TEZA: Możliwe jest zaakceptowanie przez kliknięcie (tzw. click wrapping) warunków umowy zawartej drogą elektroniczną, a zawierającej klauzulę prorogacyjną, jeżeli istnieje możliwość wydrukowania i zapisania warunków tej umowy przed jej zawarciem. Przy tym nie ma znaczenia, czy została ona faktycznie wydrukowana bądź zapisana.
Sprawa C 322/14 (Jaouad El Majdoub przeciwko CarsOnTheWeb.Deutschland GmbH)
WYROK TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
z 21 maja 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Sprawa dotyczyła umowy z klauzulą prorogacyjną, czyli takiej, w której dwie strony poddają ewentualne spory wynikłe z realizacji umowy orzecznictwu konkretnego sądu.
Pytanie prejudycjalne do TSUE skierował sąd okręgowy w Krefeld w Niemczech. Dotyczyło ono umowy zawartej między Jaouadem El Majdoubem, prowadzącym działalność w branży samochodowej w Kolonii, a CarsOnTheWeb.Deutschland GmbH z siedzibą w Amberg (Niemcy), która dotyczyła zakupu przez internet samochodu elektrycznego za bardzo korzystną cenę.
Po zakupie sprzedaż została anulowana przez sprzedawcę, który twierdził, że podczas przygotowywania samochodu do dostawy okazało się, iż był uszkodzony. Kupujący uznał to twierdzenie za pretekst do anulowania sprzedaży, która byłaby niekorzystna dla sprzedającego z powodu niskiej ceny.
Firma, która dokonała sprzedaży, twierdziła, że sprawę powinien rozstrzygnąć belgijski sąd w Leuven, gdyż na jej stronie internetowej zawarto odesłanie, że przy rozstrzyganiu sporów dotyczących dokonywanych przez nią transakcji właściwy jest ten właśnie sąd. Przedsiębiorca, który chciał kupić samochód, nie mógł o tym nie wiedzieć, ponieważ zażądał wystawienia faktury bez podatku VAT przez spółkę belgijską, do której należy firma niemiecka, i uiścił cenę pojazdu na konto belgijskie.
Mężczyzna z kolei uważał, że klauzula prorogacyjna nie została skutecznie włączona do treści umowy. Strona internetowa, na której znajdują się ogólne warunki umów, nie otwiera się automatycznie przy rejestracji ani przy okazji poszczególnych transakcji sprzedaży. Należy bowiem kliknąć na pole ze wskazówką: „kliknij tutaj w celu otwarcia w nowym oknie warunków dostawy i płatności” (technika akceptacji przez kliknięcie, ang. click-wrapping).
Sprawy te reguluje rozporządzenie Rady nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE z 2001 r. L 12, s. 1). Zdaniem mężczyzny wymogi przewidziane w art. 23 ust. 2 rozporządzenia są spełnione tylko wtedy, gdy okno z ogólnymi warunkami umów otwiera się automatycznie.
Sąd w Krefeld chciał ustalić, czy dostęp do ogólnych warunków umów sprzedaży znajdujących się na stronie internetowej poprzez kliknięcie na hiperlink otwierający okno spełnia wymogi rozporządzenia. Wówczas klauzula prorogacyjna na rzecz sądu belgijskiego byłaby ważna i sąd w Krefeld nie byłby właściwy do rozpoznania sporu.
Zdaniem sądu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nie wymaga faktycznego wydrukowania czy zapisania klauzuli prorogacyjnej przez jednego z kontrahentów, lecz jedynie „umożliwienia” dokonania trwałego zapisu tej klauzuli. Technika akceptacji przez kliknięcie umożliwia jednocześnie wydruk i zapis ogólnych warunków zawierających klauzulę prorogacyjną, ponieważ tekst tych warunków otwiera się w odrębnym oknie po kliknięciu i może zostać wydrukowany lub zapisany przez kontrahenta. To, czy okno zawierające te warunki ogólne otwiera się automatycznie, czy też nie, nie ma w opinii tego sądu znaczenia.
UZASADNIENIE
Trybunał zaznaczył, że dla swojej ważności umowa prorogacyjna musi zostać zawarta w formie pisemnej albo w formie ustnej potwierdzonej na piśmie, albo też w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać. Zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia z 22 grudnia 2000 r. „elektroniczne przekazy umożliwiające trwały zapis umowy” należy uznać za „zrównane z formą pisemną”.
Zakres zastosowania rozporządzenia ogranicza się do wypadków, gdy strony „uzgodniły” określony sąd. W rozpatrywanej sprawie kupujący wyraźnie zaakceptował sporne ogólne warunki sprzedaży, zaznaczając odpowiednie pole na stronie internetowej sprzedawcy.
W ocenie TSUE ważność klauzuli prorogacyjnej może zależeć między innymi od możliwości dokonania jej trwałego zapisu. Testem na to, czy wymóg trwałego zapisu został spełniony, jest „sprawdzenie, czy możliwy jest trwały zapis przekazu elektronicznego przez jego wydrukowanie, zapisanie go na taśmie lub dysku lub zachowanie w inny sposób” i że ma to miejsce, „nawet jeżeli w rzeczywistości nie dokonano takiego trwałego zapisu”, co oznacza, że „zapis nie jest wymagany jako warunek formalnej ważności lub istnienia klauzuli”. Nie ma przy tym znaczenia, czy tekst warunków ogólnych został rzeczywiście trwale zapisany przez kupującego przed albo po zaznaczeniu pola wskazującego na zaakceptowanie przez niego tych warunków.
Technika akceptacji ogólnych warunków tej umowy przez kliknięcie (click wrapping) stanowi przekaz elektroniczny umożliwiający trwały zapis tej umowy w rozumieniu przepisów rozporządzenia, jeżeli technika ta stwarza możliwość wydrukowania i zapisania tekstu przedmiotowych warunków ogólnych przed zawarciem umowy – uznał trybunał.
