30 kwietnia 2009 r. Kompania Węglowa przekazała gminom ostatnią ratę zobowiązań należnych z tytułu opłaty eksploatacyjnej przejętych od spółek węglowych. Tym samym Kompania Węglowa wywiązała się wobec gmin ze wszystkich zobowiązań.
Określone w podpisanych umowach warunki spłaty zostały zachowane, co oznacza zakończenie kolejnego etapu procesu restrukturyzacji zobowiązań. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż Kompania Węglowa wywiązała się z zawartych porozumień pomimo braku pełnej wartości wpływów z dokapitalizowania, do którego zobligował się Skarb Państwa w Strategii działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007–2015.
Rodzaje zobowiązań
Przejęte na podstawie art. 42 ustawy z 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003–2006 (Dz.U. nr 120, poz. 2037) zobowiązania publicznoprawne obejmowały m.in. zaległości wobec gmin w kwocie 665,4 mln zł, z tego z tytułu opłaty eksploatacyjnej 498,0 mln zł oraz podatku od nieruchomości 167,4 mln zł. Na kwoty te składały się zarówno zobowiązania główne, jak i odsetki. Ponieważ zobowiązania te dotyczyły różnych okresów, w których obowiązywały różne przepisy określające ich wierzycieli, konieczne było prowadzenie negocjacji odrębnie dla wybranych grup zobowiązań i wierzycieli. Zaległości dotyczące zobowiązań z tytułu opłaty eksploatacyjnej powstałe do 2000 roku, co do których organem podatkowym był minister środowiska, regulowane były na podstawie umów zawartych między ministrem środowiska a spółkami węglowymi w ratach miesięcznych i kwartalnych w okresie od maja 2004 do końca kwietnia 2009 r. W terminach określonych w umowach przekazano gminom 315,7 mln zł, spełniając w ten sposób warunki w nich określone.
Pozostałe zobowiązania z tytułu opłaty eksploatacyjnej w kwocie 62,8 mln zł, co do których organem podatkowym był również minister środowiska, uregulowane zostały na podstawie złożonych wniosków i wydanych przez organ podatkowy decyzji o pomoc publiczną do końca grudnia 2006 r.
Kolejne roszczenia
Z przejętych 665,4 mln zł zobowiązań wobec gmin, do 30 kwietnia 2009 r. Kompania Węglowa uregulowała łącznie kwotę 518,4 mln zł, a umorzono kwotę 101,9 mln zł z tytułu należnych odsetek. Pozostała kwota zobowiązań została wyegzekwowana przez gminy lub uległa przedawnieniu. Umorzona została również opłata prolongacyjna naliczona w związku z rozłożeniem płatności na raty w kwocie 0,9 mln zł. Podsumowując proces restrukturyzacji finansowej zobowiązań przejętych przez Kompanię Węglową wobec gmin, należy stwierdzić, że odbywała się ona przy przychylnej postawie wielu gmin, jednak część gmin odmówiła podpisania jakichkolwiek porozumień z Kompanią Węglową dochodząc swoich wierzytelności na drodze egzekucji.
Niestety, z niepokojem należy zaobserwować, że na przejrzyste, jednoznaczne przepisy i porozumienia w zakresie restrukturyzacji zadłużenia, które były podstawą sukcesu tego procesu, nałożyła się fatalna w skutkach nowelizacja ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, która weszła w życie 1 stycznia 2003 r. Nowelizacja ustawy miała za zadanie doprecyzowanie stanu prawnego i zasadniczo nie kreuje odmiennej sytuacji prawnej w kwestii opodatkowania wyrobisk górniczych, jednakże została sformułowana w taki sposób, że stała się podstawą do zgłaszania kolejnych roszczeń przez gminy górnicze.
Nienależne kwoty
Gminy żądają uregulowania przez Kompanię Węglową nienależnego podatku od wyrobisk górniczych za lata 2003–2009. Biorąc pod uwagę terminowe regulowanie bieżących zobowiązań oraz wysiłek Kompanii Węglowej związany ze spłatą starych długów, przejętych ze spółek węglowych, niezrozumienie budzi taka roszczeniowa postawa niektórych gmin. W sposób nieodpowiedzialny egzekwują nienależne kwoty poprzez komorników, co w przyszłości może doprowadzić do sytuacji, którą przeżywają dzisiaj niektóre gminy, to jest braku środków na spłatę zobowiązań powstałych w wyniku wcześniej wydanych błędnych decyzji urzędników.
– Na tę chwilę niektórym samorządom udało się od górnictwa wyciągnąć pieniądze z tytułu opodatkowania wyrobisk górniczych. Ale jest tylko kwestią czasu, kiedy samorządy będą te pieniądze górnictwu zwracać. I to zwracać wraz z odsetkami – mówi Tomasz Konik, ekspert Deloitte, dyrektor biura w Katowicach i Krakowie.
Oprócz zaległości regulowanych do gmin z tytułu zobowiązań przejętych ze spółek węglowych, Kompania Węglowa wpłaciła do budżetów samorządowych w ostatnich pięciu latach: z tytułu opłaty eksploatacyjnej 254,2 mln zł, z tytułu podatku od nieruchomości 342,8 mln zł, z tytułu opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów 32,2 mln zł, w związku z usuwaniem szkód górniczych na terenie gminy 122,7 mln zł.
Ponadto gminy otrzymały: z tytułu udziału gmin we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych ok. 14,1 mln zł, z tytułu udziału gmin we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych ok. 739,4 mln zł. A zatem łączne wpływy do gmin z tytułu wpłat bieżących bezpośrednich i pośrednich dokonanych przez Kompanię Węglową w latach 2004–2008 wyniosły 1 505,4 mln zł.n