Polska energetyka, przemysł i Śląsk na rozdrożu

Organizatorem spotkania w Katowicach była TDJ, rodzinna firma inwestycyjna działająca w różnych sektorach gospodarki. Dyskusja zgromadziła liderów polskiego sektora energetycznego oraz decydentów. Spotkanie poprowadził Krzysztof Jedlak, redaktor naczelny Dziennika Gazety Prawnej. Celem było nakreślenie bieżącej sytuacji w polskiej energetyce, omówienie procesu transformacji, a także wskazanie scenariuszy na przyszłość.

Zapotrzebowanie na energię będzie rosło

Wydarzenie rozpoczęła prezentacja ekspertów z firmy McKinsey, którzy przedstawili najnowszy raport firmy „Polska energetyka 2050. Czas odważnych decyzji”. Raport ten nakreślił obecną sytuację i przyszłe wyzwania, prognozując przy tym koszty transformacji oraz potencjalne zyski dla Polski. Kluczowe tezy publikacji wskazują na przewidywany wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w przemyśle, transporcie i w przypadku budynków, przy jednoczesnym stopniowym odchodzeniu od węgla na rzecz OZE i bloków gazowych. Raport prezentuje trzy scenariusze transformacji (rynkowy, przyspieszony, opóźniony) i prognozuje redukcję emisji w sektorze elektrycznym o 75–97 proc. do 2050 r. Eksperci McKinseya przewidują znaczny rozwój nowych mocy wytwórczych do 2030 r., co zmieni strukturę miksu energetycznego, z OZE osiągającym poziom produkcji równy obecnej produkcji z paliw kopalnych (ok. 70 proc.) już w 2035 r. Tempo wprowadzania nowych mocy OZE wpłynie na spadek produkcji z bloków węglowych i w konsekwencji średnich cen energii elektrycznej. Według raportu zapotrzebowanie na węgiel spadnie z 33 mln ton w 2023 r. do 7 mln ton w 2035 r. Szacowane koszty inwestycji związanych z transformacją wyniosą ponad 550 mld zł w ciągu najbliższej dekady, a do 2050 r. blisko 1 bln 900 mld zł.

Raport podkreśla, że efektywna transformacja to szansa na obniżenie cen energii potencjalnie o ok. 15 proc. do 2035 r. i o ok. 150 zł/MWh do 2050 r. w porównaniu z poziomem z 2023 r. Może to przynieść ogromne oszczędności gospodarce, średnio 25 mld zł rocznie, co przełoży się na wzrost jej konkurencyjności.

Ważne dylematy

Prezentacja raportu była wstępem do dyskusji dotyczącej możliwości pogodzenia dwóch skrajnych wizji przyszłości: pierwszej, która postrzega węgiel jako „polskie złoto”, równie cenne jak rezerwy kruszcu gromadzone przez Narodowy Bank Polski, oraz drugiej, zakładającej konieczność jak najszybszego zaprzestania wydobycia i zużycia tego surowca.

Tomasz Domogała, właściciel i przewodniczący Rady Nadzorczej TDJ, podkreślił, otwierając dyskusję, że spotkanie odbywa się w gronie wybitnych postaci polskiego sektora energetycznego, które mają realny wpływ na całą transformację i przyszły kształt polskiej energetyki. Stwierdził, że znajdujemy się w szczególnym momencie historycznym, kiedy na naszych oczach redefiniuje się podejście Europy do bezpieczeństwa, w tym energetycznego, a przemysł wraca na listę priorytetów, z coraz większym naciskiem na local content. Jednocześnie zaznaczył, że Polska stoi przed trudnym, ale koniecznym wyzwaniem transformacji energetycznej, które wymaga znalezienia równowagi między zieloną, czystą energią a ekonomią oraz suwerennością i niezależnością energetyczną. Wskazał, że znalezienie tego balansu jest wyzwaniem dla wszystkich, a na całość warto patrzeć przez pryzmat szans.

Przedmiotem dyskusji były: sytuacja w polskich górnictwie i energetyce, plany inwestycyjne, wyzwania i dylematy transformacji, obawy związane z inwestycjami oraz oczekiwania przemysłu. Eksperci zastanawiali się, co z cenami energii, czy realne jest osiągnięcie ich na poziomie 500 zł/MWh w najbardziej popularnej taryfie G11, jaki wpływ na to będą miały potencjalne opóźnienia w inwestycjach w odnawialne źródła energii i energetykę jądrową. Istotnym wątkiem było również ciepłownictwo.

Uczestnicy podkreślali, że odejście od węgla wiąże się z ogromnymi nakładami. Przykładowo Fortum planuje odejście od węgla w dwóch elektrociepłowniach na Śląsku do końca 2027 r. Koszt transformacji tylko tej w Częstochowie sięga obecnie 100 mln euro (elektrociepłownia oddana w 2010 r. kosztowała 130 mln euro).

Wskazywano również na szacowane nakłady na transformację całego ciepłownictwa w Polsce, rzędu od 300 do 500 mld zł do 2050 r., obejmujące wytwórstwo, sieci dystrybucyjne (wymagające dostosowania do niskotemperaturowych źródeł) i przyłącza końcowe.

Dyskusja pokazała także dylematy spółek energetycznych związane z koniecznością inwestycji w nowe, elastyczne źródła energii, z dywersyfikacją portfela, a jednocześnie z utrzymywaniem bezpieczeństwa energetycznego kraju. Prezesi spółek wskazywali na trudności w planowaniu długoterminowych inwestycji w obliczu nieprzewidywalnych regulacji i prawa. Przykładem jest biomasa, w którą zainwestowano miliardy złotych, a która nagle może zostać wykluczona z miksu energetycznego.

Dylematy dotyczą także eksploatacji istniejących bloków węglowych – czy remontować i przedłużać ich żywotność kosztem setek milionów lub miliardów złotych, skoro ich przyszłość w kontekście regulacyjnym i rynkowym jest niepewna? Podkreślano, że bloki te są potrzebne dla bezpieczeństwa systemu, zwłaszcza jesienią i zimą, ale mogą wymagać objęcia w przyszłości systemem wsparcia.

ETS jest kulą u nogi

Jacek Leonkiewicz, prezes zarządu TDJ, zgodził się z Wojciechem Saługą, marszałkiem województwa śląskiego, w kwestii bezpieczeństwa energetycznego, podkreślając, że ma ono dużo szerszy kontekst niż potoczne rozumienie tego pojęcia, obejmujący także źródła paliw czy substratów zasilających system. Postawił też kwestię kosztów dopłacania do górnictwa wobec wydatków na unijny system ETS. Zaznaczył, że choć oburzenie budzą miliardy złotych rocznych przeznaczane na to pierwsze, kilkadziesiąt miliardów euro pochłania to drugie. Prezes TDJ przywołał też wypowiedź Grzegorza Lota, prezesa zarządu Grupy Tauron, że pieniądze z ETS nie wracają do systemu energetycznego, a są wydawane na inne cele. Prosty bilans wskazuje, że większym problemem czy też obszarem do podjęcia działań jest unijny system. Jacek Leonkiewicz podkreślił, że skala kosztów ponoszonych na ETS w stosunku do kosztów utrzymania górnictwa jest nieporównywalna. Wspomniał też o wpływie systemu na konkurencyjność polskiego przemysłu.

– Z powodu ETS jesteśmy niekonkurencyjni. Energia jest tak droga, że przemysł nie ma szans konkurować z Chińczykami, którzy nie są tym obciążeni – stwierdził.

Uczestnicy dyskusji również zwracali uwagę na ryzyko ucieczki przemysłu z Polski ze względu na wysokie ceny energii, spowodowane m.in. kosztami ETS i transformacji. Wskazywano, że te ostatnie w dużej mierze są przenoszone na małe i średnie przedsiębiorstwa, dla których ceny energii i usług dystrybucyjnych są najwyższe.

Biznes ma ofertę dla decydentów

W podsumowaniu dyskusji podkreślono, że polski system energetyczny jest obecnie rozchwiany, z jednej strony dążąc do wysokiego udziału OZE, z drugiej strony zmagając się z nadwyżkami energii w pewnych okresach i z niedoborami w innych. Wskazano na brak kontroli nad fotowoltaiką prosumencką i problemy z odbiorem energii.

Nie budzi wątpliwości konieczność dywersyfikowania źródeł energii, inwestowania w efektywność energetyczną i optymalizacja kosztów zakupu energii. Z kolei bieżące procesy w skali globalnej i rosnące nacjonalizmy gospodarcze sugerują konieczność skupienia się na własnych interesach i przyciąganiu inwestycji, np. budowie fabryk przez dostawców technologii.

Problem w tym, że polski rynek energetyczny, w porównaniu z innymi regionami świata (np. Emiratami Arabskimi czy Malezją z modelem „single buyer”), jest bardzo skomplikowany, a regulacje często się zmieniają i nie wychodzą naprzeciw rzeczywistym potrzebom. Pojawił się więc apel, by to przedsiębiorcy przejęli inicjatywę w tworzeniu i przedstawiali decydentom propozycje konkretnych rozwiązań.

organizator

partner relacji