Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku informowania przełożonych o podejrzeniu wykorzystywania banku do działalności przestępczej naraża jego pracowników na odpowiedzialność karną
Każdy rozpoczynający pracę pracownik banku bierze odpowiedzialność za przestrzeganie obowiązujących w nim procedur i przepisów prawa. Jego zadaniem jest nie tylko ochrona informacji o klientach, ale także zgłaszanie podejrzanych działań, które mogłyby świadczyć o tym, że miejsce, w którym pracuje, jest wykorzystywane do ukrycia działań przestępczych. Pracownicy banków mają obowiązek raportowania o transakcjach czy osobach, co do których zachodzi podejrzenie prania pieniędzy, finansowania terroryzmu, nielegalnego obrotu papierami wartościowymi, wykorzystania lub nadużywania informacji poufnych, oszustwa, sprzeniewierzania funduszy czy innych przestępstw. Każdy pracownik banku odpowiada za znajomość obowiązujących w nim procedur oraz za ich przestrzeganie. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy mają bezpośredni kontakt z klientem, dokumentami finansowymi bądź uczestniczą w procesowaniu transakcji.

Łamanie regulaminu

Pracownik banku, który wbrew swoim obowiązkom nie zawiadamia o podejrzeniu wykorzystywania banku do celów mających związek z przestępstwem finansowania terroryzmu (165a k.k.) lub prania brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.) ponosi przede wszystkim odpowiedzialność porządkową (art. 107 prawa bankowego). Wynika ona z kodeksu pracy i obowiązujących w banku regulaminów. W uzasadnionych przypadkach może ona wiązać się z rozwiązaniem umowy o pracę z pracownikiem i odpowiedzialnością majątkową.
W razie ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych albo popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku (jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem), pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 par. 1 pkt 1–2 kodeksu pracy). Uzasadnioną przyczyną rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę nie musi być jedynie zawinione uchybienie pracownicze wywołujące istotną szkodę majątkową w mieniu pracodawcy. Taką przyczyną może być także zawinione działanie pracownika powodujące zagrożenie interesów pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2010 r., sygn. akt II PK 110/2010, LexPolonica nr 2461609).

Wewnętrzne procedury

Odpowiedzialność dyscyplinarna nie wyłącza możliwości pociągnięcia pracownika banku do odpowiedzialności karnej. Jeżeli jego zachowanie wypełnia znamiona przestępstwa, bo brał on udział w nielegalnym procederze np. w charakterze pomocnika, to może on stanąć na ławie oskarżonych obok posiadacza pieniędzy z nielegalnych źródeł.
Szczególną odpowiedzialność pracownika banku wprowadza także art. 299 par. 2 k.k. Jeżeli przyjmuje on wbrew obowiązującym go procedurom (m.in. rejestracji transakcji i dokonujących ich osób) pieniądze, papiery wartościowe i inne instrumenty finansowe w okolicznościach, które świadczą o próbie legalizacji bezprawnie pozyskanych środków, to popełnia on przestępstwo. Grozi za nie kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Jeszcze surowsza odpowiedzialność grozi tym pracownikom banku, którzy podejmują się przestępczych działań wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami (np. inicjatorami procederu prania brudnych pieniędzy). Zgodnie z art. 299 par. 5 mogą one trafić do więzienia na czas od roku do 10 lat.

Pismo do prokuratury

Prawidłowa reakcja pracownika na sygnały o możliwym wykorzystywaniu jego banku w celu ukrycia działalności przestępczej uruchamia procedurę umożliwiającą następnie przełożonym zawiadomienie o tym prokuratora, policji albo innego właściwego organu uprawnionego do prowadzenia postępowania karnego (art. 106a ust. 1 prawa bankowego).
W przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że zgromadzone na rachunku bankowym środki, w całości lub w części pochodzą z przestępstwa lub mają związek z przestępstwem innym niż przestępstwo finansowania terroryzmu lub prania brudnych pieniędzy, bank jest uprawniony do dokonania blokady środków na tym rachunku. Blokada może odnosić się tylko do środków, co do których zachodzi takie podejrzenie, i nie może trwać dłużej niż 72 godziny. Po dokonaniu blokady bank zawiadamia prokuratora, a ten decyduje o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania karnego. W razie wszczęcia dochodzenia lub śledztwa prokurator może dokonać blokady środków na rachunku na czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące od otrzymania zawiadomienia z banku. Po tym czasie blokada środków na rachunku automatycznie upada, jeżeli ie zostało wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.
Przestępstwa, do których popełniania są najczęściej wykorzystywane banki
● oszustwa kredytowe
● przekroczenie uprawnień przez pracownika banku
● pranie brudnych pieniędzy
● ujawnienie tajemnicy bankowej
● przestępstwa czekowe i wekslowe
Przykładowe metody prania pieniędzy
● Smurfing – wpłacanie przez wielu podstawionych ludzi niewielkich kwot pieniędzy, co nie wymaga kontroli tożsamości podmiotów biorących udział w transakcji.
● Mieszanie – polega na podczepianiu pieniędzy pochodzących z przestępstw pod legalnie prowadzony biznes, w którym trudno jest oszacować faktyczne obroty (restauracje, bary, hotele itp.).
● Puste transakcje – kreowanie fikcyjnego obrotu na papierze. Nieprawdziwe transakcje biznesowe poświadczane są podrabianymi dokumentami (fakturami, rachunkami).
● Fikcyjny kredyt – firma zaciąga kredyt w banku, a następnie spłaca go pieniędzmi pochodzącymi z fikcyjnego kredytu uzyskanego w innej firmie.
● Transferpricing – zawyżanie lub zaniżanie wartości na fakturze w handlu międzynarodowym prowadzonym między powiązanymi ze sobą przedsiębiorstwami. Różnica między realną ceną towaru importowanego a ceną na fakturze (zawyżoną) stanowi dla eksportera legalny zysk.
Źródło: www.abw.gov.pl
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.).
Ustawa z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2010 r. nr 46, poz. 276 z późn. zm.).
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).