Walka z marnowaniem żywności: W marcu w życie wejdą też przepisy o karach

Czas podpisać z organizacjami pozarządowymi umowy o nieodpłatnym przekazywaniu produktów żywnościowych. Sprzedawcy, którzy prowadzą sklepy i hurtownie o powierzchni większej niż 400 mkw., mają na to czas tylko do 18 lutego. Jeżeli tego nie zrobią, od 1 marca mogą zapłacić kary

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz.U. z 2019 r. poz. 1680; dalej: u.p.m.ż.) nałożyła na przedsiębiorców prowadzących sprzedaż artykułów spożywczych liczne obowiązki. Cel, jaki postawił sobie ustawodawca, to stworzenie systemu nieodpłatnego przekazywania nieprzydatnych produktów żywnościowych (tj. takich, którym upływa termin ważności lub data minimalnej trwałości lub które mają wady wyglądu/opakowań), przy zachowaniu już wcześniej funkcjonujących ulg podatkowych w tym zakresie. Wszystko po to, by doprowadzić do zmniejszenia ilości jedzenia, które jest wyrzucane przez sklepy na śmietnik – i tym samym przeciwdziałać negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym związanym z tym zjawiskiem

Choć sama ustawa weszła w życie 18 września 2019 r., to na przygotowania do realizacji części obowiązków ustawodawca dał przedsiębiorcom nieco czasu. Ten okres dla niektórych przedsiębiorców właśnie dobiega końca. Między innymi już za kilka dni, 18 lutego, minie termin, do którego sprzedawcy żywności, przedsiębiorcy prowadzących placówki o powierzchni sprzedaży powyżej 400 mkw., powinni podpisać umowy z organizacjami pozarządowymi dotyczące nieodpłatnego przekazywania jedzenia. Od 1 marca będą zaś mogły rozpocząć się kontrole dotyczące wykonania tego obowiązku.

Ponieważ przepisy nadal budzą liczne wątpliwości, poniżej odpowiadamy na wybrane pytania.

obowiązki

•Kogo dotyczą nowe przepisy?

Zgodnie z art. 2 pkt 3 u.p.m.ż. podmiotami, na które bezpośrednio oddziałują jej przepisy, są sprzedawcy żywności. Tych zaś rozumie się jako przedsiębiorców prowadzących sklepy lub hurtownie o powierzchni sprzedaży powyżej 250 mkw., w których przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50 proc. przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów. Przy czym powyższa zasada została wyłączona w art. 17 u.p.m.ż., wprowadzającym swoiste przepisy przejściowe. Mianowicie zaznaczono, że w okresie dwóch lat od wejścia w życie ustawy przez sprzedawców żywności należy rozumieć przedsiębiorców prowadzących działalność w jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 400 mkw., w której przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50 proc. przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Powyższe oznacza zatem, że od 18 września 2019 r. do 18 września 2021 r. wszelkie obowiązki wynikające z ustawy muszą realizować wyłącznie przedsiębiorcy prowadzący sklepy lub hurtownie, których powierzchnia sprzedaży przekracza 400 mkw. Pozostali zobowiązani – dopiero po tym terminie.

Przykład 1

Artykuły spożywcze nie dominują

Przedsiębiorca prowadzi sklep osiedlowy o powierzchni sprzedaży 300 kw. Przychód z handlu jedzeniem stanowi tylko 30 proc. przychodu ze sprzedaży wszystkich towarów.

Taki przedsiębiorca nie musi zawierać umowy z organizacją pozarządową na nieodpłatne przekazywanie żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży. Podmiotami, na które bezpośrednio oddziałują przepisy u.p.m.ż., są sprzedawcy, prowadzący sklepy lub hurtownie o powierzchni sprzedaży powyżej 250 mkw., w których przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50 proc. przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Przykład 2

Mała skala

Przedsiębiorca prowadzi kiosk o powierzchni sprzedaży 50 mkw., w którym sprzedaje wyłącznie warzywa i owoce.

Nie musi zawierać umowy z organizacją pozarządową. Chociaż przychody pochodzą w całości ze sprzedaży żywności, to przedsiębiorcy przepisy ustawy nie obowiązują, ponieważ powierzchnia lokalu mieści się poniżej limitu powierzchni punktu sprzedaży.

Mniej marnotrawionej żywności, ryzyko kar dla sprzedawców

•Czy należy brać pod uwagę powierzchnię wszystkich sklepów sieci, czy liczy się powierzchnia każdego z osobna?

Wskazane wymagania dotyczą jednego punktu sprzedaży. Zatem w przypadku gdy przedsiębiorca ma więcej niż jeden punkt sprzedaży, opisane kryteria warunkujące związanie przepisami ustawy stosuje się odrębnie dla każdego z nich.

Przykład 3

Sieć niewielkich placówek

Przedsiębiorca ma cztery sklepy spożywcze o łącznej powierzchni ponad 400 mkw. Poszczególne placówki liczą: 150 mkw., 120 mkw., 100 mkw. i 80 mkw., a sprzedawana jest w nich wyłącznie żywność.

Ponieważ powierzchnia żadnego z nich nie przekracza 250 mkw., to należy uznać, że przedsiębiorca nie podlega pod przepisy u.p.m.ż..

•Jakie obowiązki ma sprzedawca żywności?

Kiedy przedsiębiorca spełnia wszystkie z przesłanek pozwalających go uznać za sprzedawcę żywności w rozumieniu u.p.m.ż., wówczas musi zrealizować cztery główne obowiązki. Są to:

1) zawarcie umowy nieodpłatnego przekazywania organizacji pozarządowej żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży,

2) prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnej w jednostce handlowej,

3) sporządzanie i przedkładanie rocznego sprawozdania o marnowanej żywności,

4) ponoszenie opłaty za marnowanie żywności.

•Z jaką organizacją pozarządową należy nawiązać współpracę?

Zgodnie z art. 3 ust.1 u.p.m.ż. sprzedawca żywności jest obowiązany do zawarcia umowy z organizacją pozarządową. Jak rozumieć ten termin wskazano w definicji zawartej w art. 2 pkt 2 u.p.m.ż. Chodzi o organizację w rozumieniu ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 688; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020), której celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie:

pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób,
wspierania rodzin i systemu pieczy zastępczej,
działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.

Zatem każdy przedsiębiorca ma swobodę w wyborze organizacji, jednak może wybierać tylko z tych (np. stowarzyszeń lub fundacji), które mają status organizacji pożytku publicznego i w swoim statucie mają wymienione jedno z zadań publicznych wskazanych powyżej. Informacje o organizacjach można znaleźć np. w starostwie powiatowym czy na portalach internetowych, takich jak www.pozytek.gov.pl lub www.spis.ngo.pl. Ustawa nie ogranicza liczby organizacji, z którymi przedsiębiorca może zawrzeć umowę, należy jednak pamiętać, że z każdą z nich musi zostać podpisana odrębna umowa.

•Czy można się umówić ustnie?

Umowa musi być zawarta w formie pisemnej lub elektronicznej (opatrzonej podpisem kwalifikowanym) pod rygorem nieważności. Zatem przedsiębiorca, który umówi się z daną organizacją ustnie lub przekazuje żywność na zasadzie jednorazowej dostawy potwierdzonej np. dokumentem „WZ”, nie wypełni nałożonego na niego obowiązku.

•Co powinno się znaleźć w umowie?

Ustawodawca wskazał jedynie minimalne wymagania, co powinno znaleźć się w umowie w sprawie współpracy przedsiębiorcy z organizacją pożytku publicznego.

W każdej umowie powinny znaleźć się zapisy dotyczące:

czasu i sposobu przekazywania organizacji żywności oraz rodzaju tej żywności,
podziału kosztów odbioru i dystrybucji żywności pomiędzy stronami umowy,
przypadków, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować lub odmówić odbioru żywności,
okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Uwaga! Ustawa zakazuje przekazywania organizacjom napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc.

•W jakim terminie należy podpisać pierwszą umowę?

Termin, w jakim sprzedawcy żywności muszą zawrzeć pierwsze umowy z organizacjami, zależy od wielkości placówki:

sklepy i hurtownie o powierzchni sprzedaży większej niż 400 mkw. – umowa powinna być zawarta do 18 lutego 2020 r.,
sklepy i hurtownie o powierzchni sprzedaży mniejszej niż 400 mkw., ale większej niż 250 mkw. – umowa powinna być zawarta do 18 września 2021 r. [przykład 4]

Przykład 4

Mniejsze placówki mają jeszcze półtora roku

Przedsiębiorca prowadzi hurtownię spożywczą, której powierzchnia wynosi 350 mkw. Cały przychód pochodzi ze sprzedaży żywności. Taki przedsiębiorca musi podpisać umowę nieodpłatnego przekazywania organizacji pozarządowej żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży, ale ma jeszcze na to czas do 18 września 2021 r. Wynika to z art. z art. 17 u.p.m.ż. (zgodnie z którym sklepy i hurtownie o powierzchni sprzedaży mniejszej niż 400 mkw., ale większej niż 250 mkw., powinny podpisać umowę z organizacją w terminie do 18 września 2021 r.).

•Co w przypadku wypowiedzenia umowy? W jakim terminie trzeba zawrzeć kolejną?

W przypadku wypowiedzenia umowy z organizacją sprzedawca żywności jest obowiązany zawrzeć nową umowę najpóźniej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania poprzedniej. Przy czym obowiązek ten należy odnosić wyłącznie do tych przedsiębiorców, którzy podpiszą umowę tylko z jedną organizacją.

•Jak zrealizować obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnej?

Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.p.m.ż. sprzedawca żywności został zobowiązany do prowadzenia w jednostkach handlowych kampanii edukacyjno-informacyjnej dotyczącej racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności. Dotyczy to zarówno sklepów, jak i hurtowni. Kampanie przedsiębiorca powinien prowadzić z tą samą organizacją pozarządową, z którą zawarł umowę nieodpłatnego przekazywania żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży.

Zgodnie z wolą ustawodawcy kampania ma być przeprowadzona przynajmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności jednostki handlu. Oznacza to, że przedsiębiorca który ma ustalony pięciodniowy tydzień pracy, będzie musiał przeznaczyć na przeprowadzenie kampanii informacyjnej 10 kolejno następujących po sobie dni roboczych w każdym roku kalendarzowym. A jeśli tydzień jest sześciodniowy, to taka kampania musi odbyć się przez co najmniej 12 kolejnych roboczych dni.

Ustawodawca nie wskazał formy kampanii, pozostawiając dowolność wyboru przedsiębiorcy i organizacji. Zatem, aby wypełnić ten obowiązek, przedsiębiorca może np. wydrukować plakaty lub ulotki, które zostaną wyłożone do zapoznania się w sklepie lub hurtowni, bądź przygotować wspólnie z organizacją klip lub prezentację multimedialną, które będą wyświetlane w placówce handlowej.

Wejście w życie obowiązku prowadzenia kampanii zostało również uzależnione od wielkości powierzchni sprzedaży danego sklepu lub hurtowni. I tak placówki:

o powierzchni sprzedaży większej niż 400 mkw. – powinny prowadzić kampanie od 1 marca 2020 r.;
o powierzchni sprzedaży mniejszej niż 400 mkw., ale większej niż 250 mkw. – powinny prowadzić kampanie od 18 września 2021 r.

•Do kiedy należy sporządzić i komu należy przekazać roczne sprawozdanie o marnowanej żywności?

Zgodnie z art. 8 u.p.m.ż. pisemne roczne sprawozdanie o marnowanej żywności sprzedawcy żywności muszą składać wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej (właściwemu ze względu na teren województwa, w którym prowadzą działalność w zakresie sprzedaży żywności). W sprawozdaniu należy przedstawić dane o:

całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku,
wysokości należnej opłaty za marnowanie żywności, wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu.

Sprawozdania będą składane na formularzu, którego wzór, zgodnie z zawartą w u.p.m.ż. delegacją, przygotuje i opublikuje w formie rozporządzenia minister właściwy do spraw środowiska.

Dokument trzeba będzie złożyć do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.

Złożenie pierwszych sprawozdań również uzależnione jest od wielkości placówki:

sklepy i hurtownie o powierzchni sprzedaży większej niż 400 mkw. – pierwsze sprawozdanie złożą za 2020 r. w terminie do 31 marca 2021 r. (przy czym to pierwsze sprawozdanie powinno uwzględniać okres od 1 marca 2020 r., t.j. okres od wejścia w życie art. 8 u.p.m.ż. nakładającego na przedsiębiorcę obowiązki sprawozdawcze);
sklepy i hurtownie o powierzchni sprzedaży mniejszej niż 400 mkw., ale większej niż 250 mkw. – pierwsze sprawozdanie będą musiały złożyć dopiero za 2021 r. i powinny to uczynić w terminie do 31 marca 2022 r.

opłata za marnowanie żywności

•Kto powinien płacić?

Opłatę ma obowiązek uiszczać ten sprzedawca, który wyrzuca żywność i nie przekazuje jej organizacji, z którą podpisał umowę. Opłata za marnowanie żywności, jak wskazuje ustawodawca, stanowi swoistą sankcję finansową dla sprzedawców żywności, którzy mimo wprowadzonych mechanizmów nieodpłatnego przekazywania niesprzedanych produktów wyrzucają je, wytwarzając tym samym znaczne ilości bioodpadów. Uwaga! Zgodnie z art. 5 ust. 9 u.p.m.ż. opłaty nie wnosi się, gdy jej wysokość nie przekracza 300 zł.

•Jak wyliczyć należność?

Wysokość opłaty za marnowanie żywności ustala przedsiębiorca na zasadzie samonaliczenia na koniec roku kalendarzowego.

Opłatę taką oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i masy marnowanej żywności w kilogramach. Wysokość stawki jednostkowej została ustalona przez ustawodawcę na poziomie 10 groszy (0,1 zł) za 1 kg marnowanej żywności. Podstawę obliczenia opłaty co do zasady stanowi 90 proc. masy marnowanej żywności w kilogramach. Jedyny wyjątek stanowi rok 2020 r. (rok wejścia w życie ustawy), w art. 19 u.p.m.ż. wskazano, że za ten rok podstawę obliczenia opłaty stanowi 80 proc. masy marnowanej żywności w kilogramach. Obrazując powyższe: jeżeli przedsiębiorca w 2020 r. wyrzuci 100 kg żywności, to podstawę obliczenia opłaty będzie stanowiło 80 kg masy marnowanej żywności (w kolejnych latach – 90 kg).

Dlaczego zdecydowano się na obniżkę w podstawie obliczenia opłaty? Zgodnie z uzasadnieniem uwzględniono, że każdy sprzedawca, mimo dołożenia należytej staranności przy wykonywaniu obowiązków ustawowych, zawsze będzie wytwarzał odpady w postaci produktów żywnościowych (ze względu na rodzaj dystrybuowanych produktów żywnościowych, np. o krótkim terminie do spożycia).

Ustawodawca wprowadza również swoiste ulgi dla przedsiębiorców, które każdy może odliczyć od ustalonej opłaty za marnowanie żywności.

Po pierwsze są to koszty poniesione na prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej. Przy czym art. 4 ust. 3 u.p.m.ż. wskazuje, że na kampanię można przeznaczyć nie więcej niż 20 proc. środków pochodzących z opłaty. Zatem przez analogię należy uznać, że od opłaty można odliczyć koszty w wysokości 20 proc. opłaty. Przedsiębiorca, który obliczył opłatę w wysokości 1000 zł, może np. odliczyć od niej do 200 zł, jeśli taką kwotę przeznaczył na kampanię.

Po drugie są to koszty wykonania umowy na nieodpłatne przekazywanie organizacji pozarządowej żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży. Możemy tu uwzględnić w szczególności koszty transportu i dystrybucji żywności. Ustawodawca nie wskazał maksymalnej kwoty, którą można odliczyć. Taki zapis należy uznać za zachętę dla przedsiębiorców, żeby oprócz podpisania samej umowy włączyli się również w jej realizację, uczestnicząc np. w transporcie lub dystrybucji jedzenia wśród potrzebujących.

Przepisy ustawy nie wskazują sposobu dokumentowania kosztów. Należy przyjąć, że dla celów dowodowych każdy z poniesionych kosztów powinien mieć potwierdzenie w formie pisemnej, np. w postaci faktur za paliwo itp.

•W jakim terminie należy uiścić opłatę?

Opłatę za marnowanie żywności uiszcza się do 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy.

W praktyce pierwszą opłatę przedsiębiorcy prowadzący sklep lub hurtownię:

o powierzchni sprzedaży większej niż 400 mkw. – powinni naliczyć za 2020 r. (za okres od 1 marca 2020 r. – tego dnia wchodzi w życie obowiązek − do 31 grudnia 2020 r.) i wnieść do 30 kwietnia 2021 r.;
o powierzchni sprzedaży mniejszej niż 400 mkw., ale większej niż 250 mkw. − powinni naliczyć opłatę za 2021 r. (za okres od 18 września 2021 r. – tego dnia mija termin określony w art. 17 u.p.m.ż. – do 31 grudnia 2021 r.) i wnieść do 30 kwietnia 2022 r.

Przykład 5

Wzór obliczeń

Przedsiębiorca prowadzi hurtownię spożywczą o powierzchni sprzedaży 540 mkw. Cały przychód pochodzi ze sprzedaży żywności. Ma podpisaną umowę z organizacją. W 2020 r. wyrzuci 10 000 kg żywności oraz planuje przeznaczyć na kampanię edukacyjno-informacyjną 100 zł. Dodatkowo koszty, jakie poniesie wraz z transportem żywności do organizacji, szacuje na poziomie 150 zł.

Podstawa obliczenia opłaty: 80 proc. z 10 000 kg, czyli 8000 kg.

Stawka opłaty za 1 kg marnowanej żywności: 0,1 zł.

8000 kg x 0,1 = 800 zł

Od tak obliczonej opłaty odejmujemy koszty związane z kampanią oraz transportem żywności w łącznej kwocie 250 zł:

800 zł – 250 zł = 550 zł

Zatem opłata za marnowanie żywności, jaką przedsiębiorca będzie musiał wnieść w 2020 r., to 550 zł. Ponieważ przekracza limit 300 zł uprawniający do zwolnienia, to przedsiębiorca ma obowiązek wpłaty na rachunek bankowy organizacji, z którą ma podpisaną umowę.

•Na jakie konto należy wpłacić należność?

Opłaty wnosi się ją odpowiednio:

w przypadku gdy przedsiębiorca nie zawarł umowy z organizacją – na rachunek bankowy Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej właściwego dla terenu województwa, w którym znajduje się siedziba sprzedawcy; środki te fundusz przeznacza na działania w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności;
w przypadku gdy przedsiębiorca zawarł umowę z organizacją – na rachunek bankowy tej organizacji, która jest stroną umowy;
w przypadku gdy przedsiębiorca zawarł umowę z wieloma organizacjami i na podstawie tych umów przekazywał żywność − opłatę dzieli się proporcjonalnie między organizacje i wnosi na ich rachunki bankowe;
w przypadku gdy przedsiębiorca zawarł umowę z wieloma organizacjami i nie przekazywał żywność − opłatę dzieli się proporcjonalnie między organizacje i wnosi na ich rachunki bankowe.

Uwaga! Przedsiębiorca jest zobowiązany zamieszczać informację o wysokości należnej opłaty lub o wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym w sprawozdaniu finansowym oraz na swojej stronie internetowej (jeżeli ją prowadzi).

kontrole i kary

•Kto będzie nadzorował realizację obowiązków?

Ustawodawca wskazał, że organem kontrolującym przedsiębiorców w zakresie realizacji ustawowych obowiązków wynikających z u.p.m.ż. będzie właściwy miejscowo wojewódzki inspektor ochrony środowiska. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości oprócz możliwości podjęcia działań pozafinansowych, takich jak zarządzenie pokontrolne przypominające o konieczności realizacji obowiązków ustawowych i instruktaż z zakresu stosowania przepisów prawa, będzie miał on do dyspozycji finansowe instrumenty dyscyplinowania przedsiębiorców w postaci kary grzywny i wymierzenia decyzją administracyjnych kar pieniężnych.

Przepisy dotyczące nadania kompetencji kontrolnych Inspekcji Ochrony Środowiska oraz możliwości wymierzenia grzywny i administracyjnych kar pieniężnych wchodzą w życie 1 marca 2020 r. Od tego dnia każdy przedsiębiorca zobowiązany do podjęcia działań w zakresie przeciwdziałania marnowania żywności musi liczyć się z tym, że zostanie poddany kontroli w tym obszarze.

•Jak będą typowani przedsiębiorcy do kontroli?

Zgodnie z ustawą z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2019 r. poz. 1355, ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1680) inspekcja prowadzi kontrole planowe i pozaplanowe, na wniosek (przedsiębiorcy bądź innych organów) oraz interwencyjne. Dlatego należy uznać, że kontrole sprzedawców żywności w zakresie przestrzegania przepisów u.p.m.ż. mogą mieć charakter zarówno planowy, jak i pozaplanowy (np. przeprowadzona w wyniku interwencji wskazującej na marnotrawienie żywności lub w wyniku podejrzenia popełnienia wykroczenia, o którym mowa w art. 9 u.p.m.ż.).

Kontrole pozaplanowe wykonywane są bez wcześniejszego zawiadamiania przedsiębiorcy. Natomiast kontrole planowe prowadzone są na podstawie rocznych planów pracy wojewódzkich inspektoratów, w których umieszcza się podmioty podlegające kontroli. Plany pracy tworzone są na podstawie wytycznych głównego inspektora ochrony środowiska i uwzględniają cykle i cele kontroli ogólnopolskich. Patrząc na analogiczne działania dotyczące planowania kontroli, należy przyjąć, że inspekcja będzie zamieszczała w planie pracy pewną liczbę podmiotów, stanowiących próbę kontrolną (np. 10 proc. wszystkich sprzedawców żywności podlegających ustawie z danego województwa). Podmioty te mogą być typowane np. na podstawie Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO) lub list branżowych pozyskanych od innych organów administracji publicznej.

Udawanie piekarni nie wchodzi w grę. Markety mają inne sposoby na obejście zakazu handlu w niedziele

•Jakie sankcje grożą w przypadku niewypełnienia obowiązków?

Przedsiębiorca, który nie realizuje obowiązku złożenia rocznego sprawozdania o marnowanej żywności, może zostać ukarany karą grzywny od 20 zł do 5000 zł. Przy czym sprawy z tego obszaru prowadzone są na podstawie przepisów w sprawach o wykroczenia, zgodnie z którymi w stosunku do sprawcy czynu zagrożonego grzywną, w przypadku gdy działania takie wywrą właściwy efekt, można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierzy administracyjną karę pieniężną za:

niezawarcie przez przedsiębiorcę umowy nieodpłatnego przekazania organizacji pozarządowej żywności nieprzeznaczonej do sprzedaży – w wysokości 5000 zł;
niewniesienie, wniesienie w niepełnej wysokości albo wniesienie po ustawowym terminie opłaty za marnowanie żywności – w wysokości od 500 zł do 10 000 zł.

•Kiedy przedsiębiorca może liczyć na ulgowe traktowanie, choć nie zdążył podpisać umowy?

Ustawa przewiduje obligatoryjny obowiązek odstąpienia od ukarania przedsiębiorcy, w przypadku gdy wykaże on, że nie było możliwe zawarcie umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazania żywności z organizacją na terenie powiatu, w którym prowadzi działalność w zakresie sprzedaży żywności. Przyczynami takiej sytuacji może być brak na danym terenie organizacji, która spełnia kryteria ustawowe. Jednocześnie należy zauważyć, że nie zwalnia to przedsiębiorcy z obowiązku zawarcia w przyszłości takiej umowy oraz z konieczności wnoszenia opłaty za marnowanie żywności.

•Co będzie brane pod uwagę przy ustalaniu wysokości sankcji za niewniesienie opłaty lub uiszczenie po terminie?

W związku z uznaniowym charakterem wysokości kary ustawodawca określił przesłanki jej wymiaru. W art. 12 ust. 2 u.p.m.ż. wskazał, że przy ustalaniu wysokości administracyjnej kary pieniężnej wojewódzki inspektor ochrony środowiska uwzględnia ilość marnowanej żywności podlegającej wniesieniu opłaty, wysokość wniesionej opłaty oraz liczbę dni opóźnienia.

Dodatkowo, jeżeli okoliczności sprawy i dowody wskazują, że podmiot, który popełnił naruszenie, dołożył należytej staranności, aby do niego nie doszło, lub nie miał żadnego wpływu na jego powstanie, a nastąpiło ono na skutek okoliczności, których nie mógł przewidzieć, wojewódzki inspektor ochrony środowiska odstępuje od wymierzenia kary pieniężnej, umarza postępowanie oraz zwalnia podmiot od wniesienia opłaty za okres do wydania decyzji o umorzeniu postępowania. Działanie to ma charakter obligatoryjny, w związku z tym organ w każdym postępowaniu administracyjnym prowadzącym do wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej z urzędu musi przeanalizować, czy nie zachodzą przesłanki obligujące do odstąpienia od ukarania. W praktyce przepis ten będzie miał np. zastosowanie, gdy niepodpisanie umowy z organizacją w ustawowym terminie jest wynikiem zdarzenia losowego (np. ze względu na wypadek komunikacyjny w trakcie dojazdu na podpisanie umowy, w związku z czym umowa została zawarta w innym terminie wykraczającym poza granice ustawy) bądź gdy brak wniesienia opłaty za marnowanie żywności wynika z awarii teleinformatycznego systemu bankowego. Trzeba wskazać przy tym, że zaproponowane przez ustawodawcę uregulowanie ma charakter uznaniowy i zależy od indywidualnej oceny organu.

•Czy można skorzystać z prawa do błędu?

Do spraw dotyczących nakładania kar administracyjnych za naruszenie przepisów u.p.m.ż. będzie miał zastosowanie tryb, o którym mowa w art. 21a ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495). A więc przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w pierwszych 12 miesiącach będzie mógł skorzystać z abolicji ustawowej, która mówi, że w przypadku drobniejszych czynów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (a za takie niewątpliwie można uznać przewinienia, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu marnotrawieniu żywności) państwo nie będzie nakładało kar, lecz wyjaśniało i wzywało do poprawy.