Franczyza to nie tylko pomysł na biznes. Sprawdzona na rynku firma udostępnia innemu przedsiębiorcy również swoją wiedzę, technologię oraz znak towarowy. A to na starcie może dać przewagę konkurencyjną nad biznesowymi wolnymi strzelcami. Jednak rozpoczęcie tego typu działalności nie jest tanie. Trzeba też pamiętać, by zebrać informacje o partnerze i dokładnie przeczytać umowę franczyzy (o franchaising).


Działalność franczyzowa to specyficzny system sprzedaży towarów, usług lub technologii. To prawo i jednocześnie obowiązek prowadzenia działalności według zasad przyjętych przez firmę udzielającą swojej licencji. Ta licencja to zezwolenie na stosowanie określonej metody działalności gospodarczej: korzystania z marki , nazwy handlowej, know-how, ew. patentu. Firma (dawca franczyzy) zobowiązuje się do pomocy przy stosowaniu tej metody, zaś biorca franczyzy do zapłaty wynagrodzenia.

Jak zawiązać współpracę między franczyzobiorcą a franczyzodawcą? Na podstawie umowy franczyzy, w której dokładnie zostają określone prawa i obowiązki stron. Umowa ta tak naprawdę jest szczególną formą oddania fragmentu przedsiębiorstwa innemu podmiotowi do odpłatnego korzystania.

Franczyza jest rodzajem umowy nienazwanej, bo niezdefiniowanej w kodeksie cywilnym. Nie ma jej też definicji w innych przepisach. Umowa nienazwana nie oznacza jednak umowy nieznanej, a tylko niezdefiniowaną ustawowo.

Podstawą, dzięki której franchising może być regulowany umową, zawierającą pomysł franczyzodawcy, jest przepis kodeksu cywilnego, stanowiący o swobodzie umów. To pozwala ustalić stosunek prawny według uznania – byle zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego.

Stronami umowy franczyzy są:

= franczyzodawca, czyli strona udzielająca praw (i nakładająca obowiązki) franczyzy oraz upoważniająca franczyzobiorcę do korzystania z pakietu franczyzowego.
= Franczyzobiorca czyli strona uzyskująca prawa (i przyjmująca obowiązki) składające się na franczyzę. Jakie? Chodzi o płacenie franczyzodawcy wynagrodzenia, udostępnianie do kontroli oraz prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu.

Na czym polega istota franczyzy? Franczyzodawca – nazwijmy go dla ułatwienia „dawcą” - nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom (czyli biorcom) prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie ze swoją koncepcją. Franczyza polega więc, na ścisłej i ciągłej współpracy między dwoma niezależnymi od siebie przedsiębiorcami. Nie ma tym samym mowy o franchisingu, gdy współpracują ze sobą spółki zależne, należące do holdingu.

Warto pamiętać, zwłaszcza na starcie, że mimo hierarchii - franczyza to współpraca, a nie tylko wydawanie i przyjmowanie rozkazów.

Aby doszło do franczyzy strony powinny zawrzeć umowę na piśmie. Umowa zawiera pakiet nazywany licencją franczyzową. Dotyczy koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej w określony sposób. Przeważnie zawiera się ją przez przystąpienie, a nie po negocjacjach, podpisując wzorzec wcześniej przygotowany przez dawcę.

W takim kontrakcie zamieszcza się:
• prawa i obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy,
• spis i opis towarów lub usług, jakie mają być dostarczone franczyzobiorcy,
• warunki płatności dokonywanych przez franczyzobiorcę,
• czas, na jaki zostaje zawarta umowa,
• warunki ewentualnego przedłużenia i rozwiązania umowy,
• warunki, na jakich franczyzobiorca może sprzedać lub przenieść tytuł prawny do działalności franchisingowej, w tym ewentualne prawo odkupu dla franczyzodawcy,
• warunki korzystania ze znaku towarowego franczyzodawcy,
• prawo franczyzodawcy do adaptowania systemu do nowych metod prowadzenia działalności w branży i związane z tym przyszłe obowiązki franczyzobiorcy,
• uregulowania kwestii zwrotu – w razie rozwiązania kontraktu – środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych należących do franczyzodawcy lub do innej osoby.
Umowa może zawierać obowiązek zaopatrywania się u dawcy lub konkretnego dostawcy. Może stanowić o obowiązku świadczenia usług przez dawcę na rzecz biorcy takich, jak szkolenia zatrudnionych osób w punkcie franczyzobiorcy czy pomoc.









Umowa może uprawniać dawcę do kontroli lub nakazywać biorcy obowiązek zachowania tajemnicy.
I tu ważne dla biorcy.

Dawca powinien zobowiązać się w umowie również do:
• pomocy w wyborze lokalizacji sieciowej, np. restauracji franczyzobiorcy,
• przygotowania planu urządzenia i wystroju lokalu korzystającego z sieci, jeżeli jest to hotel, restauracja, kino czy pralnia,
• sporządzania planu finansowego dla rozpoczynającego współpracę z siecią franczyzobiorcy,
• przygotowywania planów reklamowych,
• pomocy w uzyskaniu ewentualnie potrzebnych zezwoleń,
• ustalenia kryteriów doboru personelu i do przeszkolenia go, także w dziedzinie obsługi klientów.





Umowie franczyzowej zazwyczaj towarzyszy bardzo obszerny podręcznik operacyjny. Opisuje on szczegółowo wszystkie aspekty działalności biorcy. Ma to nie tylko ułatwić mu funkcjonowanie, ale i wzmocnić ochronę koncepcji działalności i tajemnic handlowych dawcy. W praktyce dotyczy on wszystkiego, od przepisów w gastronomii, przez stronę wizualną, aż po witania klienta.

Jaki są rodzaje franczyzy? Warto je poznać, by ew. móc wybrać model dla siebie najlepszy.
Franchising produkcyjny. Polega na tym, że biorca wytwarza na jakimś terenie określone towary. Stosuje przy tym technologię dostarczoną przez franczyzodawcę. Następnie sprzedaje wyprodukowane rzeczy ze znakiem towarowym swojego dawcy.

Franchising dystrybucyjny. Dawca sam produkuje, ale przez sieć franczyzy organizuje handel. Biorca sprzedaje jego towary w swoich hurtowniach czy sklepach należących do sieci, urządzonych według wskazówek. I jeśli franczyzodawca umówi się w takiej sytuacji na wyłączność, to przeważnie musi zapewnić franczyzobiorcom różnorodność produktów, a czasem nawet odpowiedni poziom dochodów.

Franczyza usługowa. To wszelkiego rodzaju obsługa klienta pod szyldem dawcy. Franczyzobiorca uzyskuje wówczas prawo do używania marki i wszelką pomoc przy zakupie urządzeń. Przykładem mogą być u nas restauracje i kawiarnie np. McDonald's. Najczęściej spotykany jest jednak miks tych trzech wymienionych rodzajów.

Jakie są opłaty i koszty?

Wśród obowiązków biorcy jest konieczność ponoszenia opłat na rzecz dawcy. Opłata podstawowa uiszczana jest za przyłączenie już istniejącego punktu do sieci franczyzodawcy. W związku z działalnością bieżącą, franczyzobiorca wnosi opłaty bieżące. Są nimi części z zysku, którym dzieli się z franczyzodawcą. Ponadto ponoszone są opłaty dodatkowe.
W wielu umowach są haczyki.

Na co koniecznie trzeba uważać?

Biorca musi być jasno poinformowany o tym kiedy, w jaki sposób, za co, oraz dlaczego ma płacić. Rzeczy, za które trzeba będzie wnosić opłaty, jest wiele. To szkolenia, wyposażenie, nabywanie towaru w określonych ilościach i w czasie - nawet bez względu na to, jaki jest faktyczny obrót. Trzeba ustalić czy wszystko nam pasuje.
Trzeba pamiętać, że prognozy dochodowości przedsiębiorcy muszą być prawdziwe. Tylko wtedy, gdy biorca wie, jakie ma ponieść koszty i ile jest w stanie zarobić, może podjąć świadomą decyzję. Problem zaczyna się, kiedy wyceny są zafałszowane lub niekompletne. Franczyza to model biznesowy, który ma ograniczać ryzyko. Nie może sprawiać, że ryzyko bankructwa przy franczyzie jest wyższe niż bez niej.

Najwięcej franczyz wymaga inwestycji w granicach 30 – 50 tysięcy złotych. Za tyle można otworzyć i sklep, i punkt usługowy, jak i niewielką gastronomię czy biuro nieruchomości. Wszystko zależy od marki, pod jaką chcemy działać i jej prestiżu. Mniej więcej kilkanaście tysięcy złotych może wystarczyć na niewielki lub mobilny punkt gastronomiczny. Najtańsze na rynku franczyzy wymagają przede wszystkim osobistego zaangażowania.

Co należy zrobić przed podpisaniem umowy?
• Sporządzić listę sieci franczyzowych, które są dla nas osiągalne.
• Przeprowadzić analizę rynku pod kątem potencjalnych klientów i konkurencji.
• Sporządzić biznes plan i symulacje.
• Przeczytać dokładnie umowę. W razie wątpliwości zapytać o nie dawcę apotem jeszcze warto pozyskać radę eksperta.
• Nie należy wpłacać żadnego depozytu, który nie podlega zwrotowi.
• Nie należy polegać tylko na prognozach biznesowych.
• Nie należy podpisywać umowy bez konsultacji prawnej.
Biorca powinien przede wszystkim nawiązać współpracę z firmą mającą ugruntowaną pozycję na rynku, której marka jest bardzo rozpoznawalna. Decydując się na działalność pod szyldem dawcy, należy poznać jego i jego pomysł.
Warto zapytać o wsparcie merytoryczno-doradcze i szkolenia, doradztwo w trakcie prowadzenia biznesu. Niektórzy oferują pomoc i finansowanie przy wyposażeniu lokalu, wystroju, zapewniają sprzęt czy towar.
Istotna jest także wyłączność terytorialna. Zapewnia, że w pobliżu nie powstanie placówka tej samej sieci. Warto też wiedzieć, że umowa podpisywana jest na długi okres, zapewniając biorcy stabilność. Należy pamiętać, że na rynku są firmy, które namawiają potencjalnych biorców do licencji, dając jedynie pomysł na biznes. To jednak zaprzeczenie idei franczyzy. Dawca musi umieć się obronić, udowodnić, że jego biznes działa dobrze i ma potencjał. A biorca? Musi umieć dostosować się do narzuconych mu reguł, ściśle współpracować z dawcą licencji i ponosić ustalone w umowie opłaty.









Franczyza - to musi być biznes, w którym czujemy się dobrze. Wiele osób myśli tylko o dużych zyskach, kompletnie nie biorąc pod uwagę własnego charakteru i predyspozycji.

Eksperci twierdzą, że największym grzechem biorcy jest samowolne ulepszanie biznesu i chodzenie na skróty. Przedsiębiorca może chcieć wprowadzać modyfikacje w dobrej wierze, ale nie wolno mu samodzielnie decydować o zmianach, bo muszą one dotyczyć całej sieci.
Przyjmuje się, że firma, która chce dać franczyzę powinna działać na rynku przynajmniej przez kilka lat, zanim będzie mogła zaoferować skuteczną licencję swoim partnerom. Teoretycznie granicą jest 5 lat. Jeśli na rynku pojawi się nowy, szybko rozwijający się system z dużą liczbą klientów, to czasem można mu zaufać wcześniej.
Warto się przeszkolić się z franczyzy. Duże firmy mają własne centra szkoleniowe. Bardzo często nowy biorca szkoli się w już istniejących placówkach dawcy, lub u innych biorców. W przypadku prostego konceptu może wystarczyć kilkanaście godzin. Częściej trzeba na to kilka dni, czasem tygodni. Szkolenie kończy się testem bądź egzaminem.

Podsumowując. Franczyza, plusy:
• franczyza jest bardzo efektywną formą współpracy niezależnych przedsiębiorstw i w Polsce ma już zakorzenioną pozycję na rynku;
• franczyza, przez wejście do sieci produkcji lub usług, daje przewagę konkurencyjną nad wolnymi strzelcami;
• biorca często może otworzyć własny biznes taniej, niż gdyby robił to samodzielnie;
• biorca unika wielu błędów, franczyza to ograniczenie ryzyka.
• dawca raczej nie wymaga specjalistycznej wiedzy od biorcy;
• dawca dostarcza biorcy sprawdzony pomysł na biznes, czyli gotową receptę na odniesienie sukcesu w danej branży i rynku.
• biorca zyskuje łatwiejszy start w porównaniu do całkowicie niezależnego biznesu
• po podpisaniu umowy franczyzobiorca pozostaje nieżelaznym przedsiębiorcą







Franczyza, minusy:
• oprócz przywilejów wynikających z umowy, to przyjęcie także określonych zobowiązań. Gotowość na konieczność włożenia własnego kapitału, liczenie się z poufnością informacji, ponoszeniem stałych opłat oraz przestrzeganiem standardów całej sieci;
• duże sieci często przewidują konieczność inwestowania co najmniej 40 proc. własnych środków, które nie powinny pochodzić z kredytu,
• składka na wspólny fundusz marketingowy. Czasem dla początkujących bez dużego kapitału lepsza jest próba sił na zewnątrz sieci, a dopiero kolejnym krokiem może być franchising
• każda placówka franchisingowa musi z chwilą otwarcia spełniać wszystkie standardy franczyzodawcy;
• biorca musi pamiętać, że nie kupuje gotowego biznesu. Musi sam ciężko pracować na jego rozwój, odpowiadać za płynność finansową przedsiębiorstwa, zatrudniać ludzi.