Ponad 80-milionowe państwo, które przez lata było odizolowane na skutek nałożonych sankcji, teraz deklaruje otwarcie na świat i zapowiada duże wydatki inwestycyjne. Na pierwszy rzut oka wydaje się rajem dla eksporterów i inwestorów
Przybysze muszą jednak przygotować się też na wiele problemów i barier, wśród których wymienia się m.in. wysoką inflację, znaczne wahania rynkowe, rozwój szarej strefy, korupcję.
Gospodarka Iranu oceniana jest jako etatystyczna, mało efektywna oraz oparta na eksporcie ropy naftowej i gazu. Niemniej jednak Iran posiada znaczące rozwijające się sektory gospodarki, takie jak rolnictwo, usługi oraz przemysł. Ten obraz to efekt pozostawania tego kraju w wieloletniej izolacji. RAMKA 1
Barier ograniczających rozwój nie brakuje. Z uwagi na uwarunkowania historyczne znaczna liczba przedsiębiorstw pozostaje własnością państwa lub związana jest z kręgami rządowymi.
Utrzymujące się od dłuższego czasu odchylenia od równowagi rynkowej - takie jak inflacja, kontrola cen, dotacje oraz system preferencyjnych pożyczek bankowych – w dalszym ciągu znacznie obciążają gospodarkę Iranu, obniżając potencjał rozwoju sektora prywatnego, który w znacznej mierze oparty jest na małych firmach, rolnictwie oraz drobnym wytwórstwie i usługach. Większe przedsiębiorstwa koncentrują się na takich branżach przemysłu, jak budownictwo, przemysł wydobywczy, metalowy oraz na produkcji i usługach z tym związanych.
Lata sankcji nałożonych na ten kraj przyczyniły się do rozwoju szarej strefy, korupcji oraz, wobec dodatkowych sankcji wprowadzonych w 2012 r., które obniżyły przychód państwa oraz przyczyniły się do utraty wartości pieniądza, zmusiły rząd do obniżenia wydatków.
Po spadku PKB w latach 2012 i 2013 obecnie gospodarka Iranu zaczyna wzrastać, w szczególności z uwagi na nastroje społeczne, które sprzyjają większemu zaangażowaniu międzynarodowemu i rozwojowi handlu międzynarodowego. Mimo że JCPOA oraz zniesienie sankcji nie przyczyniły się do rozwiązania wszystkich problemów, to z pewnością ułatwiają inwestycje w Iranie, a gospodarka tego czołowego pod względem eksportu ropy naftowej kraju lata wzrostu ma jeszcze przed sobą
RAMKA 1
Wiele lat w izolacji
Iran stał się republiką islamską w 1979 r., kiedy ajatollah Ruhollah Musawi Chomeini wraz z dowodzonymi przez siebie siłami obalił rządzącą monarchię, a szach Mohammad Reza Pahlawi zmuszony został do ucieczki z kraju. Konserwatywne siły, na których czele stanął ajatollah Ruhollah Musawi Chomeini, ustanowiły w Iranie system teokratyczny, a władza spoczęła w rękach religijnego przywódcy. Między innymi z uwagi na swoją aktywność w Libanie Iran został uznany za kraj sprzyjający terroryzmowi, co w zbiegu z prowadzonym programem atomowym spowodowało, że kraj ten został objęty sankcjami ekonomicznymi przez Stany Zjednoczone, Unię Europejską oraz Organizację Narodów Zjednoczonych. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła wiele rezolucji wzywających Iran do zawieszenia programu wzbogacania uranu oraz pozostawania w zgodzie ze zobowiązaniami wobec Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
Perspektywiczne branże
Szanse na podbój irańskiego rynku mogą mieć firmy infrastrukturalne, szczególnie w branży kolejnictwa, produkujące specjalistyczne maszyny i urządzenia, m.in. dla górnictwa, sektora rolno-spożywczego, a także producenci wyrobów chemicznych, farmaceutyków i kosmetyków. I chodzi tutaj nie tylko o eksport, lecz także o uruchomienie produkcji na miejscu
W wymianie handlowej z zagranicą Iran notuje dodatnie saldo obrotów. W 2015 roku wartość eksportu wyniosła w przybliżeniu 78,99 mld USD, co stanowiło spadek o około 9 proc. w stosunku do 2014 r., w którym eksport wyniósł 86,47 mld dol. (co dało Iranowi 39. wynik na świecie i stawiało go w grupie takich państw, jak Węgry, Dania, Republika Południowej Afryki czy Katar).
Wśród produktów eksportowych znaczącą większość, bo aż 80 proc., stanowiły ropa naftowa oraz produkty petrochemiczne. Eksportowane były również takie dobra, jak ruda żelaza, cement, owoce i orzechy. Głównym importerem produktów z Iranu w 2014 r. były Chiny (29 proc. wartości eksportu), Indie (11,9 proc.), Turcja (10,4 proc.), Japonia (6,5 proc.) oraz Korea Południowa (4,8 proc.).
Z kolei wartość importu w 2015 r. wzrosła do 70,63 mld dol. z ok. 52,07 mld dol. w 2014 r., czyli o ok. 35 proc. To stawia Iran na 40. miejscu na świecie, między takimi państwami jak Republika Południowej Afryki, Dania, Irlandia, Norwegia czy Portugalia.
Co Iran importuje? Głównie produkty przemysłowe, środki produkcji, produkty żywnościowe oraz usługi techniczne. Do głównych dostawców należały: Zjednoczone Emiraty Arabskie (30,6 proc.), Chiny (25,5 proc.), Algieria (8,3 proc.), Indie (4,6 proc.), Korea Południowa (4,4 proc.) i Turcja (4,1 proc.).
Dane o eksporcie i imporcie świadczą z jednej strony o ogromnym potencjale Iranu. Kraj ten w ciągu jednego roku był w stanie zwiększyć import o blisko 35 proc. Z drugiej jednak strony mogą sugerować, że ze względu na zamknięcie rynku – w dużej mierze spowodowane sankcjami gospodarczymi nałożonymi przez kraje Zachodu oraz ONZ – brak jest możliwości dokładnej weryfikacji wskazanych wartości. W związku z powyższym w okresie następującym po zniesieniu sankcji gospodarczych może się okazać, że dane o eksporcie oraz imporcie, a w konsekwencji potencjale Iranu w tym zakresie, zostaną skorygowane.
Stan rachunków bieżących w latach 2014–2015 uległ zmniejszeniu o ok. 15 mld dol. Może to świadczyć o skali wydatków, w tym związanych z importem, mających na celu stymulowanie gospodarki kraju, co znajduje również odzwierciedlenie we wzroście PKB.
Wymiana handlowa z Polską
Obecnie wymiana handlowa Polski z Iranem kształtuje się poniżej poziomu odpowiadającego potencjałowi obu państw. W 2014 r. polski eksport do Iranu wyniósł zaledwie 34,9 mln euro, a import – 22,4 mln euro. Łącznie obroty handlowe przekroczyły wartość 57 mln euro.
Nie ulega wątpliwości, że przemysł Iranu oparty jest na ropie naftowej oraz produktach pochodnych. Iran wytwarza takie produkty, jak: oleje i produkty petrochemiczne, gaz ziemny, nawozy, soda kaustyczna, tkaniny, cement i inne materiały budowlane, produkty żywnościowe (w szczególności cukier oraz olej), metale żelazne i nieżelazne oraz ozdoby.
Sektor petrochemiczny i energetyczny
Do głównych wyzwań stojących przed sektorem petrochemicznym Iranu zaliczyć należy: wdrożenie zaawansowanych technologii w celu poprawy wydajności wydobycia i przetwarzania produktów ropopochodnych, wzrost pojemności rafinerii w celu podniesienia jakości nierafinowanej ropy naftowej oraz podniesienie jakości produktów ropopochodnych w celu spełnienia wymogów środowiskowych. Powyższe założenia nieodzownie wiążą się z koniecznością pozyskania lokalnych i zagranicznych przedsiębiorstw z sektora prywatnego, w szczególności wyróżniających się zaawansowaną technologią. Dodatkowo, zgodnie z informacjami przedstawionymi przez stronę irańską, powyższe wymagało będzie rozszerzenia siatki rurociągów oraz magazynów ropy i produktów pochodnych, niezbędnych do spełnienia wymagań importowych i eksportowych.
Dodatkowo, z uwagi na aspiracje innych krajów Zatoki Perskiej, w szczególności związane ze zwiększeniem wydobycia ropy naftowej, np. projektem budowy jednej z największych rafinerii w basenie Zatoki Perskiej w Kuwejcie, możliwe, że również Iran będzie poszukiwał miejsc nowych odwiertów, co może z kolei skutkować popytem w zakresie poszukiwania złóż oraz prowadzenia odwiertów.
Niezależnie od zwiększania wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego Iran, starając się sprostać oczekiwaniom związanym z ochroną środowiska, inwestuje również w odnawialne źródła energii. Biorąc pod uwagę doświadczenia polskich firm w branży wiatrowej i spodziewane spowolnienie popytu na polskim rynku będące skutkiem zmian w ustawodawstwie (m.in. projekt zmian w ustawie zakłada, że wiatraki będą mogły stać w określonej odległości od zabudowań, a farmy wiatrowe będą mogły powstawać na gruntach objętych planami zagospodarowania przestrzennego), irański rynek może okazać się dla tej branży atrakcyjnym celem na drodze dalszego rozwoju.
Wydobycie surowców
W Iranie działa obecnie kilka tysięcy kopalń wydobywających kilkanaście różnych rodzajów surowców, w szczególności rudy żelaza. Surowce stanowią około 30 proc. eksportu towarów innych niż ropopochodne.
Rosnący poziom inwestycji w prywatnym sektorze wydobywczym ma przyczynić się do zwiększenia wydobycia, w szczególności z uwagi na wykorzystanie nowoczesnych technologii oraz maszyn i wyposażenia.
Biorąc pod uwagę zapotrzebowanie rynkowe oraz brak odpowiednich rozwiązań, sektor wydobywczy otwiera dobrą perspektywę dla producentów różnego rodzaju maszyn, sprzętu oraz wyposażenia. Rozwój branży wydobywczej może przyczynić się do zwiększenia eksportu przez Iran surowców z bogatych złóż, takich jak miedź, aluminium, cynk czy ołów. Iran posiada jedne z największych na świecie rezerw tych minerałów. Nie ulega wątpliwości, że sektor wydobywczy w Iranie wymagać będzie znacznych inwestycji.
Iran obiecuje dla inwestujących znaczne ulgi podatkowe. Deklaruje, że ok. 80 proc. zysków wynikających z produkcji i wydobycia zostanie zwolnione z podatku przez okres 4 lat, począwszy od dnia rozpoczęcia wydobycia, a w przypadku mniej rozwiniętych regionów zwolnienie to może objąć 100 proc. zysków przez okres 10 lat.
Transport
Zdając sobie sprawę z kluczowej roli, jaką odgrywa transport w rozwoju gospodarczym kraju, w szczególności w handlu międzynarodowym, Iran koncentruje się obecnie w dużej mierze na budowie systemu transportowego. Priorytetową rolę odgrywać ma transport kolejowy – z uwagi m.in. na aspekt ekonomiczny oraz dążenie do efektywnego zużycia energii oraz ograniczenia zanieczyszczeń. Zgodnie z długofalowymi strategicznymi planami rozwoju Iran chce wydawać znaczne środki na wspieranie systemu transportu (w latach 2010-2015 było to ok. 3 mld dol.).
Takie podejście daje szansę dla przedsiębiorców z Polski na wejście na rynek Iranu z ofertą innowacyjnych i specjalistycznych rozwiązań w zakresie rozbudowy infrastruktury drogowej i kolejowej.
Rolnictwo i przemysł spożywczy
Z uwagi na to, że tylko ok. 1/3 powierzchni kraju nadaje się pod uprawę, a także słaba jest jakość gruntów ornych oraz niewystarczający stan dystrybucji wody – znaczna część gruntów rolnych leży odłogiem. Dochodzi do tego zmniejszanie się populacji zamieszkującej obszary wiejskie. W efekcie Iran nie jest samowystarczalny, jeżeli chodzi o produkcję rolniczą i przetwórstwo żywności. A przecież jest jednym z największych krajów w regionie pod względem powierzchni oraz populacji.
Zgodnie z danymi przedstawionymi przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa głównymi produktami rolnymi importowanymi do Iranu są kukurydza, produkty sojowe, wołowina/cielęcina, cukier oraz zboża i produkty mleczne.
Iran jest jednak producentem pszenicy, ryżu, buraków cukrowych, trzciny cukrowej, owoców, orzechów, bawełny, nabiału oraz kawioru. W przemyśle rolniczym i spożywczym zaangażowanych jest ok. 12 000 przedsiębiorców, zatrudniających ok. 400 000 ludzi.
W ostatnich latach państwo stawia na rozwój sektora rolnego i spożywczego. Inwestycje, zgodnie z deklaracjami, sięgają 18-20 proc. całości inwestycji w sektor przemysłowy. Iran jednocześnie zwiększa import wyspecjalizowanych środków produkcji lub przetwórstwa, w tym maszyn opakowaniowych oraz maszyn służących do przetwarzania żywności.
Zysk uzyskany z działalności rolniczej oraz ogrodniczej, rybołówstwa, pszczelarstwa, hodowli drobiu, odrodzenia pastwisk oraz lasów wyłączony jest spod opodatkowania. Wszystkie osoby fizyczne i prawne, również zagraniczne, mogą skorzystać z tego wyłączenia przy rozpoczęciu działalności gospodarczej.
Ponadto całość zysku uzyskanego z eksportu finalnie przetworzonych dóbr i produktów przemysłowych oraz produktów sektora rolnego i spożywczego oraz sektorów powiązanych, jak również połowa zysku uzyskanego z tytułu eksportu innych dóbr w celu zrealizowania celów eksportowych przewidzianych dla dóbr pochodzenia innego niż petrochemiczne, zwolnione są z opodatkowania. Lista dóbr, o których mowa powyżej, jest ustalana w planie rozwoju na podstawie propozycji zgłaszanych przez poszczególnych ministrów i może ulegać zmianie.
Iran cechuje się bardzo niskim poziomem nasycenia w maszyny rolnicze. W 2007 roku (niestety nie ma nowszych danych) jeden kombajn używany był na ok. 1650 ha ziemi uprawnej (dla porównania w Polsce – na ok. 90 ha).
Inwestycje w IT
Obiecujące są perspektywy dla branży IT. Obecnie stan rozwoju tej branży w Iranie jest stosunkowo niski (szacuje się, że jest zaledwie ok. 23 mln użytkowników internetu, przy czym zaledwie ok. 2 mln do łącza szerokopasmowego), dlatego w naszej ocenie należy spodziewać się silnego wzrostu na rynku usług informatycznych.
Biorąc pod uwagę korzystną demograficznie strukturę populacji Iranu (grupa wiekowa w wieku do 24 lat liczy prawie 34 mln ludzi, w wieku zaś pomiędzy 24 a 54 lata - ponad 38 mln) oraz stały wzrost PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca - co daje podstawy do rozwoju klasy średniej, którą cechować może konsumpcyjne nastawienie – szacuje się, że wydatki społeczeństwa na produkty teleinformatyczne mogą w krótkim czasie osiągnąć 500 mln dol., a wydatki na usługi w tym zakresie mogą osiągnąć 6 mld dol..
Dodatkowo, jak wynika z informacji ze źródeł irańskich, rozwój infrastruktury teleinformatycznej polegać ma na stworzeniu sieci na obszarach wiejskich oraz wyposażeniu szkół oraz urzędów w sprzęt komputerowy.
WAŻNE W ocenie ekspertów obecny poziom wymiany handlowej między Polską a Iranem kształtuje się poniżej poziomu odpowiadającego potencjałowi obu państw.
WAŻNE Iran jest jednym z największych krajów w regionie pod względem powierzchni oraz populacji (w połowie 2015 r. liczył ok. 82 mln mieszkańców).
! Iran nie jest krajem samowystarczalnym, jeżeli chodzi o produkcję rolniczą i przetwórstwo żywności.
RAMKA 2
Do tej pory głównymi pozycjami w polskim eksporcie były:
● ciągniki drogowe
● maszyny do przetwórstwa rolno-spożywczego
● AGD
● urządzenia medyczne
● pompy wtryskowe do paliwa lub oleju
● pojazdy samochodowe do transportu towarowego
● przetwory spożywcze
● kamienie młynarskie
Źródło: MR, dane za 2014 r.
Możliwości wejścia na rynek
Współpraca gospodarcza z Iranem może przybrać dwie formy: handlu produktami wytworzonymi w Polsce lub bezpośredniej inwestycji na tamtejszym rynku. Każda z nich niesie ze sobą określone ryzyko
Polskę oraz Iran łączy umowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Islamskiej Republiki Iranu, sporządzona w Teheranie 2 października 1998 r. Zgodnie z art.. 2 tej umowy każda z umawiających się stron w ramach własnego ustawodawstwa i przepisów wykonawczych zobowiązana jest do popierania i stwarzania korzystnych warunków dla obywateli drugiej strony do inwestowania na jej terytorium.
Iran ze swojej strony przyjął The Foreign Investment and Promotion and Protection Act (FIPPA) – ustawę mającą na celu popieranie i ochronę inwestycji zagranicznych.
W 2015 roku, niezależnie od obecnie obowiązującej umowy, została podpisana nowa (która nie weszła jeszcze w życie), ale z informacji uzyskanych z Ministerstwa Rozwoju wynika, że nie będzie ona znacząco zmieniać dotychczasowych stosunków.
Handel
Osoby fizyczne oraz prawne mające zamiar prowadzić aktywność ekonomiczną na terenie Iranu (np. eksport produktów) mają obowiązek zarejestrowania działań m.in. w tamtejszym ministerstwie handlu oraz Irańskiej Izbie Handlowej. Świadectwo takiej rejestracji należy przedkładać przy zawieraniu wszelkich umów handlowych.
Biorąc pod uwagę doświadczenia polskich przedsiębiorców, eksport towarów lub usług do Iranu możliwy jest:
● z wykorzystaniem usług świadczonych przez zarejestrowanych pośredników (agentów) irańskich – kontrakty na pośrednictwo muszą być zarejestrowane w ministerstwie handlu w departamencie ds. kupiectwa; lub
● przez zarejestrowanie w Iranie oddziału firmy lub nabycie/utworzenie własnej firmy.
W praktyce pierwsza z opcji może okazać się ryzykowna. A to z uwagi na różnorodność pośredników. Obserwujemy często, że wielu z nich przejawia chęć przyciągnięcia klientów, niezależnie od swoich realnych możliwości wsparcia danego partnera. Może się okazać, że mimo iż podczas rozmów wstępnych pośrednik będzie twierdził, że posiada wystarczające doświadczenie i środki, aby pomóc przedsiębiorcy wejść na dany rynek, to w praktyce działania pośrednika nie przełożą się na konkretne efekty. Takie sytuacje się zdarzają i często zniechęcają przedsiębiorców.
Inwestycje
W przypadku przedsiębiorców, którzy zamierzają podjąć w Iranie działania inwestycyjne inne niż handel, istotne znaczenie ma wspomniana ustawa FIPPA. Szczegółowo określa procedurę dostępu do rynku dla inwestycji zagranicznych. Inwestycja zagraniczna rozumiana jest jako zaangażowanie kapitału w działalność obciążoną pewnym stopniem ryzyka.
Inwestycje zagraniczne w Iranie możliwe są we wszelkich formach prawnie dopuszczalnych oraz na podstawie zawartych umów. Przy czym przez inwestycje na podstawie umowy rozumieć należy wszelkie formy finansowania projektu z udziałem prywatnych przedsiębiorców, umowę odkupu czy finansowania na zasadzie BOT (ang. Build, Operate and Transfer).
FIPPA dzieli inwestycje na dwie kategorie:
● bezpośrednie – polegające na bezpośrednim zaangażowaniu inwestora zagranicznego w kapitał zakładowy nowej lub istniejącej spółki (przy czym, w przeciwieństwie do niektórych krajów regionu Zatoki Perskiej, brak jest ograniczeń co do ilości oraz procentowego udziału w kapitale zakładowym danej spółki);
● umowy – polegające na uruchamianiu kapitału na podstawie umowy zawartej pomiędzy stronami, przy czym taki sposób inwestowania możliwy jest we wszystkich sektorach gospodarki (również publicznym), a zysk uzależniony jest od wykonania danego projektu określonego w umowie.
Aby możliwe było uzyskanie przez zagranicznych inwestorów praw określonych w FIPPA, konieczne jest uzyskanie licencji. Licencja taka podpisywana jest przez ministra gospodarki i finansów Iranu. Niezbędne jest przy tym spełnienie określonych wymogów.
Jedynym organem prawnie umocowanym do przyjmowania oraz przedłużania ochrony prawnej kapitału zagranicznego oraz wydania licencji jest The Organization for Investment Economic and Technical Assistance of Iran (OIETAI).
Wymagana jest również rejestracja w Ministerstwie Gospodarki i Finansów w sprawach związanych z kwestiami celnymi oraz podatkowymi. Inwestycje w Iranie dokonane przez spółki z udziałem Skarbu Państwa uważane są przez prawo irańskie za inwestycje prywatne.
Procedura inwestycyjna w Iranie
Niestety jest ona skomplikowana. Przed podjęciem pierwszych formalnych kroków związanych z uzyskaniem licencji inwestor zagraniczny przede wszystkim powinien znaleźć oraz zidentyfikować projekt inwestycyjny lub przedsięwzięcie inwestycyjne, w których chciałby uczestniczyć, pośrednio lub bezpośrednio, w celu osiągnięcia zysków w Iranie.
Może to zrobić poprzez kontakt z lokalnym pośrednikiem (agentem) lub np.:
● w odniesieniu do projektów obejmujących budowę hoteli i kompleksów turystycznych – poprzez kontakt z biurem organizacji turystyki oraz dziedzictwa narodowego (Organization of Tourism and Cultural Heritage) w Teheranie;
● w odniesieniu do projektów związanych z wydobyciem – poprzez kontakt z Ministerstwem Przemysłu i Kopalni w Teheranie oraz Organizacjami Przemysłu i Kopalni znajdujące się w stolicach regionów;
● w odniesieniu do projektów rolnych – przez Ministerstwo Rolnictwa w Teheranie lub organizacje rolnicze znajdujące się w stolicach regionów;
● w odniesieniu do projektów infrastrukturalnych – poprzez kontakt z Ministerstwem Infrastruktury i Transportu lub Organizacją Lotnictwa Cywilnego.
Dopuszczenie inwestycji na rynku irańskim odbywa się na podstawie m.in. następujących kryteriów:
● inwestycja nie może wymagać udzielenia koncesji przez rząd irański,
● stosunek pomiędzy wartością dóbr i usług wyprodukowanych w ramach inwestycji zagranicznej a wartością dóbr i usług dostarczanych na lokalny rynek w momencie wydawania licencji nie może przewyższać 25 proc. w danym sektorze gospodarki oraz 35 proc. – w danej dziedzinie prowadzonej działalności gospodarczej, które określane są przez przepisy wykonawcze do FIPPA.
Zgodnie z FIPPA inwestycje przedsiębiorców zagranicznych dokonane na podstawie tej ustawy mogą korzystać z wszelkich praw i ochrony dostępnych lokalnym przedsiębiorcom.
W sytuacji gdy przedsiębiorca zagraniczny znajdzie odpowiadający mu projekt, powinien uzyskać wstępne pozwolenie wydane przez odpowiednią organizację lub ministerstwo. Dopiero mając odpowiednie pozwolenie, inwestor zagraniczny będzie mógł złożyć formalny wniosek do OIETAI o wydanie licencji.
Dalsze kroki inwestora
Po uzyskaniu licencji inwestor zagraniczny powinien podjąć wiele czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej na terytorium Iranu, w szczególności m.in.:
● zarejestrować spółkę w rejestrze spółek i własności przemysłowej;
● zarejestrować zamówienia oraz sprzęt w ministerstwie handlu oraz uzyskać certyfikat handlowy w porozumieniu z izbą handlową;
● uzyskać niezbędne wizy dla osób, które będą działać w imieniu przedsiębiorcy w Iranie, oraz pozwolenia na pobyt od służb porządkowych (Disciplinary Forces of Islamic Republic of Iran) i pozwolenia na pracę z ministerstwa pracy i spraw społecznych;
● uzyskać zwolnienie z cła wydawane przez ministerstwo przemysłu i kopalń – w przypadku importu sprzętu wydobywczego;
● uzyskać odpowiednie zezwolenia z urzędu celnego oraz banków.
WAŻNE Inwestycje zagraniczne objęte są zakazem wywłaszczania i nacjonalizacji, chyba że następuje ona w interesie publicznym w ramach procedury przewidzianej prawem oraz za zapłatą wynagrodzenia opartego na realnej wartości inwestycji.
RAMKA 3
Trzy kategorie produktów importowych
Zgodnie z prawem Iranu, produkty importowe zostały podzielone na trzy różne kategorie:
1. których import jest dozwolony bez wydania stosownych zezwoleń,
2. na które niezbędne jest uzyskanie licencji przed ich przywozem,
3. których import jest zakazany przez prawo szariatu oraz inne przepisy prawne.
Formy działalności
Najbardziej preferowaną formą prowadzenia działalności przez inwestorów zagranicznych jest spółka akcyjna (joint stock)
Możliwe są również inne formy prowadzenia działalności, zbliżone do ich polskich odpowiedników, w szczególności: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sherkat ba Masouliyat Mahdoud), spółka komandytowa (Sherkat Mokhtalet Gheyr Sahami) oraz inne, określone w przepisach prawa irańskiego.
Spółka akcyjna
Zasady jej działania podobne są do zasad polskich. Kapitał dzieli się na akcje, a odpowiedzialność akcjonariuszy ograniczona jest do wartości udziałów. Spółka akcyjna może być spółką publiczną (Sherkat Sahami Am) lub prywatną (Sherkat Sahami Khass), w zależności od tego, czy akcje i papiery dłużne mają być przedmiotem obrotu publicznego. Spółka prywatna może posiadać kapitał zakładowy na poziomie 1 mln riali (obecnie jest to ok. 130 zł), natomiast publiczna – 5 mln riali (obecnie jest to ok. 660 zł).
Wspólnicy zakładający spółkę prywatną zobowiązani są do objęcia 100 proc. akcji oraz wpłaty co najmniej 35 proc. wkładu pieniężnego. W skład zarządu spółki prywatnej może wejść minimum dwóch dyrektorów (pięciu – w spółce publicznej), którzy uprawnieni będą do dywidendy w wysokości do 10 proc. Roczne sprawozdania finansowe spółek publicznych muszą zostać zatwierdzone przez księgowych wpisanych do rejestru (w przypadku spółek prywatnych nie ma takiego wymogu).
Spółka z o.o.
Zasady funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej w Iranie są zbliżone do zasad dotyczących polskich spółek kapitałowych. Odpowiedzialność udziałowców ograniczona jest do wysokości udziałów lub akcji. Zasadniczą różnicą pomiędzy spółką z o.o. a spółką akcyjną jest to, że ta pierwsza nie może dzielić dywidendy bez zgody zgromadzenia wspólników wyrażonej większością 3/4 głosów.
Pozwolenie dewizowe
Przed przelewem jakichkolwiek środków płatniczych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej należy wystąpić do prezesa NBP w celu uzyskania pozwolenia dewizowego na przekazanie takich środków za granicę.
Problem: transfer zysków
Odrębną, w dodatku w naszej ocenie trudną kwestię z punktu widzenia przedsiębiorców, stanowi transfer zysku z Iranu do państwa pochodzenia zagranicznego inwestora. Zgodnie z postanowieniami FIPPA kwota główna inwestycji oraz zysk uzyskany z inwestycji mogą zostać przetransferowane za granicę po wcześniejszym zawiadomieniu z trzymiesięcznym wyprzedzeniem oraz po zatwierdzeniu przez stronę irańską. Sposób transferu powinien zostać przewidziany i uwzględniony już na etapie składania wniosku o wydanie licencji.
Bariery wejścia
Uwarunkowania kulturowe i historyczne Iranu mogą stanowić barierę w prowadzeniu interesów z tym krajem. Do najważniejszych utrudnień należą m.in. rozwinięta biurokracja, olbrzymia powierzchnia kraju, wysoka inflacja, przepisy fitosanitarne
Po stronie irańskiej istnieje jednak świadomość tych barier. Dlatego Iran podejmuje kroki, które mają na celu wzbudzenie zaufania potencjalnych inwestorów oraz ułatwienie im współpracy, takie jak np. przyjęcie FIPPA oraz zawieranie umów dwustronnych z państwami na całym świecie, w tym z Rzecząpospolitą Polską. OPINIA
Z innej strony istnieje wiele uprzedzeń lub opinii, które zniekształcają obraz tego kraju.
Podatki lokalne i cła
Stawka podatku dochodowego jest stosunkowo wysoka. Obecnie wynosi 25 proc. W wielu dziedzinach produkcji prawo Iranu przewiduje jednak zwolnienia podatkowe
Zgodnie z informacjami uzyskanymi od strony irańskiej podatek dochodowy od osób prawnych wynosi obecnie 25 proc. od podlegającej opodatkowaniu kwoty osiągniętego zysku (jest to stosunkowo wysoka stawka, np. w Kuwejcie wynosi 15 proc.).
Spółki są zobowiązane do pobierania podatku od dywidendy oraz jego zapłaty do odpowiedniego urzędu.
Powyższa stawka znajduje zastosowanie do wszystkich rodzajów spółek oraz niezależnie od tego, czy są to spółki z kapitałem irańskim, czy zagranicznym.
Są wyjątki. Przykładowo oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, które zbierają informacje lub podejmują działania marketingowe w Iranie na rzecz ich spółek dominujących, bez prawa do zawierania transakcji, oraz które otrzymują wynagrodzenie od takich spółek w zamian za poniesione wydatki - nie podlegają opodatkowaniu.
Z kolei np. w przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorców zagranicznych na wszystkie typy prac wykonywanych w ramach budownictwa, instalacji technicznych, w tym projektowych, wsparcia technicznego, transferu technologii, opodatkowany jest przychód, który stanowi 12 proc. wszystkich otrzymanych kwot w danym roku. Część ceny, która została przeznaczona na zakup materiałów oraz wyposażenia od lokalnych lub zagranicznych dostawców, zwolniona jest od opodatkowania, ale umowy zawarte po 2003 roku podlegają audytowi w tym zakresie.
Każde przeniesienie akcji lub udziałów w spółkach kapitałowych opodatkowane jest podatkiem ryczałtowym w postaci 0,5 proc. od wartości transakcyjnej udziałów. Przeniesienie praw i obowiązków w spółkach osobowych opodatkowane jest na poziomie 4 proc.
Zwolnienia podatkowe
Prawo Iranu przewiduje liczne zwolnienia podatkowe w wielu dziedzinach produkcji. Zwolnienie podatkowe oznacza zwolnienie od zapłaty podatku od przychodu uzyskanego z działalności przemysłowej, wydobywczej oraz produkcyjnej.
Przykładowo przychód w wysokości 80 proc. (w mniej rozwiniętych rejonach Iranu nawet 100 proc.) pochodzący z produkcji oraz wydobycia w sektorze prywatnym jest zwolniony od opodatkowania przez 4 lata (w mniej rozwiniętych rejonach Iranu – 10 lat), począwszy od dnia rozpoczęcia wydobycia lub prowadzenia działalności gospodarczej.
Z kolei cześć zadeklarowanego zysku spółki prywatnej, która zostanie w danym roku wydana na rozwój, rozbudowę lub ukończenie jednostki wydobywczej lub stworzenie nowej, zwolniona jest z 50 proc. należnego podatku. Zwolnienia podatkowe znajdą jednak zastosowanie, jeżeli przedsiębiorstwo wydobywcze znajduje się poza promieniem 120 km od centrum Teheranu lub 50 km od Isfahan, lub 30 km od centrów administracyjnych prowincji i miast o populacji powyżej 300 tys. ludności.
Cła i zwolnienia celne
Wszelkie podatki i opłaty związane z rejestracją i inne daniny od importowanych towarów pobierane są w stosunku do ich wartości celnej. Wartość ta, powiększona o korzyść handlową określoną przez radę ministrów, stanowi podstawę do obliczenia ceł importowych.
Wszelkie importowane dobra w trakcie procedury celnej oceniane są według cen nowych produktów. Jedynie używane maszyny oraz sprzęt importowany do Iranu jako linie produkcyjne zgodnie z FIPPA oceniane są w oparciu o wycenę uwzględniającą zużycie.
Nieprzetworzone surowce mineralne sprowadzane w tranzycie w celach produkcyjnych zwolnione są z cła. Wszelkie kwoty pobrane w momencie importu w momencie eksportu tych towarów są refundowane.
Jak sprawdzić partnera
Zaistnienie na rynku Iranu nie jest łatwe i może wiązać się z koniecznością poniesienia dużych nakładów. Dlatego duże znaczenie ma umiejętne zabezpieczenie się przed ryzykiem na etapie pozyskania partnera
Solidność partnera najłatwiej można sprawdzić poprzez:
● uzyskanie dostępu do rejestru spółek handlowych (The Office for Registration Companies and Non-Commercial Institutions);
● Ministerstwo Gospodarki i Finansów Iranu (Ministry of Economic Affairs and Finance); oraz
● Organization for Investment, Economic and Technical Assistance of Iran (OFIETAI).
W sprawdzeniu partnera pomagają również firmy specjalizujące się w ułatwianiu kontaktów B2B. Przykładowo tego typu usługi oferuje spółka Windhunter Global Export sp. o.o., która pomaga polskim przedsiębiorcom w dostępie do rynków krajów Zatoki Perskiej poprzez lokalne działania biznesowe oparte na długoletnich relacjach biznesowych z lokalnymi wpływowymi partnerami, służąc pomocą i doświadczeniem w prowadzeniu transakcji międzynarodowych.
Wsparcie dla polskich eksporterów i inwestorów
W procesie wejścia na rynek Iranu wsparcie ze strony instytucji rządowych dla polskich przedsiębiorców wciąż nie jest wystarczające. Z doświadczeń naszej kancelarii wynika, że wiele firm musiało samodzielnie podejmować pierwsze kroki w celu nawiązania współpracy z przedsiębiorcami działającymi w Iranie oraz samodzielnie ponosić ryzyko.
RAMKA 3
Najbliższe misje i targi
6-9 MAJA 2016 R. – misja handlowa Krajowej Izby Gospodarczej na Targi Oil & Gas Exhibition w Teheranie. Informacje: kig.pl
7-13 MAJA – misja gospodarcza na 21 International Building Materials and Construction Machinery and Equipment Trade Fair w Tazbirze. Organizowana m.in. przez Silesia Chamber of Commerce. Firmy z branży budowlanej, wyposażeniowej i materiałów budowlanych będą miały okazje podjąć rozmowy B2B. Więcej informacji: scc.org.pl
28 MAJA - 3 CZERWCA 2016 R. – Agencja Rynku Rolnego organizuje misję handlową i udział w targach Iran Agro Food Hospitality & Bevtech w Teheranie. Agencja oferuje polskim producentom bezpłatną prezentację w ramach polskiego stoiska na targach oraz udział w spotkaniach B2B. Informacje: arr.gov.pl.
OPINIE EKSPERTÓW
Podczas mojej pierwszej wizyty w Iranie, kiedy zetknąłem się z rzeczywistością tego kraju, zostałem bardzo pozytywnie zaskoczony. Iran zrobił na mnie duże wrażenie, okazało się, że jest to państwo zupełnie inne niż znamy ze słyszenia czy obrazu w mass mediach. Spodziewałem się, że w kraju objętym sankcjami gospodarczymi zetknę się z firmami zmagającymi się z przemianami gospodarczymi podobnymi do tych, które miały miejsce w Polsce w latach 90. ubiegłego stulecia. Tymczasem spotkałem się z właścicielem nowoczesnej fabryki, w wielu aspektach lepszej niż te, które widywałem w Polsce, wyposażonej w sprzęt zakupiony w Europie. Podejście przedsiębiorców z Iranu do partnerów biznesowych z Europy jest pozbawione kompleksów. Istnieje wiele obszarów, na których możliwa jest współpraca, w szczególności jeżeli chodzi o dostawę specjalistycznych usług lub sprzętu w zamian za stosunkowo niedrogie surowce lub prefabrykaty.
Podejście Irańczyków do kwestii formalnoprawnych jest nieco inne niż w Europie, dlatego w trakcie negocjacji kwestie umowne należy podnosić z ostrożnością oraz nie w trakcie pierwszego spotkania.
W Iranie 26 lutego 2016 r. odbyły się podwójne wybory. Wybierano 290 członków Islamskiego Zgromadzenia Konsultatywnego oraz 86 członków Zgromadzenia Ekspertów. Ten drugi organ jest odpowiedzialny za nadzór nad działalnością ajatollaha oraz wybór nowego. Istnieje prawdopodobieństwo, że nowy skład Zgromadzenia Ekspertów będzie musiał tego dokonać - obecny najwyższy przywódca ajatollah Ali Chamenei ma 77 lat, a przecieki medialne mówią o jego poważnych problemach zdrowotnych. W obecnym Zgromadzeniu Ekspertów zasiądą zwolennicy byłego prezydenta Akbara Haszemiego Rafsandżaniego (umiarkowanego konserwatysty) oraz obecnego prezydenta Hasana Rouhaniego. Wyniki wyborów wskazują zatem, że Islamska Republika Iranu otwiera się na współpracę z krajami Europy. Wskazują również, że Irańczycy są bardzo zainteresowani demokracją - ze względu na bardzo dużą frekwencję trzy razy przekładano zamknięcie lokali wyborczych. Do parlamentu dostały się także kobiety. To dobre wiadomości dla polskich klientów. Jest o co walczyć. Iran to prawie 80-milionowy rynek, a PKB per capita wynosi ok. 10 900 dol. Jest 18. gospodarką świata pod względem produkcji krajowej, państwem stabilnym politycznie. Obecnie trwają prace nad otwarciem bezpośredniego połączenia lotniczego z Warszawy do Teheranu, loty miałyby się odbywać trzy razy w tygodniu. Jeżeli wszystko potoczy się zgodnie z planem, rejsy zostaną zainaugurowane na początku czerwca. Ministerstwo Gospodarki jeszcze w 2015 roku rozpoczęło program Go Iran. Program ten obejmuje organizację misji gospodarczych, targów oraz promocję polskich produktów na rynku irańskim.