Subskrybuj nas na Youtube
Franczyza to koncepcja biznesowa, w której firma udostępnia innemu przedsiębiorcy swoją wiedzę, technologię oraz znak towarowy. To pewnego rodzaju system sprzedaży towarów, usług lub technologii na licencji innej firmy.
Franczyza należy do umów nienazwanych, bo niezdefiniowanych w kodeksie cywilnym. Nie ma też definicji franczyzy w innych przepisach. Umowa nienazwana to nie umowa nieznana, a tylko niezdefiniowana w ustawie.
Stronami umowy franczyzy są franczyzodawca, czyli strona udzielająca praw i nakładająca obowiązki oraz franczyzobiorca czyli strona uzyskująca prawa i przyjmująca obowiązki składające się na franczyzę.
W Polsce od 2000 roku działa Polska Organizacja Franczyzodawców (POF) zrzeszająca franczyzodawców, którzy zobowiązali się przestrzegać Europejskiego Kodeksu Etyki Franczyzy. Od 2010 POF należy do Europejskiej Federacji Franczyzy, a od 2011 do Światowej Rady Franczyzy.
Zasady franczyzy
Franczyza to prawo i jednocześnie obowiązek prowadzenia działalności według zasad przyjętych przez firmę udzielającą swojej licencji. To przede wszystkim zezwolenie na stosowanie określonej metody działalności gospodarczej: korzystania z marki, nazwy handlowej, know-how, ew. patentu. Dawca franczyzy zobowiązuje się do pomocy przy stosowaniu tej metody. Biorca franczyzy zobowiązuje się do zapłaty określonego wynagrodzenia.
Franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie ze swoją koncepcją. Franczyza polega więc, na ścisłej i ciągłej współpracy między dwoma niezależnymi od siebie przedsiębiorcami. Nie ma tym samym mowy o franchisingu, gdy współpracują ze sobą spółki zależne, należące do holdingu. Franczyza to współpraca, a nie tylko wydawanie i przyjmowanie poleceń.
Aby doszło do franczyzy przedsiębiorcy powinni zawrzeć umowę na piśmie. Umowa zawiera pakiet nazywany licencją franczyzową. Dotyczy koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej w określony sposób. Umowę franczyzy zawiera się poprzez przystąpienie do niej, a nie po negocjacjach. Firma/biorca podpisuje wcześniej przygotowany przez dawcę wzorzec.
Elementy umowy franczyzy
• prawa i obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy,
• spis i opis towarów lub usług, jakie mają być dostarczone franczyzobiorcy,
• warunki płatności dokonywanych przez franczyzobiorcę,
• czas, na jaki zostaje zawarta umowa,
• warunki ewentualnego przedłużenia i rozwiązania umowy,
• warunki, na jakich franczyzobiorca może sprzedać lub przenieść tytuł prawny do działalności franchisingowej, w tym ewentualne prawo odkupu dla franczyzodawcy,
• warunki korzystania ze znaku towarowego franczyzodawcy,
• prawo franczyzodawcy do adaptowania systemu do nowych metod prowadzenia działalności w branży i związane z tym przyszłe obowiązki franczyzobiorcy,
• uregulowania kwestii zwrotu – w razie rozwiązania kontraktu – środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych należących do franczyzodawcy lub do innej osoby.
Co może zawierać umowa franczyzy
Umowa franczyzy może zawierać obowiązek zaopatrywania się u dawcy franczyzy lub u konkretnego dostawcy. Może stanowić o obowiązku świadczenia usług przez dawcę na rzecz biorcy takich, jak szkolenia zatrudnionych osób w punkcie franczyzobiorcy czy pomoc.
Umowa franczyzy może uprawniać dawcę do kontroli lub nakazywać biorcy obowiązek zachowania tajemnicy.
Rodzaje franczyzy
Franczyza produkcyjna. Polega na tym, że biorca wytwarza na jakimś terenie określone towary. Stosuje przy tym technologię dostarczoną przez franczyzodawcę. Następnie sprzedaje wyprodukowane rzeczy ze znakiem towarowym swojego dawcy.
Franczyza dystrybucyjna. Dawca sam produkuje, ale przez sieć franczyzy organizuje handel. Biorca sprzedaje jego towary w swoich hurtowniach czy sklepach należących do sieci, urządzonych według wskazówek. I jeśli franczyzodawca umówi się w takiej sytuacji na wyłączność, to przeważnie musi zapewnić franczyzobiorcom różnorodność produktów, a czasem nawet odpowiedni poziom dochodów.
Franczyza usługowa. To wszelkiego rodzaju obsługa klienta pod szyldem dawcy. Franczyzobiorca uzyskuje wówczas prawo do używania marki i wszelką pomoc przy zakupie urządzeń. Przykładem mogą być u nas restauracje znanej sieci fastfoodów.
Najczęściej spotykany jest jednak miks wymienionych rodzajów.
Wynagrodzenie za franczyzę
Wśród obowiązków franczyzobiorcy jest konieczność ponoszenia opłat na rzecz dawcy. Opłata podstawowa uiszczana jest za przyłączenie już istniejącego punktu do sieci franczyzodawcy. W związku z działalnością bieżącą, franczyzobiorca wnosi opłaty bieżące. Są nimi części z zysku, którym dzieli się z franczyzodawcą. Ponadto ponoszone są opłaty dodatkowe.
We franczyzie funkcjonują też inne opłaty, jak np. opłata marketingowa. We franczyzie dystrybucji produktu często nie ma żadnych opłat, ponieważ franczyzodawca realizuje marże na zaopatrzeniu franczyzobiorcy.