Subskrybuj nas na Youtube
Mediacja, czyli dyskusja i konsensus
Mediacja to metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia pomaga stronom rozwiązać konflikt. Rola mediatora nie polega jednak na narzucaniu rozwiązań czy ocenianiu stron, ale na umożliwieniu dyskusji i moderowaniu jej. Mediator powinien stworzyć stronom warunki do poprawienia komunikacji, wzajemnego zrozumienia i dojścia do konsensusu.
Strony mogą wybrać osobę, która będzie przeprowadzać mediację, i umieścić taki zapis w umowie, która określa stosunek gospodarczy między nimi. W zależności od ich potrzeb i rodzaju konfliktu może to być osoba znajoma (na przykład przedstawiciel przedsiębiorstwa, z którym obie strony powiązane są wspólnym interesem) lub całkowicie stronom obca (na przykład mediator sądowy lub psycholog, zajmujący się mediacją). Wybór mediatora to ważna decyzja - z jednej strony ktoś, kto dobrze zna stosunki, w jakich są strony, orientuje się co do podłoża konfliktu i wie, na czym im zależy, mógłby pokierować procesem mediacyjnym w taki sposób, by uczestnicy byli zadowoleni. Z drugiej jednak może być nieobiektywny i, kierując się najlepszymi chęciami, naruszyć zasadę bezstronności, nadrzędną, jeśli chodzi o mediację. Dlatego strony często decydują się na skorzystanie z usług mediatora sądowego. Do takich rozwiązań zachęca zresztą sam system sądownictwa - kampanie, promujące mediację, są przeprowadzane niemal w każdym sądzie, a zapisy dotyczące jej roli w procesie cywilnym znalazły się w kodeksie postępowania cywilnego. Określają one sposób przeprowadzenia mediacji, wyboru mediatora, a także wpływ wyniku postępowania pojednawczego na toczące się lub dopiero wszczynane postępowanie cywilne.
Przedsiębiorcy mogą przystąpić do mediacji zaraz po zaistnieniu sporu lub w trakcie procesu. Postępowanie jest wówczas zawieszane, a wynik postępowania pojednawczego ma wpływ na jego zakończenie - mediator przedkłada protokół z mediacji sądowi, a ten zatwierdza je i nadaje klauzulę wykonalności, jeśli wynika to z charakteru uzgodnień. Warunkiem jest jedynie zgodność ustaleń stron z prawem i zasadami współżycia społecznego. Sąd nie zatwierdzi ustaleń wtedy, gdy zmierzają do obejścia prawa, zawierają sprzeczności lub są niezrozumiałe.
Wszystkie ustalenia co do sposobu przeprowadzenia postępowania pojednawczego, osoby mediatora, a także zamierzonych rezultatów strony umieszczają w umowie mediacji.
Arbitraż, czyli specjalista rozsądza spór
Arbitraż stanowi równie popularny środek pozasądowego rozwiązywania sporów co mediacja. W przeciwieństwie do niej nie polega jednak na nakłonieniu stron do rozwiązania konfliktu poprzez rozmowy i konsensus, a oddanie kompetencji sędziego osobie lub osobom wybranym przez uczestników sporu. Zazwyczaj są to specjaliści w dziedzinie, której dotyczy konflikt, co daje gwarancję profesjonalizmu i dobrego zrozumienia podłoża sporu i interesów stron.
Arbitraż nazywany jest inaczej sądem polubownym. Może przyjąć formę sądu polubownego niestałego, czyli takiego, który nie ma osobnej siedziby, personelu administracyjnego i jest rozwiązywany zaraz po spełnieniu swojego zadania, czyli wydaniu wyroku. Sąd polubowny niestały na miejsce wtedy, gdy strony samodzielnie wybiorą skład sądu arbitrażowego, miejsce jego orzekania i określą ilość jego członków jedynie dla rozwiązania konkretnego sporu. Przedsiębiorcy mogą się także zwrócić do stałego sądu arbitrażowego. Są to instytucje orzekające we wszystkich dziedzinach prawa cywilnego, a także (co jest szczególnie ważne w kontekście sporów między przedsiębiorcami) prawa gospodarczego.
Największym z nich jest Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, ale stałe sądy polubowne działają właściwie w każdym większym mieście. Niewątpliwą zaletą sądów arbitrażowych jest szybkość postępowania - wybierani indywidualnie arbitrzy są o wiele bardziej dyspozycyjni i mogą dopasować terminy do terminarza przedsiębiorców, co znacznie usprawnia postępowanie. Wybór takiej formy rozstrzygania konfliktu, wskazanie samego arbitra lub arbitrów, a także wszelkie ustalenia, dotyczące sposobu przeprowadzenia arbitrażu strony precyzują w umowie arbitrażu lub klauzuli zamieszczonej w umowie regulującej stosunek gospodarczy je łączący. Klauzula taka nazywana jest zapisem na sąd polubowny.
Inne alternatywne sposoby rozwiązywania sporów
Oprócz mediacji i arbitrażu przedsiębiorcy, pomiędzy którymi wyniknął spór, mogą wybrać inne pozasądowe metody rozwiązywania konfliktów. Co prawda, jedynie arbitraż i mediacja regulowane są przepisami prawa, ale ważne jest przede wszystkim zakończenie antagonizmu między stronami.
Do innych metod rozstrzygania konfliktów możemy zaliczyć negocjacje. To proces, polegający przede wszystkim na komunikacji między stronami. Uczestnicy przedstawiają swoje propozycje rozwiązania i prowadzą rozmowy tak długo, aż osiągną rezultat satysfakcjonujący obie strony. Negocjacje mogą odbywać się w siedzibie którejś ze stron lub na terenie neutralnym, mogą być także prowadzone przez inny podmiot (osobę prywatna lub instytucję). Wynik negocjacji można ująć w formie umowy lub wspólnego oświadczenia stron.
Jeżeli natomiast w konflikcie bierze udział wiele stron, dobrą metodą jest facyliacja. To wielostronne negocjacje, prowadzone przez moderatora, nazywanego facyliatorem, mające na celu doprowadzić do znalezienia rozwiązania, które satysfakcjonowałoby wszystkich uczestników lub przygotowywałoby grunt pod rozwiązywanie sporu pomiędzy poszczególnymi stronami. Ustalenia, wynikające z facyliacji, strony również mogą ująć w umowie lub oświadczeniu stron.