W tym roku szanse na unijne pieniądze są niezbyt duże. Nowych programów jeszcze nie ma, a ze starej perspektywy możliwości też prawie się wyczerpały. Trzeba więc szukać innych form wsparcia.
Kończy się możliwość korzystania ze środków unijnych z perspektywy 2007–2013. Zgodnie z regułą n+2 wsparcie z okresu 2007–2013 musimy rozliczyć w Komisji Europejskiej do 2015 r.
Jednocześnie rozpoczęła się nowa perspektywa unijna 2014–2020. Ale tylko formalnie, bo mamy 2014 r., a dokumenty będące podstawą do realizacji projektów z nowej siedmiolatki są wciąż w uzgodnieniach. Z początkiem bieżącego roku przekazaliśmy do KE projekty programów operacyjnych – czyli propozycję, jak Polska zamierza wykorzystać unijne wsparcie na lata 2014–2020.
Perspektywa 2007–2013 rozpoczęła się z półrocznym opóźnieniem – pierwsze konkursy ogłaszane były z początkiem drugiego półrocza 2007 r. Rozporządzenie komisji zostało wówczas opublikowane w lipcu 2006 r., a więc pół roku przed początkiem nowego okresu wdrażania środków unijnych. Tymczasem rozporządzenie będące podstawą realizacji projektów w perspektywie 2014–2020 zostało opublikowane dopiero w grudniu 2013 r. Należy więc spodziewać się opóźnień większych, niż w mijającej perspektywie budżetowej.
Czy jest więc szansa na pierwsze konkursy w drugiej połowie 2014 r.? Być może, ale nie spodziewajmy się ich już z początkiem czerwca – prawdopodobnie opóźnienie będzie większe niż w 2007 r. Pozostaje więc próbować sił w ostatnich konkursach mijającej perspektywy – ze świadomością, że wnioskować będzie można tylko o projekty krótkoterminowe, czyli takie, które będzie można rozliczyć najpóźniej do 2015 r. Warto też skupić się na innych, poza funduszami strukturalnymi, możliwościach wsparcia przedsięwzięć realizowanych przez samorządy. Na jakich?
Jednostki centralne realizują wiele krajowych programów wspierających poszczególne obszary życia społecznego i funkcjonowania w aglomeracjach miejskich. W ramach tych programów ogłaszane są konkursy, gdzie bądź to bezpośrednio wnioskodawcami, bądź w ramach tworzonych partnerstw, o sfinansowanie danego przedsięwzięcia wnioskować może jednostka samorządu terytorialnego lub organ jej podlegający.
Starsi też mogą być aktywni
Jednym z takich programów jest Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020 (ASOS). Celem jest poprawa jakości życia i poziomu życia osób starszych poprzez aktywność społeczną. Program umożliwia finansowanie np. uniwersytetów trzeciego wieku, podnoszenia kompetencji cyfrowych, profilaktycznych programów zdrowotnych, zagospodarowania czasu wolnego osób starszych (samopomoc, samoorganizacja, wolontariat, pomoc międzypokoleniowa). Dysponentem środków w ramach ASOS jest minister pracy i polityki społecznej, a konkursy organizowane są corocznie. Wartość projektu nie może być mniejsza niż 20 tys. zł oraz nie większa niż 200 tys. zł. Ale tegoroczny termin zgłaszania wniosków już minął.
O czystą wodę i powietrze
Szanse na wsparcie ekologicznych działań dają Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz fundusze wojewódzkie. NFOŚ ma obecnie (do 6 czerwca) otwarty nabór o dofinansowanie z Funduszu Spójności w ramach Priorytetu I – Gospodarka wodno-ściekowa (konkurs nr 13/POIiŚ/1.1/04/2014), dla którego instytucją pośredniczącą jest minister środowiska.
W ramach konkursu przewidziane jest wsparcie na budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków oraz budowę lub modernizację kanalizacji zbiorczej, a także rozszerzenia zakresów rzeczowych projektów które uzyskały wsparcie we wcześniejszych naborach w ramach osi priorytetowej I, o wymienione wyżej inwestycje.
W ramach programów wojewódzkich jest też sporo ciekawych form wsparcia. Na Pomorzu trwa program dostępny dla j.s.t. „Czyste powietrze Pomorza” i kilka innych. W Toruniu można się ubiegać o wsparcie dla przydomowych oczyszczalni ścieków.
Bogaci wspierają rozwój
Inna możliwość to projekty realizowane w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jest to bezzwrotna forma pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Do głównych obszarów wsparcia należą: ochrona środowiska, dziedzictwo kulturowe, zdrowie, badania naukowe i stypendia. Duży nacisk kładziony jest na wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego. Program umożliwia także współpracę samorządów w zakresie rozwoju regionów. Za realizację każdego z programów odpowiadają instytucje, czy organizacje, które specjalizują się w danej dziedzinie. Minister zdrowia jako operator programu „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu” 31 marca br. ogłosił nabór wniosków. Więcej informacji o programie jest na stronie: www.eog.gov.pl.
Szwajcaria pomaga nie tylko Polsce
Kolejna możliwość to Szwajcarsko-Polski Program Współpracy, czyli tzw. fundusz szwajcarski, który jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Szwajcarię m.in. Polsce w ramach pomocy dla 10 państw członkowskich UE. Na mocy umów międzynarodowych rozdysponowano ponad 1 mld franków. Dla Polski fundusz szwajcarski przewiduje ok. 489 mln franków. Program wyszczególnia cztery obszary priorytetowe: Bezpieczeństwo, stabilność, wsparcie reform, środowisko i infrastruktura, sektor prywatny oraz rozwój społeczny i zasobów ludzkich. Obecnie nie trwają żadne konkursy w ramach tego źródła finansowania, które byłyby skierowane do j.s.t. Warto jednak na bieżąco śledzić stronę programu: www.programszwajcarski.gov.pl .
Czekają nas zintegrowane inwestycje
Komisja Europejska postanowiła zastosować na nową siedmiolatkę nowe narzędzia implementacji środków unijnych. Wśród nich duże znaczenie dla samorządów mają zintegrowane inwestycje terytorialne (tzw. ZIT).
Za pomocą tego instrumentu – partnerstwa jednostek samorządu terytorialnego miast i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie, będzie można realizować wspólne przedsięwzięcia. Samorządy chcące realizować ZIT zobligowane są do zawiązania zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa (np. stowarzyszenia, związku międzygminnego) i przygotowania wspólnej strategii ZIT.
Ponadto realizacja przedsięwzięć w ramach ZIT będzie możliwa wyłącznie na obszarach, które przygotowały odpowiednią strategię, a w jej ramach m.in.:
● diagnozę posiadanych przez region zasobów;
● wskazanie regionalnych potencjałów, barier, wyzwań i specjalizacji;
● wyznaczone cele i przypisane im konkretne działania;
● wykazanie zgodności strategii regionu z innymi ważnymi dokumentami;
● określenie sposobów finansowania.