Około połowy zarobku wypracowanego przez spółki giełdowe w I półroczu to zasługa kilku największych firm z sektora paliw i energii, kontrolowanych przez Skarb Państwa.
W II kw. cztery spółki (PKN Orlen, JSW, KGHM i PGE) zanotowały zysk netto przekraczający 2 mld zł. Pierwszą piątkę firm z najwyższym zyskiem netto uzupełnia PGNiG z wynikiem na poziomie 746 mln zł. W całym I półroczu te same pięć firm zanotowało łącznie 22 mld zł zysku, czyli połowę wypracowanego przez wszystkie spółki z indeksów WIG20, mWIG40 i sWIG80. Dobra passa częściowo wynika z warunków, w jakich funkcjonuje gospodarka po agresji Rosji na Ukrainę. W efekcie zapoczątkowanego pod koniec lutego konfliktu przyspieszyło tempo wzrostu cen surowców, przede wszystkim energetycznych, pociągając za sobą również ceny energii. Jednak firmy z sektora paliw i energii wypracowują wysokie zyski już od początku 2021 r., kiedy rosnąć zaczął popyt w związku z odradzaniem się gospodarki po pandemii koronawirusa. PKN Orlen, który korzysta m.in. na wyjątkowo wysokiej różnicy między cenami ropy gatunku Brent i rosyjskiej Urals, zanotował piąty z rzędu kwartał z zyskiem netto przekraczającym 2 mld zł. Spółka sfinalizowała już przejęcie Lotosu i jest coraz bliżej przejęcia PGNiG. Orlen wspólnie z PGNiG wypracował jedną czwartą zysków wszystkich zysków spółek giełdowych w I półroczu 2022 r.
Podobnie wygląda sytuacja w „spokrewnionym” z paliwami i energią sektorze chemii i surowców. Dwa ostatnie kwartały są najlepsze w historii dzięki rekordowym zyskom JSW i wysokim wynikom KGHM. Czołowy producent miedzi i srebra na świecie od początku 2021 r. utrzymuje kwartalny zysk powyżej 1 mld zł. Ale nie tylko te firmy zanotowały znaczącą poprawę. Tarnowskie Azoty w sierpniu znalazły się w centrum uwagi całego kraju po tym, jak poinformowały o wstrzymaniu produkcji nawozów z powodu wysokich cen gazu. Wcześniej, w I i II kw., spółka wypracowała dwa najlepsze wyniki w swojej historii (odpowiednio 815 mln zł i 716 mln zł).
Wyniki spółek surowcowych cechuje wysoka zmienność
Cechą charakterystyczną wyników spółek powiązanych z surowcami jest ich wysoka zmienność. Kiedy firmy te przeżywają słabsze chwile, to najwyższe zyski na GPW wypracowują finanse z bankami na czele. Sektor ten zanotował łącznie w II kw. 5 mld zł zysku. W najlepszych okresach w historii (do takich zaliczał się m.in. początek 2022 r.) łączne zyski wynosiły ok. 6 mld zł. Instytucje finansowe bardzo często pojawiają się w piątce najbardziej zyskownych firm giełdowych. Biorąc pod uwagę, że druga połowa 2022 r. stoi pod znakiem zawiązywania przez banki rezerw wynikających z odroczenia płatności kredytów hipotecznych, należy się spodziewać, że udział finansów w zyskach spółek giełdowych będzie spadał. Wyniki banków również są w pewnym stopniu pochodną „wojennych” warunków rynkowych, bo trwająca od siedmiu miesięcy wojna ma także wpływ na poziom inflacji i skalę podwyżek stóp procentowych. Stąd niektóre państwa (np. Hiszpania, ale mówi się również o naszym kraju) próbują włączyć banki do grona firm, którym grozi objęcie podatkiem od nadmiarowych zysków. W Polsce najwyższy podatek od nadmiarowych zysków w branży finansowej może dotknąć spółkę XTB, która umożliwia inwestorom zawieranie transakcji na rynku walutowym. Zarówno w I, jak i II kw. zysk netto XTB, któremu sprzyja wysoka zmienność kursów walutowych, wyniósł po ok. 250 mln zł.
Jednocześnie zyski największych przedsiębiorstw energetycznych, paliwowych i surowcowych znajdują odbicie w rachunkach wyników innych przedsiębiorstw, ale po stronie kosztów. Trend wzrostu wydatków na bieżącą działalność w przedsiębiorstwach jest widoczny od II kw. 2021 r., kiedy koszty operacyjne (biorąc pod uwagę ok. 100 firm spoza branży finansowej, dla których dysponowaliśmy porównywalnymi danymi; bez kosztów finansowych) wzrosły o 30 proc. Na początku 2022 r. ten trend był jeszcze silniejszy - w I i II kw. koszy wzrosły po ok. 60 proc. Biorąc pod uwagę, że ceny energii po zakończeniu półrocza w dalszym ciągu szły w górę, ten problem nadal będzie nękać przedsiębiorstwa. Z drugiej strony notowania surowców (np. ropy naftowej czy miedzi) znajdują się w trendach spadkowych.
Wyższe koszty nie wpłynęły w istotny sposób na zyski. Mimo to coraz bardziej widoczne są narastające problemy firm z utrzymaniem rentowności. Generalnie wyniki spółek, porównując je w ujęciu rocznym, zaczęły się poprawiać już w II połowie 2020 r. Przez siedem kolejnych kwartałów przynajmniej 50 proc. firm informowało o rosnących zyskach w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku. Najlepiej pod tym względem było w II kw. 2021 r., kiedy lepsze wyniki zasygnalizowało dwie trzecie firm. W I kw. 2022 r. odsetek ten wyniósł 54 proc., a w II kw. spadł do 45 proc.
Przed wzrostem kosztów obroniły się na przykład firmy przemysłowe. Choć wydają się najbardziej narażone z tego powodu, to najwyraźniej miały też możliwości przerzucania wyższych wydatków na swoich odbiorców. Ich łączne zyski wzrosły siódmy kolejny kwartał w ujęciu rocznym, osiągając 1,7 mld zł. To najwyższy poziom w ostatnich latach. Nie dały rady zwiększyć zysków te firmy, które swoją ofertę kierują do konsumentów. To jedyna z najważniejszych giełdowych branż, której zyski w ujęciu rocznym spadły.
Mimo szybkiego wzrostu kosztów łączne zyski niemal 140 analizowanych przedsiębiorstw były wyższe o 35 proc. niż rok wcześniej. Drugi raz w historii utrzymały się w pojedynczym kwartale powyżej 20 mld zł. To kolejny dowód na ponadprzeciętną koncentrację zysków w kilku sektorach. I zarazem klarowna wskazówka dla wicepremiera Jacka Sasina, gdzie powinien szukać w pierwszej kolejności dodatkowych pieniędzy dla budżetu.
/>
