W obliczu wyzwań, przed jakimi stoi współczesna Europa, Komisja Europejska rozpoczyna szeroko zakrojoną debatę na temat przyszłości UE.
Ważnym punktem tej debaty będzie wspólna waluta. Integracja gospodarcza i walutowa wzmacniają Unię od wielu lat. Z euro korzysta obecnie aż 340 mln Europejczyków w 19 krajach. Jest to druga najczęściej używana waluta na świecie. Euro zapewnia stabilność cen i jest elementem codziennego życia większości Europejczyków.
Jednak kryzys finansowy – choć rozpoczął się poza Europą i z powodów niezwiązanych z euro – pokazał, że sposób wprowadzenia wspólnej waluty nie był wolny od błędów. Długotrwały kryzys społeczny w wielu krajach UE spowodował zachwianie wiary w skuteczność euro. Od czasu kryzysu wprowadzane są znaczące reformy, które częściowo pozwoliły wypełnić luki i skorygować niedociągnięcia w systemie euro. Daleko nam jednak jeszcze do ukończenia procesu integracji gospodarczej i utworzenia odpornej na wstrząsy ekonomiczne unii gospodarczej i walutowej. Robienie postępów w tej dziedzinie nie jest łatwe, ponieważ w grę wchodzą różne opinie i stanowiska. Komisja właśnie opublikowała dokument otwierający debatę o przyszłości Europy, której celem jest osiągnięcie konsensu – wspólnej wizji – w sprawie euro.
Musimy wyraźnie określić kilka podstawowych zasad. Należy równocześnie ograniczać zagrożenia w ramach systemu i zapewnić ich równomierne rozłożenie. Możliwość przystąpienia do strefy euro powinny mieć wszystkie państwa UE, tak aby dalsza integracja nie niosła ze sobą zagrożenia dla jedności wspólnego rynku. Z kolei proces decyzyjny musi być bardziej przejrzysty i zgodny z zasadami odpowiedzialności demokratycznej.
Kierując się tymi zasadami, wyznaczamy najważniejsze obszary, w których potrzebne są działania krótko- i długoterminowe, i proponujemy warianty działań mających pobudzić debatę.
W pełni zintegrowany i bezpieczny system finansowy ma zasadnicze znaczenie. Dotychczas udało nam się ulepszyć nadzór nad bankami, jak również zasady i mechanizmy stosowane w stosunku do banków, kiedy sytuacja wymknie się spod kontroli. W oparciu o te osiągnięcia musimy wzbogacić unię bankową o kolejne środki redukujące ryzyko, w tym o niedawno zaproponowane przepisy oraz strategię zmniejszania udziału kredytów zagrożonych w bilansach banków, europejski system gwarantowania depozytów oraz wspólny mechanizm ochronny dla jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków. Równocześnie musimy przyspieszyć proces integracji rynków kapitałowych. Ich dalsza integracja pomoże wygenerować dodatkowe finansowanie dla przedsiębiorstw i równomiernie rozkładać ryzyko za pomocą środków prywatnych.
Dalsza integracja unii gospodarczej i fiskalnej mogłaby obejmować wzmocnienie elementów europejskiej koordynacji polityki gospodarczej – gwarantujące, że wszystkie kraje będą realizować reformy, dzięki którym gospodarka krajowa będzie generowała trwały wzrost sprzyjający integracji społecznej. Dalsza integracja gospodarcza i fiskalna może również oznaczać zwiększenie wsparcia z budżetu UE na rzecz reform strukturalnych. Utworzenie mechanizmu stabilizacji makroekonomicznej dla strefy euro może zwiększyć skuteczność pomocy dla krajów dotkniętych wstrząsami gospodarczymi o skali zbyt dużej, by same mogły sobie z nimi poradzić. Można to zrobić na różne sposoby np. dzięki europejskiemu programowi ochrony inwestycji zapewniającemu finansowanie w czasach, gdy zaczyna brakować pieniędzy w budżecie krajowym. Bez względu na to, który wariant działań zostanie wybrany, nie może on prowadzić do trwałych transferów między poszczególnymi krajami ani do transferów jednostronnych. Nie może on również osłabiać bodźców do prowadzenia zrównoważonej polityki budżetowej na poziomie krajowym.
Oprócz tego musimy w dalszym ciągu reformować nasz proces polityczny. Ściślejsza integracja gospodarcza pociąga za sobą integrację polityczną. Obecnie ściślej niż kiedykolwiek wcześniej współpracujemy z Parlamentem Europejskim, rządami i parlamentami krajowymi, partnerami społecznymi i zainteresowanymi stronami na każdym szczeblu.
Wspólna waluta jest jednym z najbardziej konkretnych osiągnięć UE. Jest to nie tylko projekt o charakterze gospodarczym. Ma on również znaczenie symboliczne jako wyraz zaangażowania na rzecz dobrobytu w Europie. Aby zagwarantować dobrobyt przyszłym pokoleniom, musimy już teraz podjąć zdecydowane działania w celu ukończenia tego projektu.
Autor: Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący KE ds. euro i dialogu społecznego, stabilności finansowej, usług finansowych i unii rynków kapitałowych