Czym prokura różni się od innych pełnomocnictw i kto może zostać prokurentem? Czy prokurent ma obowiązek działać w imieniu udzielającego prokury?
Instytucję prokury regulują art. 1091-1099 kodeksu cywilnego. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokura nie upoważnia do zbycia przedsiębiorstwa; dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania; do zbywania i obciążania nieruchomości. Do dokonania tych czynności przez prokurenta wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.
Fakt udzielenia prokury powinien zostać ujawniony przez wpis do rejestru przedsiębiorców, który obejmuje: imię i nazwisko prokurenta, numer PESEL, rodzaj prokury, a w przypadku prokury łącznej - także sposób jej wykonywania. Obowiązek ujawnienia prokury w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pozwala osobom trzecim zorientować się na podstawie wyciągu, komu i jakiej prokury udzielono, a prokurentowi ułatwia wykazanie, że jest legitymowany do działania w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy.
Prokura musi być udzielona na piśmie, z zastrzeżeniem, że w przypadku prokury nie ma zastosowania art. 99 par. 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Stąd prokura w formie pisemnej jest wystarczającym umocowaniem także do czynności prawnych, dla których potrzebna jest inna szczególna forma pełnomocnictwa.
Prokura jest samoistnym stosunkiem prawnym w tym sensie, że przedsiębiorca może udzielić prokury osobie, z którą nie wiąże go żaden odrębny, tzw. podstawowy stosunek prawny. Najlepiej jednak, aby przedsiębiorca udzielił prokury osobie, z którą taki stosunek go wiąże (np. pracownikowi). W ramach tego wewnętrznego stosunku prawnego prokurent może być zobowiązany do przestrzegania poleceń i wskazówek udzielonych mu przez mocodawcę a zakres jego działania może zostać ograniczony, np. do pewnego określonego terytorium. Ograniczenia te wywierają skutki prawne tylko między prokurentem a mocodawcą i nie mają wpływu na ważność czynności prawnych dokonanych przez prokurenta z osobami trzecimi.
Prokurentem może być osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokurent nie może przenieść prokury na inny podmiot. Nie może też samodzielnie ustanawiać dalszych prokurentów ani udzielić pełnomocnictwa ogólnego, może udzielić pełnomocnictwa, ale wyłącznie szczególnego.