Blisko 20 tys. źródeł ciepła w 50 gminach województwa śląskiego wymieniono od 2002 r. przy wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Pozwoliło to na znaczące ograniczenie tzw. niskiej emisji.
Jednym z celów środowiskowych województwa śląskiego na lata 2001-2015 jest polepszenie jakości powietrza atmosferycznego. W ramach tego celu przewiduje się finansowanie zadań polegających m.in. na zmniejszeniu niskiej emisji z procesów spalania paliw, ograniczeniu emisji ze źródeł przemysłowych i komunalnych, zastosowaniu odnawialnych i alternatywnych źródeł energii oraz ograniczeniu strat energetycznych obiektów budowlanych.
Szczególne znaczenie dla poprawy warunków panujących w województwie śląskim ma realizacja inwestycji zmierzających do redukcji tzw. niskiej emisji. Wszelkie działania mające na celu zmniejszenie lub eliminację zagrożeń środowiska wynikających z występowania niskiej emisji są jednym z głównych priorytetów dofinansowania inwestycji przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFOŚiGW).
WFOŚiGW w Katowicach od 2002 roku wspiera m.in. wdrażanie tzw. obszarowych programów ograniczenia niskiej emisji. W ramach tego działania gminy z terenu województwa śląskiego, po opracowaniu i zatwierdzeniu uchwałą Rady Gminy programu ograniczenia niskiej emisji, mogą ubiegać się o dofinansowanie z wojewódzkiego funduszu, z przeznaczeniem na termomodernizację jednorodzinnych domów mieszkalnych, będących własnością osób fizycznych. Uzyskane w ten sposób środki są następnie przekazywane przez gminy poszczególnym mieszkańcom, którzy zgłosili chęć uczestnictwa w programie oraz spełniają wymogi formalne. W większości przypadków gminy przekazują właścicielom budynków środki Wojewódzkiego Funduszu – w tym pochodzące z pożyczek – w formie dotacji, biorąc „na siebie” spłatę pożyczki do momentu uzyskania umorzenia.
Wysokość dofinansowania udzielanego przez wojewódzki fundusz zależy m.in. od zasad dofinansowania zadań, obowiązujących w WFOŚiGW w roku, w którym był realizowany program oraz od stopnia zanieczyszczenia powietrza w danej gminie. Maksymalna wysokość dofinansowania w różnych latach wahała się od 50 do 75 proc. kosztów kwalifikowanych inwestycji.
Do tej pory z tej możliwości skorzystało blisko 50 gmin z terenu woj. śląskiego, wsparcie z WFOŚiGW na ten cel wyniosło 270 mln zł. Dzięki temu zmodernizowano blisko 20 tys. źródeł ciepła, w znacznej części było to połączone z budową instalacji solarnych, termoizolacją budynków oraz sporadycznie z modernizacją instalacji centralnego ogrzewania.
W efekcie działań sfinansowanych przez WFOŚiGW, udało się ograniczyć emisje pyłu (o 2,6 tys. ton rocznie), CO2 (116,1 tys. ton rocznie), SO2 (958 ton rocznie) i NOx (57 ton rocznie).
Ograniczanie niskiej emisji wiąże się jednak ze sporymi problemami. Brakuje norm emisji dla stosowanych w budynkach jednorodzinnych kotłów małej mocy, brak też przepisów narzucających modernizację źródeł ciepła w celu dostosowania do aktualnych standardów czy obligujących użytkowników do spalania paliw dobrej jakości, nie ma więc możliwości egzekwowania od użytkowników systemów grzewczych zachowań mających na celu dbałość o środowisko. Innym ważnym problemem jest wzrastająca cena nośników energii, w tym najczęściej stosowanych: węgla o sortymencie kwalifikujących go do spalania w niskoemisyjnych kotłach węglowych i gazu ziemnego – oraz problemy z dostępnością odpowiednich sortymentów węgla. Przyczyny te sprawiają, że część właścicieli budynków, pomimo możliwości uzyskania znacznego wsparcia finansowego, rezygnuje z wymiany źródła ciepła, pozostając przy eksploatacji przestarzałych, niewygodnych w obsłudze kotłów opalanych paliwem stałym, umożliwiających spalanie węgla o różnym sortymencie, a także odpadów komunalnych, nie bacząc na szkodliwe oddziaływanie emitowanych zanieczyszczeń na środowisko naturalne i zdrowie ludzi.
Kolejny problem to koszty nowoczesnych kotłów. Średnia cena węgla do kotłów niskoemisyjnych wraz z dostawą w ostatnich latach wzrosła kilkukrotnie.
Mimo wyraźnego wzrostu ceny, węgiel jest nadal najbardziej opłacalnym paliwem do ogrzewania budynków mieszkalnych, choć jego wykorzystanie jest nieco mniej komfortowe niż wykorzystanie innych nośników energii. Należy jednak zauważyć, że dzięki coraz nowocześniejszym konstrukcjom kotłów węglowych, wyposażanych w zasobniki pozwalające na załadunek paliwa raz na kilka dni czy automatykę, dostosowującą precyzyjnie warunki pracy kotłów do wymagań użytkowników i zmian temperatury zewnętrznej, różnice te zaczynają się zacierać.
Oczywiście jeszcze tańsze jest spalanie węgla niskiej jakości, a zwłaszcza mułów i śmieci, w kotłach starszej konstrukcji, jednak mając na uwadze osiągnięcie wymiernych efektów ekologicznych - co jest możliwe tylko przy zachowaniu odpowiedniej jakości paliwa - od 2009 r. wojewódzki fundusz dofinansowuje wyłącznie zabudowę kotłów węglowych retortowych bądź tłokowych, rezygnując z wspierania zabudowy kotłów komorowych, pomimo posiadania przez nie certyfikatów energetyczno - emisyjnych.