Temat podziału zysku spółki kapitałowej jest aktualny w chwili obecnej, gdy spółki te przygotowują swe zwyczajne zgromadzenia, na których nie tylko będą rozpatrywane i zatwierdzane sprawozdania finansowe oraz sprawozdania zarządu za ostatni rok obrotowy, ale będzie udzielane absolutorium członkom organów spółki z mocy art. 231 par. 2 pkt 2 kodeksu spółek handlowych (dla spółki z o.o.) albo art. 395 par. 2 pkt 2 kodeksu spółek handlowych (dla spółki akcyjnej). Dziś kontynuujemy rozważania z poprzedniego tygodnia.
Na gruncie spółki akcyjnej przepis art. 396 par. 2 kodeksu spółek handlowych wyraźnie stanowi, że agio przelewa się na kapitał zapasowy. W spółce z o.o. - jako w spółce mniej doregulowanej przez ustawodawcę niż spółka akcyjna - nie ma odpowiednika art. 396 par. 2 kodeksu spółek handlowych, lecz ten ostatni przepis może być stosowany do spółki z o.o. w drodze analogii. Jednakże analogia nie dotyczy z kolei przepisu art. 396 par. 5 kodeksu spółek handlowych, który stanowi, że kapitał zapasowy w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego może być przeznaczony jedynie na pokrycie straty spółki. Oznacza to, że w tej części kapitał zapasowy, nawet gdyby powstał z zysku, a nie z agia, nie może być przeznaczony na wypłatę dywidendy zaległej. Przepis art. 396 par. 5 kodeksu spó- łek handlowych dlatego nie może być stosowany per analogiam do spółki z o.o., gdyż na gruncie tej ostatniej spółki kodeks nie przewiduje w ogóle obligatoryjnego kapitału zapasowego o określonej wysokości.
Kapitały rezerwowe, które ze swej natury powstają z zysku, mają zawsze swój cel, którym z reguły nie jest podział zaległego zysku, ale inne przeznaczenie, np. finansowanie rozwoju spółki, szkoleń, spraw socjalnych itd. Walne zgromadzenie może jednak zwolnić taki kapitał rezerwowy (art. 396 par. 5 kodeksu spó-łek handlowych), co oznacza dopuszczalność wypłaty zgromadzonych na nim środków akcjonariuszom. W tej materii przepis art. 396 par. 5 k.s.h. może być stosowany w drodze analogii do spółki z o.o.
W odniesieniu do puli ujemnej, którą odlicza się od kwoty przeznaczonej na wypłaty dla wspólników (akcjonariuszy), tworzą ją niepokryte straty za lata ubiegłe, udziały (akcje) własne oraz kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową (statutem) spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub rezerwowy. W spółce akcyjnej chodzi tu o odpis 8 proc. zysku na kapitał zapasowy, dopóki nie osiągnie on 1/3 wysokości kapitału zakładowego (art. 396 par. 1 k.s.h.). Może to być także obowiązkowy odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych wymagany z mocy ustawy szczególnej. Finansowanie strat za dany rok obrotowy z przyszłych zysków stanowi niemal standard w praktyce polskich spółek. Podobnie należy mieć na względzie fakt, że z punktu widzenia interesów wspólników (akcjonariuszy) nie jest wskazane, żeby spółka posiadała własne udziały czy akcje, gdyż to zmniejsza pulę zysku do podziału.
Na zakończenie należy wyrazić pogląd, że nie jest przeszkodą do wypłaty zysku wspólnikom (akcjonariuszom) za ostatni rok obrotowy (np. 2006 rok), sytuacja, gdy spółka wykazała za ten rok stratę, lecz pula dodatnia, o której była już mowa, przewyższa jednak pulę ujemną. Zysk za ostatni rok obrotowy (np. za 2006 rok) nie jest bowiem ujęty w treści art. 192 czy art. 348 par. 1 k.s.h. w charakterze przesłanki wypłaty dywidendy, ale tylko jednego z wielu elementów wspomnianych w tych przepisach, decydujących o podziale zysku bądź o jego braku.
Andrzej Szumański
profesor zwyczajny Uniwersytet Jagielloński, adwokat
