Liczba udziałów w spółce z o.o. może zmniejszyć się po umorzeniu niektórych z nich. Na umorzenie co do zasady musi zgodzić się zainteresowany wspólnik. Jednak przewidziano też niewymagające zgody umorzenie przymusowe. Kiedy można z niego skorzystać?
ikona lupy />
Dr Marcin Borkowski, radca prawny GWW / DGP
Przymusowe umorzenie można przeprowadzać wtedy, gdy warunki jego stosowania są precyzyjnie określone w umowie spółki z o.o. Umorzenie udziału powoduje bowiem jego wygaśnięcie, a wraz z nim zakończenie uczestnictwa wspólnika w spółce.
Zatem w umowie spółki należy przede wszystkim ustalić kryteria, które decydują o przymusowym umorzeniu. W żadnym przypadku nie mogą one opierać się na uznaniowości. Zwrócono na to uwagę w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 maja 2018 r. (sygn. akt V AGa 135/18). Jak podkreślono, przymusowe umorzenie może być w szczególności konsekwencją zaistnienia przyczyn zawinionych przez wspólnika, np. naruszenia przez niego zakazu podejmowania działań konkurencyjnych wobec spółki. Dopuszcza się również przeprowadzenie takiego umorzenia w związku z wystąpieniem innych przyczyn związanych z osobą wspólnika lub z działalnością spółki.
We wspomnianym wyroku jednoznacznie podkreślono, że niedopuszczalna jest interpretacja rozszerzająca ustalonych w umowie spółki przesłanek umorzenia. Nie powinno być tak, że to wspólnicy decydują o tym, czy powstał powód do przymusowego umorzenia. Przesłanki przymusowego umorzenia muszą być określone w umowie spółki w sposób jednoznaczny. Oznacza to, że nie powinny one mieć charakteru ocennego.
Natomiast w uchwale zgromadzenia wspólników należy wskazać podstawę prawną dokonywanego przymusowego umorzenia. Musi też ona określać wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy i pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Za zgodą wspólnika umorzenie udziałów może też nastąpić bez wynagrodzenia.