Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością chce sporządzić pozew o naprawienie szkody poniesionej przez spółkę, a spowodowanej przez byłego członka jej zarządu. W jaki sposób ma to zrobić?
Jeżeli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: sp. z o.o.) doznała szkody spowodowanej zachowaniem (działaniem bądź zaniechaniem) byłego członka jej zarządu, to może – działając czy to przez radę nadzorczą, czy pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia udziałowców – żądać jej naprawienia. Jeżeli jednak sp. z o.o. nie uczyni tego w ciągu roku od daty ujawnienia (a nie – dokonania) czynu wyrządzającego jej szkodę, wówczas inicjatywa w tym zakresie fakultatywnie przechodzi na wspólnika ww. spółki. Na taką możliwość wskazuje art. 295 par. 1 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Zatem w sytuacji, w której powództwo zostanie wytoczone przez jednego z udziałowców, zarówno sp. z o.o., jak i pozostali wspólnicy utracą możliwość założenia sprawy o naprawienie tej samej szkody przeciwko temu samemu pozwanemu eksczłonkowi zarządu.
Kto ma prawo
Istotne jest, że uprawnienie do wniesienia przedmiotowego pozwu nie przysługuje temu udziałowcowi, przeciwko któremu – co najmniej w dacie zainicjowania owej sprawy – spółka z o.o. dysponowała prawomocnym wyrokiem o jego wyłączeniu z tej spółki. Podkreślić ponadto trzeba, że gdy wyrok w sprawie wyłączenia powoda – wspólnika uprawomocnił się już w toku procesu o odszkodowanie z art. 295 par. 1 k.s.h., udziałowiec traci również legitymację czynną do udziału w dalszym postępowaniu przeciwko członkowi zarządu sp. z o.o. Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 23 lutego 2005 r., sygn. akt III CZP 89/04. Jeżeli zdarzy się tak, że udziałowiec w trakcie opisanego procesu utraci status wspólnika, a oprócz niego w spółce są jeszcze inni udziałowcy, to wtedy – na wniosek dotychczasowego powoda – sąd zawiadomi o zawisłej sprawie wskazaną przez niego osobę, tzn. wybranego przez niego innego wspólnika. Ten ostatni z kolei w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu zawiadomienia będzie uprawniony do wstąpienia do postępowania jako powód. Będzie on wówczas występował obok tego wnoszącego pozew, zatem po stronie powoda staną dwie osoby. Natomiast za zgodą dotychczasowego powoda i pozwanego eksczłonka zarządu, nowy udziałowiec będzie mógł wstąpić w miejsce poprzedniego wspólnika. Dotychczasowy powód zostanie wtedy zwolniony od dalszej partycypacji w postępowaniu. Pozwany były członek zarządu, który zaakceptuje tę zmianę po stronie powoda, będzie mógł się z kolei domagać od tego poprzedniego udziałowca dotychczasowych kosztów procesu. Na zgłoszenie zaś owego żądania sądowi ma dwa tygodnie od daty wyrażenia aprobaty na ww. zmianę.
Uchwała wspólników sp. z o.o. w sprawie wytoczenia powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej spółce przez członka jej zarządu nie musi być dołączona do pozwu. Dopuszczalne jest jej przedłożenie w sądzie już w trakcie procesu, ale nie później niż do zamknięcia rozprawy w sądzie odwoławczym, czyli w sądzie II instancji. Jeżeli przedmiotowa uchwała nie znajdzie się w aktach sprawy w ww. czasie, to pozew zostanie oddalony. Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w wyroku SN z 15 kwietnia 2015 r., sygn. akt IV CSK 417/14.
Udziałowiec, wnosząc pozew w trybie art. 295 par. 1 k.s.h., występuje wprawdzie we własnym imieniu (jest powodem), ale działa na rzecz spółki. Oznacza to, że żąda on w pozwie zasądzenia odszkodowania dla sp. z o.o., a nie dla siebie. Na swoją rzecz może się domagać wyłącznie zasądzenia kosztów procesu.
Ważne jest również, że spółka – aż do zamknięcia rozprawy w sądzie II instancji – ma prawo zgłosić interwencję uboczną po stronie powoda – wspólnika. Ma ona bowiem interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta właśnie na jego korzyść.
Obowiązki powoda
W sytuacji, w której wartość przedmiotu sporu, tj. wysokość odszkodowania nie przekracza 75 tys. zł, powództwo kieruje się do sądu rejonowego, a gdy przedmiot sporu przewyższa tę kwotę (choćby o grosz) – do sądu okręgowego. Kwestie odszkodowawcze oparte na normie art. 295 k.s.h. należą do kategorii spraw gospodarczych, stąd właściwość rzeczowa w nich powinna być (ale nie musi) sądu gospodarczego. O właściwości miejscowej każdorazowo decyduje zaś siedziba sp. z o.o.
Stosunkowa opłata sądowa od omawianego pozwu wynosi 5 proc. od wartości przedmiotu sporu (tj. od wysokości odszkodowania), jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł.
Jeżeli udziałowiec sp. z o.o. podejmie decyzję o wytoczeniu pozwu przeciwko (eks)członkowi zarządu, ma obowiązek udowodnienia:
- winy pozwanego,
- na czym polegała sprzeczność jego zachowania z prawem albo postanowieniami umowy spółki (z przytoczeniem przepisów albo uregulowań umownych),
- wysokości szkody (chyba że jej ścisłe wykazanie nie jest możliwe bądź nadmiernie utrudnione, wówczas sąd może w wyroku zasądzić odpowiednią kwotę według własnej oceny),
- że szkoda pozostaje w adek- watnym (normalnym) związku przyczynowym z zachowaniem pozwanego.
Ryzyko kaucji
Z kolei gdy pozwany eksczłonek zarządu sp. z o.o. uważa, że roszczenie udziałowca jest nieuzasadnione, może zażądać – przy pierwszej czynności procesowej (np. w odpowiedzi na pozew) – złożenia przez powoda kaucji na zabezpieczenie pokrycia grożącej mu szkody (nie musi ona faktycznie wystąpić). O wysokości i rodzaju kaucji rozstrzyga sąd, kierując się całokształtem okoliczności danej sprawy. Niezłożenie kaucji w zakreślonym sądownie terminie spowoduje odrzucenie pozwu (a nie – jego oddalenie). Spór nie będzie zatem w ogóle merytorycznie rozpoznawany.
Zgodnie zaś z uchwałą SN z 27 lutego 1995 r., sygn. akt III CZP 18/95: „Na postanowienie sądu nakazujące powodowi złożenie kaucji na zabezpieczenie grożącej pozwanemu szkody (art. 295 par. 2 k.s.h.) zażalenie nie przysługuje; dopuszczalna jest natomiast kontrola tego postanowienia przez sąd drugiej instancji w postępowaniu wywołanym wniesieniem zażalenia na postanowienie o odrzuceniu pozwu”.
Jeżeli okaże się, że powództwo nie miało merytorycznych podstaw, a pozwany (były) członek zarządu w następstwie jego wytoczenia poniósł szkodę, to będzie mógł on zaspokoić swoją wierzytelność z mienia ekspowoda. Na kaucji służy pozwanemu pierwszeństwo przed wszystkimi wierzycielami powoda. Pozostali wierzyciele będą mogli więc zażądać swojej części należności z tej kaucji tylko wtedy, gdy były pozwany uczyni zadość swojemu roszczeniu albo gdy zrzeknie się prawa pierwszeństwa.
Gdy powództwo zostanie prawomocnie oddalone, a powód – wspólnik sp. z o.o., wnosząc je, działał w złej wierze, zobligowany będzie do naprawienia szkody wyrządzonej eks-pozwanemu członkowi zarządu. Udziałowiec pozostaje w złej wierze wówczas, gdy ma świadomość, że podnoszone przez niego roszczenia nie są poparte żadnymi przesłankami materialnymi, jak również w sytuacji, w której znając dane pozwalające zidentyfikować sprawcę czynu wyrządzającego spółce szkodę, wskazał – w charakterze pozwanego – niewłaściwą osobę.
Rażące niedbalstwo przy wytaczaniu powództwa w trybie art. 295 par. 1 k.s.h. skutkujące następnie jego nieuwzględnieniem objawiać się będzie z kolei w niezachowaniu przez wspólnika należytej staranności w zakresie zbadania merytorycznej podstawy roszczenia, kwestii jego ewentualnego uprzedniego dochodzenia przez organy spółki czy prawidłowego wytypowania pozwanego. Należyta staranność to taka, jakiej można oczekiwać od każdej innej osoby znajdującej się w takim samym położeniu jak udziałowiec żądający odszkodowania. Podobnie jak przy złej wierze, wspólnik dopuszczający się rażącego niedbalstwa będzie zobowiązany do zrekompensowania pozwanemu eksczłonkowi zarządu poniesionej szkody.
Kiedy zwolnienie z odpowiedzialności
Nawet jednak gdy osobie wchodzącej w skład zarządu udzielono – na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników – absolutorium (pokwitowania) z wykonanych obowiązków, czyli zaakceptowano jego działania bądź zaniechania w poprzednim roku obrotowym albo gdy spółka zrzekła się roszczeń o odszkodowanie, to wniesienie powództwa na zasadzie art. 295 par. 1 k.s.h. wyklucza ewentualność podnoszenia tych argumentów przez pozwanego członka ww. organu. W pozostałych przypadkach, tj. gdy eksczłonka zarządu o zapłatę odszkodowania pozwała spółka, udzielenie owego pokwitowania co do zasady zwolni go z odpowiedzialności wobec sp. z o.o. Do takich konkluzji doszedł m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 21 marca 2013 r., sygn. akt I ACa 1259/12.
Sąd Najwyższy w uchwale z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt III CZP 83/12, uznał, że jeśli do wytoczenia powództwa – na podstawie art. 295 k.s.h. – przez wspólnika spółki z o.o. dojdzie przed wykreśleniem tej spółki z KRS, to nie ma podstaw do umorzenia postępowania z powołaniem się na niedopuszczalność wydania wyroku.
WZÓR POZWU O NAPRAWIENIE SZKODY
Płock, 12 marca 2018 r.
Do Sądu Okręgowego
X Wydział Gospodarczy
w Łodzi
Powód: Michalina Iksińska –
wspólnik spółki N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku
ul. Żółta 7, 09-400 Płock
KRS: 0000022222
Pozwana: Paula Igrekowska
zam. ul. Fioletowa 4, 09-400 Płock
wartość przedmiotu sporu: 80 tys. zł opłata sądowa: 4 tys. zł
Pozew wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o naprawienie szkody wyrządzonej spółce przez członka zarządu
Działając jako jedyny wspólnik spółki N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku, załączając informację z 12 marca 2018 r. odpowiadającą aktualnemu odpisowi z KRS ww. spółki, na podstawie art. 295 par. 1 k.s.h., wnoszę o:
1) zasądzenie od pozwanej Pauli Igrekowskiej na rzecz spółki N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku kwoty 80 tys. zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 9 marca 2018 r. do dnia zapłaty;
2) przeprowadzenie rozprawy także podczas nieobecności powódki;
3) zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych;
4) dopuszczenie, a następnie przeprowadzenie dowodu z następujących dokumentów: – informacja z 12 marca 2018 r. odpowiadająca aktualnemu odpisowi z KRS spółki N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku – na okoliczność ustalenia, że powódka jest jedynym wspólnikiem ww. spółki, – akt notarialny Rep. A nr 000/2017 z 1 lutego 2017 r. – na okoliczność ustalenia, że ww. spółka – reprezentowana przez jednoosobowy zarząd w osobie prezesa zarządu, którym w dacie transakcji była pozwana – sprzedała nieruchomość położoną w Płocku przy ul. Kolorowej 4, będącą własnością ww. spółki, za kwotę 250 tys. zł, tj. za cenę o co najmniej 80 tys. zł zaniżoną, – wycena ww. nieruchomości z 15 stycznia 2017 r. – na okoliczność ustalenia, że licencjonowany rzeczoznawca nieruchomości oszacował wartość ww. nieruchomości na kwotę nie niższą od 330 tys. zł, – przedsądowe wezwanie z 28 lutego 2018 r. pozwanej do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – na okoliczność ustalenia, że powódka zakreśliła pozwanej 7-dniowy termin do zapłaty na rzecz ww. spółki 80 tys. zł tytułem odszkodowania, a wezwanie do zapłaty skierowano do pozwanej 28 lutego 2018 r., natomiast ta odebrała je 1 marca 2018 r.;
5) w przypadku kwestionowania przez pozwaną prywatnej wyceny z pkt 4 tiret 3 niniejszego pozwu, wnoszę o dopuszczenie, a następnie przeprowadzenie dowodu z pisemnej opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości – na okoliczność ustalenia wartości ww. nieruchomości na 1 lutego 2017 r.;
6) dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron – na okoliczności jak w pkt 4, a ponadto na okoliczność ustalenia, że nabywca ww. nieruchomości jest partnerem życiowym pozwanej.
Stosownie do art. 187 par. 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego powódka informuje, że podjęła pozasądową próbę rozwiązania niniejszego sporu, zakreślając pozwanej 7-dniowy termin na zapłatę N sp. z o.o. odszkodowania w kwocie 80 tys. zł. Termin ten upłynął jednak bezskutecznie.
Uzasadnienie
Powódka jest jedynym wspólnikiem spółki N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku.
Dowód: Informacja z 12 marca 2018 r. odpowiadająca aktualnemu odpisowi z KRS ww. spółki.
1 lutego 2017 r. ww. spółka – reprezentowana przez jednoosobowy zarząd w osobie prezesa zarządu, którym w dacie transakcji była pozwana – sprzedała nieruchomość położoną w Płocku przy ul. Kolorowej 4, będącą własnością ww. spółki, za kwotę 250 tys. zł.
Dowód: akt notarialny Rep. A nr 000/2017 z 1 lutego 2017 r.
Cena ta – w świetle treści wyceny z 15 stycznia 2017 r., która została dokonana przez licencjonowanego rzeczoznawcę nieruchomości – jest zatem zaniżona o co najmniej 80 tys. zł, albowiem ww. rzeczoznawca oszacował ww. nieruchomość na kwotę minimum 330 tys. zł.
Dowód: ww. wycena, ew. opinia biegłego.
Podkreślić należy, że pozwana dysponowała przedmiotową wyceną przed zawarciem umowy sprzedaży ww. nieruchomości, natomiast jej nabywcą jest partner życiowy pozwanej, co wskazuje, iż celowo, a więc w sposób zawiniony działała ona na szkodę spółki N sp. z o.o., zgadzając się na sprzedaż nieruchomości będącej jej własnością za cenę niższą o minimum 80 tys. zł. Zaistniała zatem ewidentna sprzeczność interesów ww. spółki z interesami osoby, z którą pozwana jest związana osobiście, co pozwana powinna była ujawnić, a czego zaniechała. Pozwana swoim zachowaniem naruszyła więc dyspozycję art. 209 k.s.h. Pomiędzy jej zawinionym zachowaniem a szkodą istnieje zaś normalny związek przyczynowy, ponieważ gdyby nie fakt, że nabywcą ww. nieruchomości jest partner życiowy pozwanej, to zapewne spółka N sp. z o.o. (reprezentowana przez pozwaną) sprzedałaby tę nieruchomość za cenę nie niższą od tej wskazanej w prywatnej wycenie z 15 stycznia 2017 r.
Dowód: przesłuchanie stron.
Kwotę żądanego odszkodowania stanowi kwota, o którą – według ww. wyceny – została zaniżona cena sprzedaży wyżej opisanej nieruchomości.
Odsetki ustawowe za opóźnienie liczone są od kwoty głównej (tj. od 80 tys. zł) od dnia jej wymagalności, czyli od następnego dnia po upływie terminu płatności tej należności, tj. od 9 marca 2018 r., ponieważ 8 marca br. bezskutecznie upłynął 7-dniowy termin jej zapłaty przez pozwaną.
Dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty z 28 lutego 2018 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru.
Przedmiotowe powództwo nie zostało wytoczone przez spółkę N sp. z o.o. z siedzibą w Płocku w ciągu jednego roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę (tj. w ciągu jednego roku od 1 lutego 2017 r.).
Z uwagi na powyższe, pozew jako uzasadniony, zasługuje na uwzględnienie.
W załączeniu:
– dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu,
– odpis pozwu,
– dokumenty z poz. „Dowód”.
.......................................
(Michalina Iksińska)
Podstawa prawna
Art. 293 par. 1, art. 295 oraz art. 298 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.).
Art. 17 pkt 4 oraz art. 196 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm.).
Art. 13 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 300).
Art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 723).
