Jeśli przedsiębiorca sprzedaje produkt poza siedzibą firmy i jednocześnie świadczy usługi jego montażu, to nie może zastrzec w umowie, że konsument nie może odstąpić od niej po zamontowaniu urządzenia – uważa UOKIK.
Wielu przedsiębiorców, którzy zajmują się sprzedażą okien, drzwi czy przykładowo urządzeń gazowych oraz dodatkowo świadczy usługi ich montażu, ma problem. Jako że umowy zawierane są poza lokalem przedsiębiorstwa, to klient może odstąpić od nich w ciągu dwóch tygodni od dnia zawarcia. A takie odstąpienie, np. w przypadku montażu urządzeń typu piecyk gazowy, może oznaczać duże straty. Niektórzy sprzedawcy wpisują zatem do umów z klientami klauzulę, że tracą oni prawo do odstąpienia od niej po wykonaniu usługi montażu urządzenia, jeżeli montaż nastąpił za ich wyraźną zgodą. Takie zapisy w mieszanych umowach (czyli łączących sprzedaż ze świadczeniem usług) są kwestionowane przez UOKiK.
Taką właśnie mieszaną umowę oceniał niedawno prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W decyzji nr RWR 10/2019 z 6 listopada 2019 r. stwierdził, że przedsiębiorca, który sprzedaje i jednocześnie montuje urządzenia gazowe, nie może skutecznie zastrzec w umowie zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, że po zamontowaniu takiego urządzenia od umowy nie można skutecznie odstąpić. Potwierdził tym samym, że przedsiębiorca, który sprzedając urządzenia na podstawie tej samej umowy, jednocześnie je montuje lub uruchamia, zawsze ponosi ryzyko tego, że klient się rozmyśli.

Zakwestionowane postanowienia

W sprawie zakończonej wspomnianą decyzją przedsiębiorca oferował konsumentom możliwość nabycia pieca gazowego wraz z jego montażem. Poza lokalem przedsiębiorstwa zawierano umowy pod nazwą „umowa usługi montażu urządzenia dostarczanego przez wykonawcę”, do których załączano oświadczenia nazwane „oświadczeniem o wyrażeniu zgody na rozpoczęcie świadczenia usługi montażu urządzenia”. Wśród postanowień zamieszczanych w umowach znajdowały się postanowienia o następującej treści: „Po rozpoczęciu usługi montażu urządzenia za wyraźną zgodą Zamawiającego traci on uprawnienie do odstąpienia, o którym mowa w pkt 1, o czym Wykonawca go poucza (oświadczenie stanowi załącznik do umowy)” (par. 5 ust. 3 umów), a także „Zamawiający traci także prawo do odstąpienia od umowy w zakresie sprzedaży pieca gazowego, o którym mowa w § 1, w przypadku wykonania montażu na żądanie Zamawiającego, z uwagi na brak możliwość dokonania demontażu pieca gazowego lub z uwagi na fakt, że taki demontaż wiązałby się z nadmiernymi trudnościami i kosztami oraz powodowałby uszkodzenia – o czym Wykonawca go informuje” (par 5. ust. 4 umów). Prezes UOKiK uznał te postanowienia za naruszające prawa konsumentów, a przedsiębiorca zgodził się z nim i odstąpił od stosowania tego rodzaju praktyk.
Przypomnijmy, że co prawda na mocy art. 27 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 827; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730) konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny, lecz prawo to nie ma charakteru bezwzględnego. Zamknięty katalog umów, od których konsument nie może odstąpić, jest zawarty w art. 38 tej ustawy. Zgodnie z art. 38 pkt 1 ustawy prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy. Na mocy art. 38 pkt 6 tej ustawy prawo do odstąpienia nie przysługuje w odniesieniu do umowy, w której przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami.

Argumenty UOKiK

W odniesieniu do pierwszego z zakwestionowanych postanowień prezes UOKiK wskazał, że art. 38 pkt 1 ustawy o prawach konsumenta wprowadza wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy tylko w przypadku umów o świadczenie usług, nie zaś umów mieszanych. Przez umowy mieszane należy rozumieć takie, które charakteryzuje powiązanie elementów różnych umów w jeden stosunek prawny. Typowy przykład to właśnie umowa sprzedaży urządzenia, w której jednocześnie przedsiębiorca zobowiązuje się do montażu takiej rzeczy.
Prezes UOKiK wskazał, że na mocy art. 6 ustawy o prawach konsumenta do umów, zgodnie z którymi przedsiębiorca jest zobowiązany do przeniesienia własności rzeczy i wykonania usługi, stosuje się przepisy dotyczące umów zobowiązujących do przeniesienia własności. Przepis ten stosuje się zatem również do takich umów, w których świadczeniem głównym jest przeniesienie własności rzeczy, a wykonanie usługi stanowi świadczenie uboczne. Tym samym zasadne jest uznanie, że art. 38 ust. 1 nie będzie odnosił się do umów, w których:
  • występują dwa równorzędne świadczenia główne po stronie przedsiębiorcy: przeniesienie własności rzeczy i wykonanie usługi (np. przy sprzedaży płytek równie istotne jest ich ułożenie);
  • gdy świadczeniem głównym (dominującym) jest przeniesienie własności rzeczy, a wykonanie usługi stanowi świadczenie uboczne (np. sprzedaż pewnego urządzenia, do którego montaż jest świadczeniem dodatkowym).
W odniesieniu do drugiej z zakwestionowanych klauzul prezes UOKiK za niezasadną uznał przyjętą przez przedsiębiorcę interpretację art. 38 pkt 6 ustawy o prawach konsumenta, która w rzeczywistości sprowadza się do uznania, że prawo do odstąpienia od umowy nie przysługuje wobec umów, w których mamy do czynienia z rzeczami połączonymi w taki sposób, że można je później rozłączyć. Uznanie jej za dopuszczalną stałoby w sprzeczności z wykładnią językową omawianego wyjątku. Możliwość rozłączenia rzeczy – nawet jeżeli wiązałoby się to z trudnościami i spowodowaniem ich uszkodzeń – uniemożliwia akceptację twierdzenia, że są one ze sobą nierozłącznie połączone. W tym kontekście znaczenie ma zatem okoliczność, że w wykonaniu tych umów nie dochodzi do nierozerwalnego połączenia pieca gazowego ze strukturą instalacji oraz budynku. Wskazywane przez przedsiębiorcę wyłączenie prawa do odstąpienia od umowy nie może więc znaleźć zastosowania do oferowanych przez niego umów.

Nauka na przyszłość

Czy zatem przedsiębiorcy są na przegranej pozycji? Otóż nie. Mianowicie z rozstrzygnięcia prezesa UOKiK płyną pewne wskazówki, jak skonstruować umowę sprzedaży połączoną z usługą albo świadczenia tylko usług (np. montażu). Najbezpieczniej z punktu widzenia przedsiębiorcy jest oczywiście nie zawierać umów mieszanych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Od umowy zawartej w sklepie stacjonarnym, salonie sprzedaży itp. konsument nie może odstąpić, chyba że takie uprawnienie zostało dodatkowo mu zagwarantowane umownie.
UOKiK: Idea Bank ma oddać pieniądze poszkodowanym przez GetBack
UOKiK: Idea Bank ma oddać pieniądze poszkodowanym przez GetBack

Zobacz również
Jeśli jednak przedsiębiorca zawiera umowy w ten sposób, to powinien je rozdzielić na umowę sprzedaży i umowę o świadczenie usług. A więc podpisać osobno obydwa kontrakty. Przy czym powinien zadbać o to, żeby rozpoczęcie świadczenia usługi (np. montażu) następowało po upływie terminu do odstąpienia od umowy sprzedaży. W innym wypadku istnieje ryzyko odstąpienia od umowy sprzedaży mimo rozpoczęcia świadczenia usługi. [przykład]

przykład

Montaż minimum po 14 dniach
Sprzedawca zawarł umowę z klientem na sprzedaż klientowi piecyka gazowego. Zaoferował ponadto usługę montażu urządzenia. Na obie usługi zawarł osobne umowy. Umowa sprzedaży urządzenia została zawarta 10 stycznia 2020 r., a doręczenie towaru nastąpiło 13 stycznia 2020 r. W umowie o świadczenie usługi (np. montaż) powinno być wskazane, że rozpoczęcie montażu nastąpi najwcześniej 28 stycznia 2020 r., a więc po upływie 14 dni od dnia doręczenia rzeczy.
Warto pamiętać, że aby wyłączyć możliwość odstąpienia od umowy o świadczenie usługi, konsument musi zostać poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu owego świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy. Do momentu zakończenia spełniania świadczenia konsument może odstąpić od umowy.
Jakie zasady
Zasady zawierania umów na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa regulowane są przez przepisy ustawy o prawach konsumenta:
• zgodnie z art. 27 konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35;
• oświadczenie woli dotyczące odstąpienia od umowy może być złożone w dowolnej formie, ustnie lub w formie elektronicznej;
• odstępując od umowy, konsument może skorzystać z ustawowego formularza, ale nie jest to obligatoryjne;
• na podstawie art. 34 konsument ma obowiązek niezwłocznie zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz – do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.