzeba sporządzać dwóch oddzielnych aktów notarialnych: jednego z uchwałą, drugiego z umową/statutem spółki.
Podstawowe informacje
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna (spółka przekształcana) mogą być przekształcone w inną spółkę handlową (spółkę przekształconą). Ponadto przedsiębiorca będący osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą może przekształcić formę prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową. Spółka cywilna może być natomiast przekształcona w spółkę handlową, inną niż spółka jawna.
Istotą przekształcenia jest to, iż spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej, pozostaje ona co do zasady podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem.
Stosownie do art. 556 k.s.h. do przekształcenia spółki wymagane jest przede wszystkim:
1) sporządzenie planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta;
2) powzięcie uchwały o przekształceniu spółki;
3) powołanie członków organów spółki przekształconej albo określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją;
4) dokonanie w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenie spółki przekształcanej.
Korporacyjne prawo wyjścia
Nowe przepisy wprowadziły instytucję korporacyjnego prawa wyjścia, która ma zastosowanie w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej) w osobową, czyli np. jawną czy komandytową.
W poprzednim stanie prawnym ci ze wspólników lub akcjonariuszy spółki przekształcanej, którzy uczestniczyli w przekształceniu, stawali się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej. Nowelizacja odeszła od swoistego domniemania nieuczestniczenia wspólników w spółce przekształconej, w związku z czym w art. 553 par. 3 k.s.h. wskazano, iż wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej.
Dzięki korporacyjnemu prawu wyjścia w nowym stanie prawnym wspólnicy lub akcjonariusze, którzy głosowali przeciwko uchwale o przekształceniu i zażądali zaprotokołowania sprzeciwu, będą mieli prawo żądania odkupu udziałów lub akcji w spółce przekształcanej. Przy czym powinni oni złożyć spółce pisemne żądanie odkupu w terminie tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu wraz z dokumentem akcji lub informacją z rejestru akcjonariuszy, a w przypadku akcji zdematerializowanych będących przedmiotem obrotu zorganizowanego imienne świadectwo depozytowe. Spółka przekształcana powinna dokonać odkupu udziałów albo akcji na rachunek własny lub rachunek wspólników pozostających w spółce w terminie trzech tygodni od podjęcia uchwały o przekształceniu. Skuteczność odkupu zależy od zapłaty ceny odkupu wspólnikom żądającym odkupu lub złożenia kwoty równej tej cenie do depozytu sądowego. Jeżeli wszystkie udziały albo akcje wspólników, żądających odkupu, nie zostaną odkupione, przekształcenie nie dochodzi do skutku.
Rozwiązanie zaproponowane przez ustawodawcę z jednej strony zapewnia integralność majątku spółki, zaś z drugiej chroni interesy wspólników lub akcjonariuszy, którzy nie chcą uczestniczyć w spółce w innej formie prawnej.
Ustalenie wartości godziwej – tu może być problem
Wspólnik korzystający z korporacyjnego prawa wyjścia może żądać odkupu udziałów albo akcji po cenie odpowiadającej ich wartości godziwej. Wartość godziwa jest określana w planie przekształcenia. I tak za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.
Przekształcana spółka kapitałowa może nabyć na rachunek własny udziały albo akcje, których łączna wartość nominalna nie przekracza 10 proc. kapitału zakładowego.
Stosownie do art. 569 par. 2 k.s.h. do wniosku o wpis przekształcenia do rejestru powinno dołączyć się oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wszystkie udziały albo akcje wspólników, którzy żądali odkupu, zostały odkupione zgodnie z art. 5761 k.s.h.
Taka zmiana była potrzebna, bo chociaż wspólnikowi lub akcjonariuszowi przysługuje prawo do zaskarżenia uchwały o przekształceniu, to stosownie z art. 567 par. 2 k.s.h. nie można zaskarżyć uchwały o przekształceniu jedynie na podstawie zastrzeżeń dotyczących wartości udziałów albo akcji ustalonej na potrzeby odkupu.
Niestety zaproponowane rozwiązanie nie wydaje się doskonałe. Wprowadzona zmiana może prowadzić do prób pokrzywdzenia wspólników przez spółki – poprzez zaniżanie wartości godziwej udziałów lub akcji. Jak wspomniano wyżej, cena godziwa jest określana w planie przekształcenia, który w poprzednim stanie prawnym był badany przez biegłego rewidenta. Co prawda wspólnik, który nie zgadza się z zaproponowaną w planie przekształcenia ceną odkupu, ma prawo do wniesienia powództwa o ustalenie wartości godziwej jego udziałów albo akcji w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Należy jednak podkreślić, że wniesienie takiego powództwa nie wstrzymuje odkupu ani rejestracji przekształcenia, ponadto powództwo wiąże się z kosztami po stronie wspólnika, w związku z czym wniesienie powództwa może być nieopłacalne w przypadku udziałów lub akcji o stosunkowo niskiej wartości.
Na nową formę kapitałową jeszcze poczekamy
Komentowana nowelizacja z 19 lipca 2019 r. miała również wprowadzić nowy typ spółki – prostą spółkę akcyjną, jednakże na mocy styczniowej noweli – zostało odłożone to do 2021 r. Zmiany te były długo oczekiwane przez środowisko start-upów i nowych technologii, gdyż miały one m.in. wprowadzić uproszczenie i elektronizację procedur w zakresie rejestracji spółki i jej bieżącego funkcjonowania. Przesunięcie terminu należy ocenić negatywnie, ograniczy to konkurencyjność polskich podmiotów na rynku europejskim. ©℗
Treść planu przekształcenia
Zmianie uległ art. 558 k.s.h. regulujący treść planu przekształcenia. Wycena składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej będzie niezbędna jedynie w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną.
Plan przekształcenia powinien zawierać co najmniej:
1) ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia;
2) w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową określenie wartości godziwej udziałów albo akcji wspólników.
Do planu przekształcenia należy dołączyć:
1) projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki;
2) projekt umowy albo statutu spółki przekształconej;
3) w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej;
4) sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia.
Zawiadamianie wspólników
Doprecyzowano i nieco zmieniono również art. 560 k.s.h., który reguluje termin pierwszego zawiadomienia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu. Zgodnie z nowymi przepisami zawiadamianie wspólników powinno nastąpić dwukrotnie w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej. Pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia. Zawiadomienie takie powinno zawierać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta z badania planu przekształcenia, jeżeli została ona sporządzona, oraz określać miejsce oraz termin, w którym wspólnicy spółki przekształcanej mogą się zapoznać z pełną treścią planu i załączników, a także opinią biegłego rewidenta z badania planu przekształcenia, jeżeli została ona sporządzona, przy czym termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem podjęcia uchwały o przekształceniu. Ponadto powinno się dołączyć projekt uchwały o przekształceniu oraz projekt umowy albo statutu spółki przekształconej, nie dotyczy to jednak przypadku, w którym zawiadomienie jest ogłaszane.
Akcje własne dla wspólników w przypadku połączeń
Nowe regulacje ułatwiają przeprowadzanie połączeń odwrotnych, gdzie spółka przejmującą jest spółka zależna, zaś spółką przejmowaną spółka dominująca. (art. 515 k.s.h.). Do tej pory kodeks spółek handlowych nie regulował takiego typu połączenia, który chociaż rzadko występuje w obrocie, jest czasami praktykowany ze względów operacyjnych. Połączenie odwrotne występuje, gdy cały majątek spółki matki, czyli w tym wypadku spółki przejmowanej, przechodzi na spółkę córkę – spółkę przejmującą. Ustawodawca umożliwił spółce przejmującej wydanie wspólnikom spółki przejmowanej udziałów lub akcji własnych, które spółka przejmująca nabyła w związku z połączeniem.
Zmiana ta pozwoli spółce przejmującej na wydanie wspólnikom spółki przejmowanej własnych udziałów lub akcji, umorzenia udziałów lub akcji własnych nabytych w rezultacie połączenia lub bez konieczności uprzedniego podwyższania kapitału zakładowego.
W poprzednim stanie prawnym spółka była zobowiązana do wezwania wspólników – w sposób przewidziany dla ich zawiadamiania – do złożenia, w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Po wejściu nowelizacji ustawy wspólnicy nie będą musieli składać dodatkowych oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej.
Zmiany w podziałach
Zmianie uległ art. 530 par. 2 k.s.h., który stanowi, że wydzielenie nowej spółki następuje w dniu jej wpisu do rejestru. W przypadku przeniesienia części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę wydzielenie następuje w dniu wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub emisji przez spółkę przejmującą nowych akcji bez wartości nominalnej (dzień wydzielenia).
Ponadto, stosownie do art. 542 par. 2, wykreślenie spółki dzielonej z rejestru następuje z urzędu – niezwłocznie po wpisie do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółek przejmujących lub po wpisie do rejestru emisji przez spółki przejmujące nowych akcji bez wartości nominalnej albo po wpisie do rejestru nowych spółek uczestniczących w podziale.
Brak przepisów przejściowych
Problemem, który wiąże się z nowelizacją, jest brak w niej przepisów przejściowych. W efekcie podmioty, które rozpoczną proces przekształcenia przed 1 marca 2020 r., czyli dniem wejście w życie przepisów, staną przed dylematem, czy badanie planu przekształcenia przez biegłego rewidenta będzie niezbędne, kiedy rejestracja przekształcenia nastąpi po dacie nowelizacji.
Kolejną z problematycznych kwestii może być, jak wspomniano wyżej, dowolna wycena udziałów lub akcji przez spółki w przypadku chęci skorzystania przez wspólników lub akcjonariuszy z korporacyjnego prawa wyjścia.
Zaproponowane zmiany należy ocenić pozytywnie, usprawniają one przeprowadzenie procesu przekształcenia oraz powodują obniżenie jego kosztów, nie wpływając jednocześnie na bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.
