Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Chociaż formalnie osoby prawomocnie skazane za niektóre przestępstwa zgodnie z kodeksem spółek handlowych (dalej: k.s.h.) nie mogą przez pewien czas pełnić funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatora w spółkach kapitałowych, to w praktyce zakaz ten stosunkowo często był obchodzony. Sprytni prezesi firm, którzy popadli w konflikt z prawem i nie mogli pełnić stanowisk, powoływani byli na prokurenta spółki z o.o. bądź spółki akcyjnej. I w praktyce nadal mogli pozostać u sterów firmy, chociaż w innej roli. Funkcja prokurenta w spółce jest bowiem bardzo istotna, m.in. ze względu na bardzo szerokie jego umocowanie do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych w imieniu spółki kapitałowej oraz niemożność jej ograniczenia ze skutkiem wobec osób trzecich. W efekcie skompromitowane osoby, które miały być wykluczone z obrotu gospodarczego, grały wszystkim na nosie.
Jednak od 1 października ma się to zmienić. Ustawodawca, aby wzmocnić zakaz pełnienia określonych funkcji oraz uczynić go bardziej realnym, zdecydował się na rozszerzenie w kodeksie spółek handlowych katalogu funkcji objętych omawianym zakazem. Przy okazji zmianie uległ również sposób obliczania terminu obowiązywania tegoż zakazu, tym razem z korzyścią dla osób skazanych.
Tak jest obecnie
Przypomnijmy zatem, że zgodnie z art. 18 k.s.h. osoba mająca zostać powołana na członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatora w spółkach kapitałowych oprócz tego, że powinna posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, musi spełniać dodatkowo dwa inne warunki:
- nie może być skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII‒XXXVII kodeksu karnego (dalej: k.k.; chodzi o przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi) oraz w art. 585 k.s.h. (działanie na szkodę spółki przy jej tworzeniu), art. 587 k.s.h. (ogłoszenie fałszywych danych dotyczących spółki bądź ich przedstawienie jej organom, władzom publicznym, osobie powołanej do kontroli), art. 590 k.s.h. (umożliwienie bezprawnego głosowania) i w art. 591 k.s.h. (bezprawne posługiwanie się dokumentem lub zaświadczeniem);
- nie orzeczono względem niej zakazu pełnienia funkcji w organach spółki kapitałowej; zakaz taki może zostać orzeczony jako środek karny (art. 39 k.k.) albo przez sąd upadłościowy w ramach postępowania o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej (art. 373 i nast. prawa upadłościowego); zakaz ten oraz środek karny orzekane są na czas określony, a po jego upływie zdolność pełnienia funkcji w zarządzie spółki zostaje przywrócona.
Szerszy katalog
Od 1 października 2018 r. wśród stanowisk, których osoba skazana przynajmniej za jedno z przywołanych powyżej przestępstw nie będzie mogła pełnić, znajdą się także następujące funkcje:
‒ prokurent spółki handlowej (zarówno osobowej, jak i kapitałowej),
‒ członek zarządu spółki partnerskiej,
‒ członek rady nadzorczej spółki komandytowo-akcyjnej.
Ponieważ wcześniej przepisy wprowadzające ów zakaz umieszczono w dziale poświęconym spółkom kapitałowym, wątpliwości budziło, czy przepis ten ma także zastosowanie do osób sprawujących analogiczne funkcje w spółkach kwalifikowanych jako osobowe, np. do członków rady nadzorczej w spółce komandytowo-akcyjnej, członków zarządu spółki partnerskiej.
Liberalniejsze liczenie
To nie koniec zmian. Zmodyfikowano nieco sposób liczenia okresu, w którym przedmiotowy zakaz obowiązuje. Teraz ograniczenie wynikające ze skazania za określone przestępstwa ustawało z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. Nadto w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to wszakże przestępstw popełnionych umyślnie.
Od 1 października 2018 r. zakaz pełnienia określonych funkcji będzie ustawał z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania. Powyższa zmiana wynika, po pierwsze, ze względów praktycznych. Projektodawca w jej uzasadnieniu wskazał bowiem, że ustalenie przez Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Karnego konkretnego dnia zakończenia okresu odbywania kary jest czasochłonne. W wielu przypadkach wymaga bezpośredniego kontaktu z sądem nadzorującym wykonanie kary, co znacznie opóźnia przekazanie przez KRK informacji do Krajowego Rejestru Sądowego. Sąd rejestrowy nie może wydać rozstrzygnięcia w sprawie przed uzyskaniem odpowiedzi z KRK. Skutkuje to wydłużeniem czasu rozpoznawania wniosku, a w konsekwencji opóźnieniem w wydaniu orzeczenia przez sąd rejestrowy. Stan taki uznano za niepożądany.
Ponadto ustawodawca wziął pod uwagę to, że zatarcie skazania może nastąpić przed upływem pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku. Skutkiem zatarcia skazania jest natomiast to, że skazanie uznaje się za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. W takim przypadku utrzymywanie zakazu pełnienia funkcji w spółce nie miałoby uzasadnienia. Dla przykładu wystarczy wskazać, że w razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art. 107 par. 4a k.k.), w przypadku warunkowego umorzenia postępowania zaś zatarcie skazania następuje po upływie 6 miesięcy od upływu orzeczonego okresu próby, który wynosi od roku do trzech lat (art. 76 k.k.). Jeżeli zatem zatarcie skazania nastąpi przed upływem pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku skazującego, to z tym dniem ustanie również zakaz pełnienia funkcji w spółkach handlowych.
Ustawodawca przewidział również przepis przejściowy, zgodnie z którym jeżeli wyrok skazujący za ww. przestępstwa uprawomocnił się przed 1 października 2018 r., a powołanie do pełnienia funkcji, o której mowa powyżej, nastąpiło po 30 września 2018 r., obowiązywanie zakazu ocenia się według przepisów w wersji obowiązującej od 1 października 2018 r.
!Jeżeli zatem zatarcie skazania nastąpi przed upływem pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku skazującego, to z tym dniem ustanie również zakaz pełnienia funkcji w spółkach handlowych.
