Subskrybuj nas na Youtube
Marszałkowie zyskali prawo unieważnienia fikcyjnych dokumentów poświadczających odzysk odpadów u recyklera. Sporządzający na ich podstawie sprawozdania będą musieli złożyć korektę
W poniedziałek weszła w życie ustawa z 12 października 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2056 – dalej: nowelizacja). Wprowadziła liczne zmiany do ustawy z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1863; dalej: ustawa). Jedną z istotniejszych, którą dotkliwie mogą odczuć przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach, jest prawo unieważniania przez marszałka województwa w drodze decyzji administracyjnej dokumentów DPO, DPR, EDPO lub EDPR (czyli tzw. kwitów wystawianych m.in. przez firmy zajmujące się odzyskiem lub recyklingiem [ramka]).
Co będzie mógł unieważnić marszałek
● DPR – dokument potwierdzający recykling odpadów opakowaniowych, w tym określający masę tych odpadów i sposób ich recyklingu,
● DPO – dokument potwierdzający inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych, w tym określający masę tych odpadów i sposób ich odzysku,
● EDPR – dokument potwierdzający odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi, w tym określający masę tych odpadów,
● EDPO – dokument potwierdzający odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich innemu niż recykling procesowi odzysku, w tym określający masę tych odpadów.
Unieważnienie będzie możliwe w przypadku, gdy wykazano niezgodność informacji dotyczących zagospodarowania odpadów opakowaniowych zawartych w tych dokumentach ze stanem faktycznym. Konsekwencją unieważnienia będzie obowiązek skorygowania sprawozdań o odpadach opakowaniowych, które powstały w oparciu o nie. A to będzie się nierzadko wiązało z wymogiem uiszczenia opłaty produktowej. Mówiąc inny słowami, wadliwa praktyka wystawiania dokumentów przez tzw. recyklerów będzie uderzała w ich kontrahentów, którzy są zobowiązani do osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.
Prawo do podważenia złożonych dokumentów wprowadza nowo dodany do ustawy art. 53 ust. 4a. Kolejne ustępy tego przepisu mówią o dalszych konsekwencjach takiej decyzji: obowiązku złożenia skorygowanych sprawozdań, które były oparte na unieważnionych dokumentach oraz ewentualnym obowiązku wniesienia opłaty produktowej. [wydzierka]
Art. 53 ustawy o odpadach (...)
4a. W przypadku stwierdzenia rażących nieprawidłowości, w wyniku kontroli przeprowadzonej na podstawie ust. 2 lub 2a, marszałek województwa unieważnia, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, dokumenty DPO, DPR, EDPO lub EDPR, wobec których wykazano niezgodność informacji dotyczących zagospodarowania odpadów opakowaniowych zawartych w tych dokumentach ze stanem faktycznym.
4b. Wprowadzający produkty w opakowaniach, organizacja odzysku opakowań, organizacja samorządu gospodarczego (...) lub wnioskodawca, którym zostały przekazane dokumenty DPO, DPR, EDPO lub EDPR, które zostały unieważnione, są obowiązani do złożenia skorygowanego sprawozdania, o którym mowa w art. 73 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia, w którym decyzja, o której mowa w ust. 4a, stała się ostateczna.
4c. W przypadku złożenia skorygowanego sprawozdania na podstawie ust. 4b organizacja samorządu gospodarczego, o której mowa w art. 25 ust. 1, informuje wprowadzających produkty w opakowaniach, których reprezentuje, o wysokości opłaty produktowej, do której wniesienia są obowiązani poszczególni wprowadzający.
Mechanizm rozliczenia
Aby zrozumieć istotę zmian, należy zacząć od przedstawienia podstawowych mechanizmów związanych z rozliczaniem, zawartych w ustawie.
● Obowiązek odzysku i recyklingu. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy ten, kto wprowadza na rynek produkty w opakowaniach, jest obowiązany zapewniać odzysk (w tym recykling) odpadów opakowaniowych. W myśli art. 17 ust. 2 może on wykonać powyższy obowiązek samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Dodatkowo w art. 25 ustawy przewidziane jest jeszcze jedno rozwiązanie – mianowicie organizacja samorządu gospodarczego reprezentująca grupę przedsiębiorców wprowadzających: produkty w opakowaniach wielomateriałowych albo środki niebezpieczne w opakowaniach, w tym środki ochrony roślin, może zawrzeć stosowne porozumienie z marszałkiem województwa w zakresie utworzenia i utrzymania systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania tego typu odpadów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że nowy art. 45a zobowiązuje organizację samorządu gospodarczego do złożenia rocznego sprawozdania osobno za każdego przedsiębiorcę, którego reprezentuje. Dotychczas wprowadzający – realizujący ustawowe obowiązki poprzez przystąpienie do porozumienia, o którym mowa w art. 25 – był zobowiązany samodzielnie złożyć sprawozdanie o osiągniętych w ramach owego porozumienia poziomach odzysku i recyklingu. Zgodnie z nowymi przepisami sprawozdanie będzie składane przez organizację samorządu gospodarczego odrębnie w odniesieniu do każdego przedsiębiorcy, co umożliwi ewentualną egzekucję należności z tytułu opłaty produktowej (która zgodnie z art. 25 ust. 10 obowiązującej ustawy jest wnoszona przez poszczególnych przedsiębiorców, a nie przez organizację samorządu gospodarczego).
Minimalne poziomy odzysku lub recyklingu zostały określone w załączniku nr 1 do ustawy. W art. 34 ust. 1 ustawy wskazano, że rozliczenie wykonania obowiązku określonego w art. 17 ust. 1 następuje na koniec roku kalendarzowego.
● Opłata produktowa. Wprowadzający produkty w opakowaniach oraz organizacja odzysku opakowań, którzy nie wykonali obowiązku określonego w art. 17 ust. 1, są obowiązani wnieść opłatę produktową obliczoną oddzielnie w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu:
1) recyklingu, w tym recyklingu dla wszystkich opakowań razem;
2) odzysku (art. 34 ust. 2).
Organizacja odzysku opakowań, która nie wykonała obowiązku określonego w art. 20 ust. 4, jest obowiązana wnieść opłatę produktową obliczoną dla poszczególnych rodzajów opakowań w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu recyklingu (art. 34 ust. 2a).
● Uiszczenie opłaty produktowej. Zgodnie z art. 36 ust. 1 opłata produktowa jest obliczana na koniec roku kalendarzowego. Jest ona wnoszona na odrębny rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, którego opłata dotyczy.
Ustawodawca przewidział, że podmiot zobowiązany samodzielnie dokonuje jej obliczenia. Rola organu właściwego w sprawach opłaty produktowej, którym jest marszałek województwa, koncentruje się na kontroli prawidłowości samoobliczenia. W wyniku tej kontroli marszałek dokonuje określenia opłaty – przy czym „wymiar kontrolny” przybiera formę decyzji administracyjnej (art. 37 ust. 1 ustawy). W przypadku niewykonania decyzji, o której mowa w ust. 1, marszałek ustala w drodze decyzji dodatkową opłatę produktową w wysokości odpowiadającej 50 proc. kwoty niewniesionej opłaty produktowej (art. 37 ust. 2). Na uiszczenie opłat jest 14 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.
● Sprawozdanie. Zgodnie z art. 73 ust. 1. ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1987) roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi sporządzają:
1) wprowadzający opakowania oraz eksportujący opakowania, o którym mowa w ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi;
2) wprowadzający produkty w opakowaniach, eksportujący i dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy produktów w opakowaniach, o którym mowa w ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
Przedsiębiorcy składają sprawozdania w terminie do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy marszałkowi województwa właściwemu ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy (art. 76 ust. 1 ustawy).
Podstawą do podania w sprawozdaniach informacji o osiągniętych poziomach odzysku kub recyklingu, masie wywiezionych opakowań, a w konsekwencji wysokości ewentualnej opłaty produktowej są odpowiednio dokumenty DPO, DPR, EDPO, EDPR.
Skutki decyzji
Jeżeli więc dokumenty DPO, DPR, EDPO, EDPR zostaną unieważnione, to siłą rzeczy będzie to miało wpływ na sprawozdania składane przez przedsiębiorców. Będą one nieprawidłowe, a ustawodawca wskazuje, że powstanie potrzeba dokonania korekty sprawozdań w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o unieważnieniu stanie się ostateczna.
Jeżeli na skutek takiego unieważnienia dokumentów wykazane poziomy odzysku i recyklingu spadną poniżej progów określonych w załączniku nr 1 do ustawy – wówczas dodatkowo zaktualizuje się zobowiązanie do uiszczenia opłaty produktowej.
Wątpliwości
W związku z taką regulacją powstaje kilka wątpliwości.
1. Ustawodawca określa termin korekty na 14 dni od dnia, gdy decyzja stała się ostateczna. Decyzja jest kierowana do przedsiębiorcy wystawiającego DPO, DPR, EDPO, EDPR. Jak się wydaje, organ powinien uznać za stronę takiego postępowania administracyjnego każdy z podmiotów, którego dotyczy taki dokument. Mają one bowiem interes prawny w rozstrzygnięciu sprawy.
2. Czy w sytuacji, gdy do korekty za rok 2019 dojdzie np. w roku 2021, a powstanie obowiązek zapłaty lub dopłaty opłaty produktowej? Czy trzeba będzie uiścić ją wraz z odsetkami? Jak się wydaje – tak. Zgodnie bowiem z art. 40 ustawy w sprawach dotyczących opłat produktowych oraz dodatkowych opłat produktowych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Będzie to zaległość opłatowa, choć często niezawiniona przez przedsiębiorcę.
3. Skoro zgodnie z art. 78 ust. 4 ustawy o odpadach obowiązek sporządzenia sprawozdań przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, za który sprawozdania należało sporządzić, to czy i obowiązek sporządzania korekty jest aktualny tylko w tym okresie? Wydaje się, że tak.
4. Ustawodawca nie rozstrzyga też wprost sytuacji, w której nie jest sporządzana korekta sprawozdania. Art. 77 ust. 3 ustawy o odpadach stanowi, że w przypadku niedokonania korekty w wyznaczonym terminie, o którym mowa w ust. 2, uznaje się, że posiadacz odpadów nie wykonał obowiązku przekazania sprawozdania. Z racji tego, że art. 77 dotyczy innych, ale jednak analogicznych sytuacji, to należy przyjmować, że sprawozdanie nie zostało złożone. Wówczas organ powinien w drodze decyzji na podstawie art. 37 ustawy ustalić wysokość zaległości z tytułu opłaty produktowej.
Relacje między przedsiębiorcami
Odrębną kwestią jest zagadnienie wzajemnych roszczeń i rozliczeń między przedsiębiorcami. Jeżeli na skutek unieważnienia jednego z dokumentów po stronie ich odbiorców powstanie zobowiązanie opłatowe, takie sytuacje będzie należało oceniać w kategoriach nienależytego wykonania zobowiązania lub nawet odpowiedzialności deliktowej wystawcy DPO, DPR, EDPO lub EDPR. O ile szkoda co do wysokości poniesionej zaległej opłaty produktowej jest wymierna, o tyle np. nakłady na sporządzenia korekty sprawozdania już niekoniecznie muszą być tak łatwo wymierzalne. W dobrze pojętym interesie firm korzystających z usług podmiotów, które zajmują się odzyskiem lub recyklingiem albo w tym celu wywożą poza terytorium kraju odpady opakowaniowe, jest wprowadzenie do umów stosownych postanowień zabezpieczających. Dobrym rozwiązaniem jest zastrzeżenie kar umownych na wypadek takich sytuacji.
