Projekt polityki energetycznej Polski do 2030 roku traktuje rozwój odnawialnych źródeł energii jako jeden ze strategicznych celów polskiej energetyki. Zakłada się, że w 2030 roku co najmniej 20 proc. energii w Polsce będzie pochodziło ze źródeł odnawialnych.
Stanowiąca część pakietu klimatycznego nowa tzw. zielona dyrektywa przewiduje dla Polski osiągnięcie w 2020 roku 15-procentowego udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (OZE) w finalnym zużyciu energii, co dla kraju, w którym nadal ponad 90 proc. energii wytwarzane jest w wyniku spalania węgla, stanowi nie lada wyzwanie.

Systemy wsparcia

Obowiązujące systemy wsparcia, oparte na wykorzystaniu mechanizmu świadectw pochodzenia, oraz świadectw pochodzenia z kogeneracji, będą stanowiły jedne z głównych narzędzi stymulujących rozwój OZE oraz kogeneracji.
System świadectw pochodzenia, wspierający rozwój energetyki odnawialnej, został wprowadzony w Polsce w 2005 roku w związku z koniecznością implementacji postanowień zielonej Dyrektywy 77/2001/WE. Z kolei system świadectw pochodzenia z kogeneracji wprowadzono dwa lata później, tym razem w związku z implementacją tzw. Dyrektywy CHP (2004/8/WE), promującej wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła.
Zarówno wytwórcy energii, jak i przedsiębiorstwa obrotu, sprzedający energię odbiorcom końcowym zobowiązani są uzyskać i przedstawić do umorzenia prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (URE) świadectwa pochodzenia (dla OZE - tzw. zielone świadectwa) oraz świadectwa pochodzenia z kogeneracji (odrębnie dla jednostek opalanych paliwami gazowymi lub o łącznej mocy zainstalowanej źródła poniżej 1 MW - tzw. żółte świadectwa, oraz odrębnie dla pozostałych źródeł kogeneracyjnych - tzw. czerwone świadectwa) albo alternatywnie uiścić opłatę zastępczą obliczoną zgodnie z obowiązującymi przepisami, której wysokość stanowi swoisty punkt odniesienia dla kształtowania się ceny rynkowej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia oraz świadectw pochodzenia z kogeneracji.



Liczba świadectw, które są objęte tym obowiązkiem, jest pochodną wolumenu energii pochodzącej odpowiednio z OZE (zielona energia) lub wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji (żółta energia lub czerwona energia) reprezentującej wymagany dla danego roku i wynikający z obowiązujących przepisów określony procent całkowitej rocznej sprzedaży energii odbiorcom końcowym zrealizowanej przez zobowiązane przedsiębiorstwo energetyczne. W przypadku zielonej energii - dla 2008 roku udział ten wynosi 7 proc., w przypadku żółtej energii - 2,7 proc., a dla czerwonej energii - 19 proc.
Przepisy przewidują coroczny systematyczny wzrost procentowy udziału tzw. kolorowej energii w całkowitej sprzedaży energii odbiorcom końcowym, co stwarza dodatkową presję inwestycyjną w zakresie budowy i rozbudowy niekonwencjonalnych mocy wytwórczych. Dla zielonej energii przewiduje się wzrost udziału procentowego w 2017 roku do 12,9 proc., dla żółtej energii udział ten ma wzrosnąć w 2012 roku do 3,5 proc., a dla czerwonej energii również w 2012 roku do 23,2 proc. Obowiązek rozliczany jest w okresach rocznych, za zakończony rok do 31 marca następnego roku. W obecnych ramach prawnych obowiązujący mechanizm wsparcia kogeneracji ma obowiązywać wyłącznie do końca marca 2013 r. (tj. rok 2012 ma być ostatnim rokiem, dla którego zostaną wystawione świadectwa pochodzenia z kogeneracji), podczas gdy nie przewiduje się obecnie końca obowiązywania systemu wsparcia w postaci świadectw pochodzenia dla OZE.
Obowiązek dotyczący umarzania świadectw pochodzenia wsparty jest dodatkowo ciążącym na sprzedawcach z urzędu obowiązkiem zakupu całości energii wytworzonej w OZE przyłączonych do sieci znajdujących się na obszarze działania danego sprzedawcy z urzędu, po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym. Takie rozwiązanie stwarza gwarancję w zakresie minimalnej wielkości przychodu, jaki może generować źródło odnawialne z tytułu sprzedaży zielonej energii, co oczywiście jest istotne z punktu widzenia finansowania tego typu inwestycji, zwłaszcza ze środków zewnętrznych.

Prawa majątkowe

Dodatkowe strumienie gotówki będzie generowała sprzedaż samych praw majątkowych wynikających ze świadectw, co dotyczy zwłaszcza wytwórców kolorowej energii nieobjętych obowiązkiem umarzania świadectw, tj. niesprzedających energii odbiorcom końcowym. Prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia, oraz świadectw pochodzenia z kogeneracji są zbywane na Towarowej Giełdzie Energii na Rynku Praw Majątkowych dla OZE lub dla kogeneracji (oddzielnie dla żółtych i czerwonych praw majątkowych), na sesjach giełdowych lub w transakcjach pozasesyjnych. Obecnie większość transakcji dotyczących praw majątkowych wynikających ze świadectw to transakcje pozasesyjne, będące najczęściej wynikiem zawartych wieloletnich umów na sprzedaż całości praw wynikających ze świadectw możliwych do pozyskania na bazie energii wytwarzanej w poszczególnych obiektach wytwórczych. Tego typu umowy sprzyjają finansowaniu budowy niekonwencjonalnych źródeł w formule project finance, przewidując najczęściej wynikowy sposób określania ceny praw majątkowych, uzależniony z reguły od określonych parametrów zewnętrznych, tj. np. ceny praw na Towarowej Giełdzie Energii, oraz wysokości opłaty zastępczej. Korzyści płynące dla wytwórców z takich rozwiązań polegają najczęściej na zapewnieniu gwarancji zbytu praw majątkowych w dłuższym okresie, co ułatwia pozyskanie pozabilansowego finansowania niezbędnego dla realizacji inwestycji.

Praktyczna skuteczność

Obowiązujące systemy wsparcia sprawdzają się w praktyce, co potwierdza dynamika wzrostu nowych zainstalowanych, niekonwencjonalnych mocy wytwórczych. Największy przyrost mocy zauważalny jest w energetyce wiatrowej. Nieco mniejszy, ale wciąż znaczący, jeżeli chodzi o biogazownie. W najbliższej przyszłości należy spodziewać się w szczególności budowy wielu biogazowni rolniczych, co zapowiada projekt polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Sprzyjać temu ma wprowadzenie wsparcia dla tego typu inwestycji w postaci świadectw pochodzenia biogazu, na wzór już istniejących świadectw.