Prognozy makro coraz rzadziej są dla przedsiębiorstw pomocnym narzędziem planowania. Najważniejsze wskaźniki to te, które pokazują ogólną koniunkturę, jak wzrost PKB. Biznesplan dzisiaj musi zakładać możliwie czarne scenariusze, to warunek przetrwania firmy.
Komisja Europejska od listopada ubiegłego roku już dwukrotnie zmieniała prognozę tegorocznego wzrostu PKB dla Polski. Ministerstwo Finansów, pracując nad budżetem – czyli od września ubiegłego roku – podawało trzy różne szacunki dotyczące wzrostu gospodarczego. I wygląda na to, że na tym nie poprzestanie. Narodowy Bank Polski już w czerwcu poda nową projekcję inflacji i przedstawi prognozę PKB.
W takim samym rytmie, jak szacunki instytucji, zmienia się tzw. konsensus rynkowy, czyli średnia z oczekiwań analityków. Jeszcze w styczniu spodziewali się oni wzrostu gospodarczego na poziomie zbliżonym do 1,5 proc. Teraz typują stagnację.

Ogólny obraz koniunktury

Nic dziwnego, że prognozy makro mają coraz mniejsze znaczenie przy tworzeniu strategii w firmach. Przedsiębiorcy, z którymi rozmawiała GP, mówią, że na podstawie prognoz makro próbują określić ogólny przebieg koniunktury w gospodarce. Ważne dla nich są dane z rynku pracy, bo na ich podstawie można określić popyt na produkowane dobra i usługi, ale też prognozować kształtowanie się wzrostu wynagrodzeń.
– Prowadząc tak duży biznes, muszę te wszystkie dane widzieć, oceniać i analizować. Dla nas jako dużego eksportera usług bardzo ważne są też wszystkie informacje wpływające na kurs złotego, bo od tego w dużej części zależy dochodowość naszego biznesu – mówi Konrad Jaskóła, prezes Polimex-Mostostal.
Przez wiele miesięcy prezesi firm budowlanych z niepokojem przyjmowali wszystkie informacje o wzroście płac. Zarobki w budownictwie rosły najszybciej w całej gospodarce.
– Informacja o średniej płacy w gospodarce i naszym sektorze pozwala mi ocenić, w jakim miejscu jesteśmy i czy mogę się spodziewać większej presji płacowej – mówi prezes Jaskóła.
Jednak najważniejszy dla menedżerów jest wskaźnik wzrostu PKB, bo syntetycznie obrazuje to, co się dzieje w gospodarce.
– Dla nas bardzo istotne są wskaźniki dotyczące wzrostu gospodarczego i poziomu inwestycji. To decyduje o tym, jaki będzie w kraju popyt na naszą pracę – mówi Konrad Jaskóła.
– Wzrost gospodarczy to najbardziej ogólny wskaźnik. Na razie jest on dodatni, ale nie można przecież wykluczyć, że za kilka miesięcy będzie ujemny. A recesja prawdopodobnie będzie oznaczać spadek sprzedaży – dodaje Andrzej Blikle, prezes i większościowy udziałowiec spółki Blikle.
Według prezesa Blikle jego firma po ostatnich prognozach stworzyła awaryjny plan B.
– Scenariusz bazowy rozwoju naszej firmy opracowaliśmy w listopadzie ubiegłego roku, kiedy prognozy gospodarcze nie były jeszcze takie złe. Po ostatnich nowych szacunkach przygotowaliśmy plan B. Mamy go w zapasie. Wiemy, co należy zrobić, gdyby gospodarka ochłodziła się jeszcze bardziej, ale na razie nie musimy go realizować – dodaje.
Andrzej Blikle mówi, że scenariusz awaryjny zostanie wdrożony wtedy, gdy w firmie spadnie sprzedaż. Na razie spółka na wyniki nie narzeka.
– Dla mnie sprzedaż w mojej firmie jest najważniejszym wskaźnikiem. To jest najważniejszy parametr, ponieważ duże inwestycje mamy już za sobą. Odchudzenie firmy z kosztów też już nastąpiło, bo zaczęliśmy to robić w ubiegłym roku. Proste rezerwy, jeśli chodzi o koszty, już wykorzystaliśmy – mówi.
– Na razie nie musimy wprowadzać scenariusza zapasowego. Jednak każdy rozsądny przedsiębiorca powinien sobie przygotować jakiś plan B. Pewna liczba firm musi już zresztą taki plan wdrażać, ale niektóre mają się jeszcze całkiem dobrze. To zależy od branży – dodaje właściciel Blikle sp. z o.o.



Firmy analizują swoje rynki

Szefowie firm mówią, że przy tworzeniu konkretnych strategii ważne są dla nich przede wszystkim informacje dotyczące konkretnych branż.
– Patrzymy na prognozy makro, ale ich wpływ na nasze decyzje strategiczne jest umiarkowany. Po pierwsze, nie przekładają się one na naszą sytuację, bo mimo kryzysu nasza branża się rozwija, a sprzedaż biletów rośnie. Po drugie, planując otwarcie kin w kolejnych miastach, sami dokładnie badamy te rynki, bo prognozy makro nie oddają panującej na nich sytuacji – mówi Marek Palpuchowski, wiceprezes Centrum Filmowego Helios, trzeciego co do wielkości operatora kinowego w Polsce.
Prognozy makroekonomiczne mają jedynie znaczenie informacyjne dla branży górniczej.
– Przy tworzeniu planów rocznych czy wieloletnich korzystamy z założeń zawartych w rządowych dokumentach dotyczących górnictwa. Bieżące wskaźniki makroekonomiczne też śledzimy, ale one nie mają bezpośredniego przełożenia prognostycznego na plany firmy – mówi Zbigniew Paprotny, wiceprezes zarządu Kompani Węglowej.
– W praktyce największe znaczenie mają dla nas plany produkcyjne i inwestycyjne naszych głównych klientów, czyli energetyki. To one są podstawą do prognozowania zapotrzebowania na węgiel, a w konsekwencji tworzenia naszych planów wydobywczych. Równie istotne są dla nas prognozy cen paliw konkurencyjnych wobec węgla, bo one z kolei wpływają na naszą politykę cenową, a w konsekwencji także na przychody – dodaje.
Według Leszka Jedleckiego, prezesa ING TFI, towarzystwo wykorzystuje prognozy makro do planowania swojej działalności w nieco dłuższym horyzoncie, np. trzyletnim.
– W takim przypadku bierzemy pod uwagę wskaźniki ekonomiczne, które uzasadniają na przykład uruchomienie nowych, konkretnych funduszy lub zmiany w sieci sprzedaży. Rodzaj wykorzystywanych danych makroekonomicznych zależy od rodzaju projektu. Są to na przykład wskaźniki określające potencjał i możliwości rozwoju rynku i aktywów, które miałaby objąć oferta w najbliższych latach – mówi prezes ING TFI.
– Poza danymi makro opieramy się też na informacjach statystycznych, które pozwalają określić perspektywy rozwoju polskiego rynku funduszy inwestycyjnych, czyli dochód per capita i środki ulokowane w funduszach inwestycyjnych – dodaje.
Wśród firm telekomunikacyjnych prognozy makroekonomiczne bez wątpienia wykorzystuje Polkomtel.
– Spodziewając się osłabienia dynamiki wzrostu branży telekomunikacyjnej w wyniku pogarszającej się sytuacji makroekonomicznej, dojrzałości rynku i asymetrii w traktowaniu graczy rynkowych przez regulatora, odpowiednio wcześnie podjęliśmy stosowne kroki i dzięki temu zmniejszyliśmy negatywne skutki dla spółki – mówił Jarosław Bauc, prezes Polkomtelu, komentując zaskakująco dobre na tle konkurencji wyniki firmy za I kwartał.



Trzeba planować ostrożnie

Zdaniem Andrzeja Blikle każdy biznesplan powinien być dziś jak najbardziej konserwatywny.
– Mówiąc najprościej, tworząc biznesplan, należy założyć rozrzutne koszty i wstrzemięźliwe przychody. Jeśli przy takich założeniach plan się domknie, firma przetrwa – mówi.
Marcin Piątkowski, ekonomista z Akademii Leona Koźmińskiego, dodaje, że przedsiębiorcy w swoich strategiach muszą zakładać, że polska gospodarka popadnie w dużo większe tarapaty, niż to wynika z aktualnych prognoz.
– W biznesplanie przyjmowałbym wariant ostrożny, zakładający, że Polska i światowa gospodarka będą się rozwijały o wiele wolniej niż wcześniej. Dzięki temu można się uchronić od niebezpiecznej niespodzianki, zostawiając sobie jednocześnie możliwość bycia przyjemnie zaskoczonym, jeśli wzrost gospodarczy będzie szybszy – mówi ekonomista.
Według niego z dużą dozą prawdopodobieństwa można już dziś założyć, że inflacja w najbliższym czasie będzie niska, podobnie jak realne stopy procentowe.
– Najtrudniej przewidzieć kurs walutowy, ale można kierować się badaniami międzynarodowych instytucji czy NBP, a z nich wynika, że poziom kursu równowagi jest w okolicach 4,0–4,2 zł za euro. Na tej podstawie też można budować jakąś strategię – mówi Marcin Piątkowski.
Ekonomista jest zdania, że najbardziej prawdopodobny scenariusz to pogłębianie się globalnej recesji. Dołek mamy jeszcze przed sobą. To jest perspektywa kilku kwartałów.
Ważne, żeby nie próbować tylko przeczekać kryzysu, ale starać się też wykorzystać go do modernizacji firmy, np. przez zwiększenie wydajności pracy i inwestując w nowe technologie, które dziś są o wiele tańsze niż kilka miesięcy temu – mówi Marcin Piątkowski.
– Poza tym niektóre firmy, które mają w miarę dobrą sytuację finansową, powinny też myśleć o strategicznej ekspansji na rynku polskim i w regionie. Takiego myślenia polskim przedsiębiorcom brakuje. Teraz jest historyczna okazja, żeby przejmować wiele przedsiębiorstw w regionie po niskich cenach. To pozwoliłoby na wykonanie skoku cywilizacyjnego – dodaje.
OPINIE
JEREMI MORDASEWICZ
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan
Prognozy makroekonomiczne wskazują ogólny kierunek zmian, jakie mogą nastąpić w gospodarce. Dziś jednak trudno się do nich przywiązywać, skoro co miesiąc są korygowane. To, co przedsiębiorców przede wszystkim interesuje, to wskaźnik wzrostu PKB, bo to syntetyczna informacja na temat kształtowania się koniuktury. Jeżeli ktoś działa w obszarze dóbr szybko zbywalnych, to z pewnością ważna będzie dla niego prognoza konsumpcji. Istotne są też szacunki zatrudnienia, to, jak się będzie ono przekładało na fundusz płac i – w efekcie – na siłę nabywczą. Przedsiębiorcy biorę też pod uwagę stopę bezrobocia, bo m.in. od tego jest uzależnione kształtowanie się presji płacowej. Trzeba jednak przy tym wszystkim pamiętać, że są to wskaźniki ogólne i nie charakteryzują kondycji konkretnych branż. Patrzymy na analizy makro, ale filtrujemy je przez własne doświadczenie.
MAREK GOLISZEWSKI
prezes Business Centre Club
Mimo wszystkich pocieszających sygnałów, że polska gospodarka daje sobie radę z kryzysem, nie można nie zauważyć, że mamy 12-proc. spadek produkcji przemysłowej, 11-proc. bezrobocie, spadek eksportu i importu o 1/3, spadek inwestycji zagranicznych o 6 mld euro. Wszystkie dane pokazują, że nasza gospodarka przechodzi poważne spowolnienie. Firmy muszą się zastanawiać, co robić dalej. Czy inwestować, czy nie, czy zwalniać ludzi, jakie rynki są otwarte, jak będzie kształtował się kurs złotego. To prawda, że prognozy często znacznie się od siebie różnią. Ale przedsiębiorca ma swój rozum, ma swoje informacje z analiz własnej branży i rynku, na którym działa. Na tej podstawie też wyciąga wnioski.
ANDRZEJ ARENDARSKI
prezes Krajowej Izby Gospodarczej
Im mniejsze przedsiębiorstwo, tym mniej korzysta z materiałów prognostycznych. Małe firmy pozyskują wiedzę potrzebną do bieżącej działalności prosto z rynku, na którym działają. Duże firmy śledzą informacje dotyczące prognoz makro na bieżąco, jednak coraz większym problemem jest dewaluacja tych prognoz. One się zmieniają bardzo szybko. Te wszystkie prognozy banków, Komisji Europejskiej są coraz mniej użyteczne. Za dwa miesiące dzisiejsze szacunki zostaną odwołane i zastąpione skrajnie odmiennymi przewidywaniami. Nawet dla dużych firm, które mają własne działy analiz, badań rynku i koniunktury, wartość tych opinii jest bardzo dyskusyjna. Przy planowaniu własnej działalności firma musi się kierować zdrowym rozsądkiem. Z tych różnych prognoz trzeba wyciągać jakąś średnią, odrzucić skrajności.
Marek Goliszewski, prezes Business Centre Club / DGP
Jeremi Mordasewicz, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan / DGP
Jak zmieniały się prognozy Komisji Europejskiej dla Polski na rok 2009 / DGP