Udzieliłem kontrahentowi 2 tys. zł pożyczki. Nie zawarliśmy wprawdzie umowy na piśmie, ale mam dowód przelewu środków. Czy będę mógł się powołać w sądzie na zeznania świadków potwierdzające zawarcie umowy?
Tak, ale nie będzie to łatwe. Zgodnie z art. 720 par. 2 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) umowa pożyczki, której wartość przekracza 1000 zł, powinna być stwierdzona pismem. Zasadniczo konsekwencją niedochowania formy zastrzeżonej przez prawo dla celów dowodowych (ad probationem) jest to, że w procesie nie jest dopuszczalny dowód z zeznań świadków oraz dowód z przesłuchania stron na okoliczność dokonania czynności. Skutki niedochowania zastrzeżonej formy znajdują potwierdzenie w art. 246 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), Zgodnie z nim, gdy forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na okoliczność jej dokonania jest dopuszczalny nie tylko wtedy, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, lecz także w przypadkach określonych w art. 74 par. 2 k.c. Zgodnie z nim, mimo niezachowania formy ad probationem, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.
Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 19 marca 2015 r. (sygn. akt I ACa 1014/14), w art. 74 par. 2 k.c. jest mowa o początku dowodu na piśmie, czyli każdym dokumencie, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na dokonanie czynności. Nie jest przy tym konieczne, aby pochodził od strony, przeciwko której dowód taki będzie prowadzony, ani też aby był podpisany przez jedną ze stron. Jak wskazuje się w judykaturze, wymaganiom tym odpowiada np. dowód wpłaty, wydruk komputerowy, telefaksowy, telegram (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 2004 r., sygn. akt II CK 527/03, LEX nr 174143). Warszawski sąd apelacyjny podkreślił, że z art. 74 par. 1 k.c. wynika, że gdy przy dokonywaniu czynności prawnej nie doszło do dochowania formy ad probationem, to ta czynność prawna z punktu widzenia prawa jest ważna i wywiera określone jej treścią skutki prawne, natomiast utrudnione jest jej dowodzenie.
Podstawa prawna
Art. 74 par. 2, art. 720 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
Art. 246 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).
