Przepisy dotyczące systemu kaucyjnego istotnie wpłynęły na zasady rozliczania podatku VAT. Kto ma nowe obowiązki, jak wyliczyć podstawę opodatkowania? Tłumaczymy zasady i pokazujemy przykłady

rozwiń ›

21 listopada 2024 roku uchwalono ustawę, która wprowadza istotne zmiany w gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, a także modyfikuje kilka innych ustaw, w tym ustawę o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 1911). Nowelizacja ta dostosowuje przepisy do wprowadzenia systemu kaucyjnego dla opakowań, co znacząco wpłynęło na sposób rozliczania kaucji w kontekście podatku od towarów i usług.

Nowe definicje w ustawie o VAT

Nowelizacja miała na celu ujednolicenie zasad rozliczania kaucji za opakowania jednorazowego i wielokrotnego użytku. W tym celu zrezygnowano z odrębnej definicji dla opakowań wielokrotnego użytku. W art. 2 ustawy o VAT usunięto pkt 49, wprowadzając w jego miejsce nowe pojęcie „system kaucyjny” (art. 2 pkt 49a). Zgodnie z tą definicją system kaucyjny to mechanizm, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje (zarówno jednorazowych, jak i wielokrotnego użytku) pobierana jest kaucja, zwracana użytkownikowi końcowemu po oddaniu opakowania lub jego odpadu.

System kaucyjny, opłaty od opakowań jednorazowych i sprawozdania zrównoważonego rozwoju. O co przedsiębiorcy pytają na szkoleniach
System kaucyjny, opłaty od opakowań jednorazowych i sprawozdania zrównoważonego rozwoju. O co przedsiębiorcy pytają na szkoleniach

Zobacz również

Jednocześnie w art. 2 pkt 51 ustawy o VAT zdefiniowano „odpad opakowaniowy” jako odpady zwracane w ramach systemu kaucyjnego, a w pkt 52 – „podmiot reprezentujący”, którym jest jednostka wskazana w art. 40h ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Obowiązki podmiotu reprezentującego w zakresie VAT

Zgodnie z nowym art. 17b ustawy o VAT, podmiot reprezentujący jest zobowiązany do pobierania i odprowadzania VAT od kaucji za opakowania objęte systemem kaucyjnym, które nie zostały zwrócone. Oznacza to, że to właśnie podmiot reprezentujący, który podpisał umowy z wprowadzającymi produkty w opakowaniach na napoje, staje się płatnikiem VAT od niezwróconych kaucji.

Jednak obowiązek wykazania podatku w deklaracji i ewidencji VAT spoczywa na wprowadzającym produkty w opakowaniach.

Zasady określania podstawy opodatkowania

  • Nowe przepisy wprowadziły zmiany w art. 29a ust. 11a ustawy o VAT. Pobierane kaucje za opakowania objęte systemem kaucyjnym nie są wliczane do podstawy opodatkowania, jeżeli opakowanie objęte tym systemem jest częścią dostawy towarów. Dzięki temu kaucje na każdym etapie obrotu pozostają wolne od podatku VAT.
  • Jeżeli jednak opakowanie lub odpad opakowaniowy nie zostanie zwrócone w systemie kaucyjnym, wprowadzający produkty w opakowaniach ma obowiązek powiększyć podstawę opodatkowania o różnicę wynikającą z liczby wprowadzonych i zwróconych opakowań. Takie rozliczenie następuje na koniec roku i musi być uwzględnione w pliku JPK_VAT składanym za styczeń lub pierwszy kwartał następnego roku podatkowego.
  • W sytuacji, gdy zwrócone kaucje przewyższają wartość kaucji za opakowania wprowadzone w danym roku, nadwyżka może zostać przeniesiona na kolejne lata.
System kaucyjny w Polsce. Zmiany w naliczaniu VAT już uchwalone
System kaucyjny w Polsce. Zmiany w naliczaniu VAT już uchwalone

Zobacz również

Przykład zastosowania przepisów

Firma wprowadziła w 2026 roku do obrotu 500 metalowych puszek objętych systemem kaucyjnym. W trakcie roku klienci zwrócili 450 puszek, co oznacza, że 50 opakowań nie wróciło do podmiotu reprezentującego. W rezultacie firma musi zwiększyć podstawę opodatkowania VAT za rok 2026 o wartość kaucji za brakujące 50 puszek. W kolejnym roku, tj. 2027, klienci zwrócili dodatkowe 30 puszek z poprzednich okresów. Firma może zatem uwzględnić tę różnicę w rozliczeniu za rok 2027, pomniejszając podstawę opodatkowania.

Obowiązek zapłaty VAT i prowadzenia ewidencji

Podmiot reprezentujący jest zobowiązany do samodzielnego obliczenia i zapłacenia VAT od niezwróconych kaucji do końca stycznia kolejnego roku podatkowego. Na przykład, za rok 2025 podatek należy uiścić do 31 stycznia 2026 roku.

Ponadto zarówno wprowadzający produkty w opakowaniach, jak i podmiot reprezentujący muszą prowadzić elektroniczną ewidencję. Ewidencja powinna zawierać dane o liczbie wprowadzonych opakowań, wartościach pobranych kaucji, liczbie zwróconych opakowań oraz ich wartości. Dane te są udostępniane na żądanie organów podatkowych.

Okres przejściowy

Choć nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2025 roku, to jednak rok 2025 został uznany za okres rozruchowy systemu kaucyjnego. W tym czasie obowiązki związane z selektywnym zbieraniem odpadów będą liczone dopiero od 1 października.

System kaucyjny a VAT- podsumowanie

Nowelizacja przepisów dotyczących systemu kaucyjnego oraz VAT wprowadza istotne zmiany w zasadach rozliczania kaucji za opakowania. Przepisy uprościły sposób definiowania i rozliczania opakowań jednorazowego oraz wielokrotnego użytku. Wprowadzenie obowiązków dotyczących prowadzenia ewidencji oraz regularnego rozliczania VAT przez podmioty reprezentujące zapewni większą przejrzystość systemu. Jednocześnie wprowadzono mechanizmy pozwalające na uwzględnianie nadwyżek lub różnic w rozliczeniach kaucji w kolejnych latach, co ułatwi przedsiębiorcom dostosowanie się do nowych wymagań.