Zastój w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Symboliczne straty, symboliczne wzrosty

Tylko jeden spośród działających dziś SKOK-ów miał w ubiegłym roku stratę. Ale też tylko jeden może mówić o wzroście skali działania.

Nawet kilkunastoprocentowa inflacja nie zdołała pomóc spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym w zwiększeniu skali działania – wskazują wyniki poszczególnych kas zebrane przez DGP. Działające obecnie SKOK-i (jest ich 18; w 2022 r. była jedna kasa więcej) miały w końcu ubiegłego roku 10,1 mld zł aktywów. Oznacza to symboliczny wzrost – o niecałe 60 mln zł. W podobnej skali zwiększyły się kredyty i pożyczki udzielone klientom. W przypadku depozytów nastąpił zaś spadek z 9,4 mld zł do 9,3 mld zł.

Rośnie jeden

O stopniowym zmniejszaniu się znaczenia SKOK-ów świadczy to, że wśród działających kas tylko jednej udało się w ubiegłym roku osiągnąć równoczesny wzrost aktywów, kredytów i depozytów. Tak było w największej działającej kasie Stefczyka z Gdyni. To najważniejszy podmiot w systemie SKOK, na który przypada niemal 80 proc. aktywów i depozytów. Jego udział w kredytach udzielonych przez spółdzielcze kasy jest nawet o kilka punktów procentowych wyższy. SKOK Stefczyka jest równocześnie najbardziej dochodową kasą. Wszystkie SKOK-i wykazały w ubiegłym roku 98,2 mln zł zysku netto. „Stefczyk” zarobił 79,0 mln zł.

Największy SKOK nie jest jednak pozbawiony problemów. Minimalny wymagany przez nadzór współczynnik wypłacalności w spółdzielczych kasach (w uproszczeniu: kapitały do aktywów ważonych ryzykiem) to 5 proc. W największej działającej na naszym rynku kasie było to w końcu ubiegłego roku 3,43 proc. SKOK Stefczyka był jedynym, który nie spełniał wymogów kapitałowych.

Bez uwzględnienia SKOK Stefczyka aktywa spółdzielczych kas skurczyłyby się w ubiegłym roku o 9 proc., wartość kredytów spadłaby o 6 proc., a depozytów o 11 proc. Regres w odniesieniu do każdej z tych podstawowych kategorii bilansowych zanotowało w ubiegłym roku 15 z 18 działających dziś kas (lista tych będących na plusie w zależności od pozycji w bilansie się zmienia).

Zmniejszeniu się skali działania towarzyszyła poprawa wyników. W największej kasie zysk urósł przeszło dziewięciokrotnie, ale nie brakowało takich, gdzie wzrost był jeszcze większy. Dwa SKOK-i wyszły w ubiegłym roku na plus, a pod kreską był tylko jeden – to być może najlepszy wynik w historii.

Stopy pomagają i przeszkadzają

Kasom, podobnie jak bankom, sprzyjało środowisko wysokich stóp procentowych. Przychody z oprocentowania pożyczek rosły znacznie szybciej niż koszt odsetek od depozytów płaconych klientom. W skali sektora wynik odsetkowy poprawił się o niemal 30 proc. W czterech kasach wzrósł o ponad 50 proc.

Niemal 50-proc. wzrost spółdzielcze kasy zanotowały w przychodach ogółem (wyniku z działalności kasy). Koszty działania urosły średnio o 6 proc. Przy średniej inflacji przekraczającej 14 proc. oznacza to dużą dyscyplinę kosztową. Spadek wydatków na bieżącą działalność w kilku kasach sygnalizuje prowadzoną tam optymalizację działania.

– W sektorze SKOK nieustannie prowadzone są procesy optymalizacyjne, których celem jest zwiększenie efektywności działania kas. W wyniku tych działań w 2022 r. doszło np. do trzech połączeń SKOK-ów – komentuje Robert Rusiecki, rzecznik Krajowej SKOK. – Nie bez znaczenia dla sytuacji kas jest oczywiście specyfika dominującej grupy klientów. Większy jest w niej udział seniorów, którzy są grupą społeczną bardziej wrażliwą na zmiany makroekonomiczne. Jednocześnie jednak jest to grupa charakteryzująca się stabilnością z uwagi na zagwarantowany stały dochód w postaci emerytury. Bieżąca sytuacja stawia więc przed SKOK-ami, podobnie jak przed całym sektorem finansowym, poważne wyzwania. Jesteśmy jednak przekonani, iż dzięki ponad trzydziestoletniemu doświadczeniu będziemy na te wyzwania skutecznie odpowiadać – dodaje.

Kasa Krajowa to miejsce, w którym poszczególne kasy mogą ulokować nadwyżki gotówki. A także źródło kapitału dla kas, które wymagają wsparcia. Aktywa Krajowej SKOK w ubiegłym roku nieznacznie się zmniejszyły. W grudniu 2022 r. wynosiły niespełna 2,4 mld zł. Kapitały skurczyły się z 77,7 mln zł do 23,2 mln zł, a zysk netto spadł do 6,4 mln zł z 58,9 mln zł w roku poprzednim.

Miliardowe manko

Powiązania kapitałowe ze spółdzielczymi kasami ma również szereg innych firm działających na różnych polach: od ubezpieczeń przez windykację aż po turystykę czy hazard (spółka eWinner, której nie udało się wyjść na plus, zrezygnowała w tym roku z działalności bukmacherskiej). Więzy właścicielskie skupiają się przede wszystkim w Kasie Krajowej i Stefczyku. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Saltus miało w ubiegłym roku niemal 26 mln zł zysku. Na niewielkim plusie był ubezpieczyciel życiowy. Asekuracja sp. z o.o. zarobiła 47,6 mln zł (25,5 mln zł dała dywidenda od touroperatora Ecco Holiday). Istnieje również luksemburska spółka holdingowa SaltLux.

Kapitały w sektorze SKOK zwiększyły się w ubiegłym roku o niemal jedną trzecią – do 400,4 mln zł. To w głównej mierze zasługa największej kasy i jej zysków. Ale system byłby tu na głębokim minusie, gdyby brać pod uwagę podmioty, które zbankrutowały w minionych latach. W ośmiu takich kasach ujemne fundusze własne to ponad 2,5 mld zł. SKOK-i w upadłości miały jednak w ubiegłym roku zysk, a nie stratę. Zarobiły ponad 53 mln zł. To wynik dwa razy lepszy niż rok wcześniej. 40,7 mln zł zysku wykazała kasa w Wołominie – była to największa upadłość w sektorze. W jej przypadku manko, czyli ujemne fundusze własne, to wciąż ponad 2 mld zł. ©℗