TRZY PYTANIA DO... RAFAŁA STANISZEWSKIEGO, radcy z kancelarii prawnej Caton - Na jakie zapisy w umowie handlowej powinien zwracać szczególną uwagę przedsiębiorca, by nie popaść w egzekucyjne tarapaty?
- Na pewno utrudni egzekucję należności wadliwe oznaczenie dłużnika, podpisanie umowy przez nieupoważnioną osobę. Również zapis o zakazie cesji, czyli o możliwości przekazania praw i obowiązków wynikających z umowy na strony trzecie, zablokuje wierzycielowi zbycie wierzytelności i skorzystanie z faktoringu. Wybór właściwości sądu daleko od miejsca zamieszkania wierzyciela utrudni prowadzenie postępowania sądowego. Wszelkie postanowienia, uzależniające zapłatę od niepewnych zdarzeń, np. reklamacji, okresu próbnego czy pozwalające dłużnikowi na wybór alternatywnych świadczeń, pogarszają pozycję wierzyciela.
• Czy obowiązujące przepisy pomagają w poprawnym konstruowaniu umowy z kontrahentem?
- Nawet jeżeli przepisy wprost nie regulują danej kwestii, to wprowadzają zasadę swobody umów. Dzięki temu, poza ograniczeniami wynikającymi z przepisów bezwzględnie obowiązujących, tylko od woli stron zależy, jakie zapisy tam się znajdą. Korzystanie z usług prawników przy konstruowaniu umów wpływa pozytywnie na ich jakość, zwłaszcza w sytuacji kiedy dochodzi do sporów. Istotne także jest to, że w obrocie zwiększa się zakres ochrony konsumentów w ich transakcjach z przedsiębiorcami. Kodeks cywilny wymienia wiele tzw. klauzul abuzywnych, czyli zapisów umownych niekorzystnych dla klientów, a preferujących przedsiębiorców, które z mocy prawa są niedozwolone. Rejestr pozostałych klauzul niedozwolonych (1296 wpisów) prowadzi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
• Kiedy postanowienia umowne mogą zostać unieważnione?
- Jeżeli rażąco naruszają interesy jednej ze stron i w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami kształtują jej prawa i obowiązki. Przez pojęcie dobrych obyczajów należy rozumieć zespół norm pozaprawnych - norm moralnych i obyczajowych, powszechnie przyjętych w stosunkach gospodarczych. Chodzi o uczciwość, rzetelność, terminowość itp. Artykuł 385 k.c. określa postępowanie, jakie należy podjąć, by dokonać oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami.
Dla ułatwienia sądom kwalifikacji klauzul umowy jako niedozwolonych art. 385 k.c. podaje katalog typowych klauzul niedozwolonych. Obejmuje on klauzule, które ograniczają lub wyłączają odpowiedzialność przedsiębiorcy, przekazują przedsiębiorcy kontrolę nad treścią postanowień i wykonaniem umowy, umożliwiają przedsiębiorcy kształtowanie niekorzystnego dla kontrahenta czasu trwania umowy. Tego rodzaju klauzule umieszczone w treści umowy nie wiążą kontrahenta.