Sądowa restrukturyzacja w Polsce z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością. Z perspektywy dłużnika celem postępowania jest uniknięcie ogłoszenia jego upadłości poprzez umożliwienie mu zawarcia układu z wierzycielami.

rozwiń ›

W sytuacji gdy przedsiębiorca ma problemy finansowe, mogące niebawem doprowadzić do jego niewypłacalności lub wręcz stan niewypłacalności już wystąpił – może on skorzystać z jednej z dostępnych procedur restrukturyzacyjnych. Trzeba zarazem pamiętać, że mimo iż procedura skoncentrowana jest na osobie dłużnika, każdorazowo musi zabezpieczać słuszne prawa wierzycieli.

Choć obwieszczenia o wszczęciu restrukturyzacji są publicznie dostępne (w portalu publicznym Krajowego Rejestru Zadłużonych), w praktyce niewielu uczestników obrotu gospodarczego na bieżąco je śledzi. Zazwyczaj więc pierwszą informacją o restrukturyzacji, z którą spotykają się wierzyciele jest pismo informujące o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo karta do głosowania nad układem. Wtedy zaczynają rodzić się pytania kontrahentów dłużnika. Jakie uprawnienia mam jako wierzyciel i czy powinienem podjąć jakieś działania? Co oznacza przesłana karta do głosowania? Jakie skutki wywołuje oddanie głosu?

Przykładowy przebieg postępowania restrukturyzacyjnego z perspektywy wierzyciela

O wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego wierzyciel uzyskuje informacje z pisma nadzorcy lub zarządcy, który zawiadamia o tym fakcie wszystkich znanych mu wierzycieli. Wierzyciel może jednakże samodzielnie regularnie weryfikować, czy w stosunku do jego kontrahenta nie jest prowadzone postępowanie restrukturyzacyjne w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Do tej czynności nie jest wymagane założenie żadnego konta. Wystarczy wpisać numer KRS dłużnika i natychmiast uzyskujemy informację o toczącym się postępowaniu restrukturyzacyjnym bądź upadłościowym. Jest to obecnie podstawowy sposób sprawdzenia kontrahenta w kontekście prowadzenia wobec niego któregoś z postępowań insolwencyjnych.

Najważniejszym skutkiem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego odczuwalnym dla wierzyciela jest zakaz regulowania zobowiązań objętych z mocy prawa układem, czyli wierzytelności powstałych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Po otwarciu postępowania sporządzany jest spis wierzycieli, w którym znajdują się wierzyciele objęci układem. W spisie tym umieszczane są wszystkie wierzytelności, które powstały przed datą otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Takie wierzytelności podlegają układowi. Dłużnik w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego nie może ich regulować. Podobnie wierzytelności tych nie będzie mógł ściągnąć komornik w postępowaniu egzekucyjnym. W zakresie wierzytelności objętych układem, postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec dłużnika po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego zostaje zawieszone z mocy prawa a wierzyciel nie ma możliwości wszczęcia nowego postępowania egzekucyjnego celem wyegzekwowania takich wierzytelności. W postępowaniu sanacyjnym ochrona przed egzekucją zakreślona została jeszcze szerzej, na czas ich trwania wykluczając możliwość prowadzenia egzekucji skierowanej do majątku dłużnika także przez wierzycieli posiadających wierzytelności nieobjęte układem z mocy prawa (choć z pewnymi wyjątkami).

Dłużnik powinien natomiast regulować wszystkie zobowiązania, które powstały po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. W postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnik normalnie prowadzi swoją działalność gospodarczą, zaciąga nowe zobowiązania, które musi spłacać mimo trwania postępowania restrukturyzacyjnego. Wierzytelności wynikające z takich zobowiązań nie są objęte układem, a wierzyciel, któremu przysługują tylko wierzytelności powstałe po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego nie bierze w tymże postępowaniu udziału (chyba że jednocześnie miałby względem dłużnika inne jeszcze wierzytelności, powstałe przed otwarciem restrukturyzacji).

Wierzyciel powinien więc sprawdzić w jakiej dacie powstała jego wierzytelność wobec dłużnika i zweryfikować, czy wierzytelność ta znajduje się w spisie wierzytelności, by w ten sposób ustalić, czy dłużnik mimo trwającego postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik powinien ją uregulować czy też nie ma takiej możliwości. W tej ostatniej sytuacji wierzyciel powinien wziąć udział w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Umieszczenie wierzyciela w spisie wierzytelności rodzi szereg skutków, które pozytywnie wpływają na jego sytuację:

  • umieszczenie wierzytelności w spisie określa sumę, z którą wierzyciel uczestniczy w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Suma wierzytelności uznana na karcie wierzyciela stanowi jego „siłę głosu” w głosowaniu nad układem;
  • w przypadku gdy dana wierzytelność stanowi co najmniej 20% ogólnej sumy wierzytelności, wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o powołanie Rady Wierzycieli oraz może mieć wpływ na jej skład osobowy;
  • po prawomocnej odmowie zatwierdzenia układu lub prawomocnym umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego, wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzyciela i przysługującej mu wierzytelności, stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi, nie ma więc konieczności wszczynania odrębnego postępowania sądowego przeciwko dłużnikowi;
  • w razie ogłoszenia upadłości dłużnika, wierzyciel przy zgłoszeniu wierzytelności może powołać się na uznanie wierzytelności w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Co w przypadku gdy nie umieszczono wierzytelności w spisie?

W pewnych sytuacjach dłużnik może kwestionować istnienie zadłużenia wobec wierzyciela, stąd istotna jest w pierwszej kolejności weryfikacja czy wierzytelność jest uznawana przez dłużnika. W tym celu można zwrócić się bezpośrednio do dłużnika z prośbą o potwierdzenie sald albo zapoznać się z aktami postępowania, które są dostępnie w systemie Krajowego Rejestru Zadłużonych (po złożeniu wniosku o udzielenie dostępu do akt postępowania).

W przypadku przyspieszonego postępowania układowego należy sprawdzić, czy wierzytelność nie została ujęta w spisie wierzytelności spornych. W postępowaniu układowym oraz sanacyjnym, wierzyciel ma prawo do wniesienia sprzeciwu co do pominięcia wierzytelności w spisie wierzytelności. Nieuwzględnienie wierzytelności w spisie nie stanowi przeszkody do dochodzenia wierzytelności we właściwym trybie np. poprzez wytoczenie powództwa.

Głosowanie nad układem

Kluczowym elementem w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym jest głosowanie nad układem. Wynik głosowania przesądza o powodzeniu całego procesu restrukturyzacji. Głosowanie można przeprowadzić poprzez zwołanie zgromadzenia wierzycieli. Informacja o terminie głosowania zostaje w takim wypadku obwieszczona w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Zwołując zgromadzenie wierzycieli sędzia-komisarz określa jego termin, miejsce i przedmiot obrad a także sposób głosowania. Wierzyciele umieszczeni w spisie otrzymają także formalne, pisemne zawiadomienie o zgromadzeniu, do którego będzie również dołączona karta do głosowania oraz propozycje układowe.

Głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli przeprowadza się za pośrednictwem systemu KRZ, jeśli jednak wierzyciel stawi się na zgromadzeniu może oddać głos ustnie do protokołu lub na piśmie. Układ zostaje przyjęty, jeśli uzyska poparcie wśród wymaganej ustawowo większości wierzycieli. Następnie zawarty na zgromadzeniu wierzycieli układ musi jeszcze zostać zatwierdzony przez sąd.

Prawomocne postanowienie o zatwierdzeniu układu kończy postępowanie restrukturyzacyjne. Natomiast w przypadku, gdy układ nie zostaje przyjęty postępowanie restrukturyzacyjne zostanie umorzone.

Co oznacza zawarcie układu dla wierzyciela?

Prawomocne zatwierdzenie zawartego z wierzycielami układu, skutkuje tym, że dłużnik spłaca wierzytelności zgodnie z treścią zawartego układu. Obowiązują zatem najczęściej nowe terminy zapłaty i obniżone kwoty całej wierzytelności lub poszczególnych rat. Wierzyciel nie może dochodzić odtąd więcej niż to wynika z układu.

Warto pamiętać, że nawet jeśli wierzyciel zagłosował przeciwko układowi albo nie oddał głosu a układ z pozostałymi wierzycielami został zawarty, układ obowiązuje wszystkich wierzycieli. Stąd brak oddania głosu nie zapewnia możliwości dochodzenia całej wierzytelności niezależnie od treści zawartego układu. Oddanie głosu „za” układem nie oznacza z kolei, że głosujący wierzyciel będzie odpowiedzialny za wykonanie układu solidarnie z dłużnikiem.

Niezawarty układ nie wiąże wierzycieli, nawet jeśli wierzyciele wstępnie wyrazili zgodę na restrukturyzację swojego zobowiązania. Zatem, jeśli układ nie zostanie przyjęty, a wierzyciel głosował „za”, to może dochodzić całej kwoty wierzytelności a nie jedynie kwoty wynikającej z niezawartego układu. W takiej sytuacji aby zmienić np. daty płatności zobowiązania, dłużnik musi porozumieć się odrębnie z każdym wierzycielem.

Umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego albo prawomocna odmowa zawarcia układu kończy okres ochrony dla dłużnika, stąd począwszy od tego momentu możliwe staje się dochodzenie przez wierzycieli swoich wierzytelności na normalnych zasadach, przede wszystkim w drodze egzekucji. W przypadku nie zawarcia układu albo odmowy jego zatwierdzenia wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności (o ile został zatwierdzony), stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Wierzyciel nie musi zatem wszczynać odrębnego postępowania sądowego przeciwko dłużnikowi - wystarczy, że wniesie o nadanie klauzuli wykonalności na wyciąg ze spisu i może na podstawie takiego wyciągu wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Postępowanie o zatwierdzenie układu

Obecnie najczęściej wierzyciele spotykają się z postępowaniem o zatwierdzeniu układu. Jest to jedno z postępowań restrukturyzacyjnych, które pozwala na zawarcie układu z wierzycielami przy ograniczeniu konieczności podejmowania czynności przez sąd. Postępowanie rozpoczyna się od zawarcia przez dłużnika umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie pełnił funkcję nadzorcy układu. Następnie dłużnik ustala dzień układowy. To według tej daty dokonywany będzie podział wierzytelności na objęte układem (powstałe przed dniem układowym) i nieobjęte układem (powstałe w dniu układowym lub później).

O ustaleniu dnia układowego nadzorca może obwieścić w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Obwieszczenie nie jest konieczne, choć najczęściej następuje, bowiem rodzi szereg korzystnych z pozycji dłużnika skutków. Dokonanie obwieszczenia powoduje, że dłużnik zaczyna korzystać ze specjalnych korzyści, otrzymując niemal pełną ochronę przed egzekucją oraz zabezpieczenie przed wypowiedzeniem kluczowych dla jego przedsiębiorstwa umów. W tym celu sporządzony zostaje przez nadzorcę spis podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. Umieszczenie konkretnej umowy w spisie nie oznacza jednak automatycznie, że w każdym przypadku wierzyciel nie będzie mógł wypowiedzieć takiej umowy. Zakaz wypowiadania kontraktów nie będzie obowiązywał, jeżeli podstawą wypowiedzenia umowy byłoby niewykonywanie przez dłużnika po dniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego zobowiązań nieobjętych układem lub inna okoliczność przewidziana w umowie, jeżeli zaistniała po tym dniu.

Kolejnym, najistotniejszym etapem jest głosowanie przez wierzycieli nad układem. Może ono zostać przeprowadzone w trybie zbierania głosów – wierzyciele oddają głos za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych, po otrzymaniu od nadzorcy karty do głosowania oraz informacji o sposobie oddawania głosów albo na zgromadzeniu wierzycieli, w przypadku gdy zostanie zwołane. O otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu wierzyciele najczęściej dowiadują się właśnie w tym momencie, po otrzymaniu kart do głosowania. Istotne jest, by karta do głosowania została wypełniona przez wierzyciela zgodnie z przekazaną instrukcją. Brak poprawnego wypełnienia karty powoduje nieważność oddanego głosu. Wypełnioną kartę do głosowania należy złożyć nadzorcy przez Krajowy Rejestr Zadłużonych. Tylko w takim wypadku możliwe będzie wzięcie pod uwagę oddanego przez wierzyciela głosu.

Wskazówki dla wierzycieli

Przystąpienie do postępowania restrukturyzacyjnego przez wierzyciela stanowi zabezpieczenie jego interesów. Dbałość o własne interesy wymaga od wierzyciela podjęcia minimum staranności w tym zakresie. Prawo restrukturyzacyjne premiuje aktywnych wierzycieli, którzy mają istotny wpływ na przebieg postępowania restrukturyzacyjnego. Na finalnym etapie postępowania wierzyciele umieszczeni w spisie wierzytelności zadecydują o przyszłości dłużnika w drodze głosowania nad układem. Obecnie wszystkie postępowania restrukturyzacyjne toczą się w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Zadłużonych, a obwieszczenia o postępowaniach są publicznie dostępne. Stąd wierzyciele mogą uzyskać informacje o restrukturyzacji kontrahentów przez skorzystanie z prostej wyszukiwarki.

Justyna Pilśnik, Zimmerman Sierakowski i Partnerzy

Norbert Frosztęga, Zimmerman Sierakowski i Partnerzy