W okresie spowolnienia gospodarczego znalezienie nowego kontrahenta nie jest największym problem eksporterów. Sen z powiek spędza przedsiębiorcom raczej kwestia ograniczenia dostępu do kredytów bankowych. W przypadku niektórych firm realizacja kontaktów eksportowych może być bez nich niemożliwa.

Instrumenty wsparcia

Lekarstwem na problem z finansowaniem bieżącej działalności mogą okazać się rządowe instrumenty wsparcia przedsiębiorców. Obsługują je na rynku dwie instytucje – Bank Gospodarstwa Krajowego oraz Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna. W ostatnim czasie przedsiębiorcy dostali od BGK do ręki gwarancje de minimis, dzięki którym w ramach pomocy publicznej będą mogli zabezpieczyć spłaty zaciągniętych kredytów. Ryzyko banku kredytującego eksportera zabezpieczyć można również gwarancjami oferowanymi przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych.
KUKE to firma z kapitałem państwowym, która poprzez produkty ubezpieczeniowe i gwarancyjne wspiera polskich przedsiębiorców realizujących kontrakty eksportowe. Współpraca eksportera z firmą umożliwia ubezpieczenie ryzyka nieotrzymania płatności za wyeksportowane towary lub usługi, profesjonalną ocenę wiarygodności płatniczej kontrahenta oraz uzyskanie gwarancji kontraktowych wzmacniających wiarygodność polskiego eksportera w oczach partnera z zagranicy.
KUKE oferuje również produkty przeznaczone dla instytucji finansowych, przede wszystkim banków, które kredytują transakcję eksportową. Umożliwiają one zabezpieczenie przez KUKE ryzyka podmiotu finansującego, co ułatwia eksporterowi uzyskanie finansowania transakcji eksportowej w takiej instytucji poprzez kredyt, wykup wierzytelności czy leasing.

Umowa o gwarancję

Jednym z produktów oferowanych eksporterom przez KUKE we współpracy z bankami są gwarancje dotyczące spłaty krótkoterminowych kredytów finansujących kontrakty eksportowe. Wystawiane są one na zlecenie przedsiębiorców na rzecz banków kredytodawców, finansujących kontrakty eksportowe. Zleceniodawcą gwarancji może być każdy eksporter ubiegający się o kredyt na prefinansowanie eksportu, jeżeli posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie znajduje się w trudnościach finansowych w rozumieniu wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności. Gwarancje obejmują ryzyko banku związane z udzielaniem dla przedsiębiorców krótkoterminowych kredytów eksportowych, czyli kredytów z okresem spłaty do dwóch lat (licząc okres wypłat i okres spłaty kredytu), udzielanych eksporterom na pokrycie wydatków związanych z realizacją kontraktów eksportowych. Takie kredyty obrotowe mogą być wykorzystywane na sfinansowanie produkcji eksportowej poprzez zakup niezbędnych dla realizacji kontraktu eksportowego dóbr i usług albo na odtworzenie, powiększenie i modernizację majątku trwałego przedsiębiorstwa eksportera na potrzeby wykonania kontraktu eksportowego. Wypłata środków z kredytu odbywa się na podstawie przedstawianych przez eksportera faktur obejmujących wydatki na majątek trwały lub wystawionych przez poddostawców (podwykonawców) i dotyczących towarów i usług nabywanych w celu realizacji kontraktu eksportowego.
Gwarancja KUKE zabezpiecza ryzyko banku – beneficjenta gwarancji spłaty przez eksportera kredytu udzielonego na realizację kontraktu eksportowego. Jeśli eksporter nie spłaci w wymaganym terminie części lub całości kredytu wraz z odsetkami, prowizjami oraz innymi należnościami wynikającymi z umowy kredytowej, następuje uruchomienie płatności z gwarancji KUKE.
Gwarancje udzielane są w oparciu o zawieraną ze zleceniodawcą umowę o udzielenie gwarancji określającą warunki udzielenia, wydania i realizacji gwarancji. Gwarancje kierowane są do banków beneficjentów, odnoszą się wprost do określonego zobowiązania finansowego zleceniodawcy (czyli kredytu udzielonego przez bank), posiadają ustaloną kwotę gwarancyjną, wynoszącą maksymalnie 80 proc. kwoty zobowiązania eksportera, i mają określony termin ważności.

Ile to kosztuje

Zleceniodawca zobowiązany jest zapłacić wynagrodzenie za udzielenie gwarancji jednorazowo, z góry za okres do dnia wskazanego w gwarancji jako maksymalny termin jej ważności. Stawka wynagrodzenia jest określona w procentach, z dokładnością do jednej setnej procenta, w skali roku, w stosunku do wysokości udzielonej gwarancji. Jej wysokość jest uzależniona od oceny ryzyka eksportera, przedstawionych zabezpieczeń oraz okresu ważności gwarancji.
Gwarancje dotyczące spłaty krótkoterminowych kredytów finansujących kontrakty eksportowe oferowane są przez KUKE w ramach rządowych (państwowych) instrumentów wsparcia eksportu na podstawie przepisów Ustawy z 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych. Oznacza to, że zobowiązania gwarancyjne KUKE korzystają z zapewnienia przez Skarb Państwa środków na wypłatę beneficjentom kwot gwarancji, w przypadku gdyby żądania beneficjentów gwarancji związane z brakiem spłaty kredytów przekraczały zasoby finansowe KUKE. Z tego powodu, zgodnie z przepisami ustawy, wymagane jest, aby przedmiot eksportu spełniał warunki polskości określone w przepisach wydanych na podstawie art. 8 w./w. ustawy, określone w rozporządzeniu ministra gospodarki z 6 sierpnia 2001 r. w sprawie maksymalnego procentowego udziału składników pochodzenia zagranicznego w eksportowanym produkcie finalnym umożliwiającego uznanie tego produktu za krajowy, a eksporter złożył oświadczenie, że kontrakt eksportowy nie został zawarty w wyniku przekupstwa.
Ponieważ ryzyko spłaty kredytu finansującego kontrakt eksportowy jest ściśle powiązane z ryzykiem wykonania tego kontraktu przez eksportera oraz ryzykiem zapłaty za dostarczony towar lub usługę przez nabywcę, KUKE przed udzieleniem gwarancji dokonuje analizy wykonalności kontraktu przez eksportera i źródeł finansowania jego realizacji. Ocenia, czy istnieje tzw. zamknięcie finansowe kontraktu eksportowego oraz wiarygodne zabezpieczenia zapłaty należności ze strony nabywcy. Zamknięcie finansowe projektu oznacza, że zestawienie etapów realizacji kontraktu eksportowego i źródeł ich finansowania daje podstawy do uznania, że zleceniodawca będzie dysponował dostatecznymi środkami finansowymi na realizację kontraktu. Istnienie wiarygodnych zabezpieczeń zapłaty należności ze strony nabywcy oznacza, że warunki i zabezpieczenia zapłaty należności z kontraktu eksportowego dają podstawy do uznania, że nabywca zapłaci za wykonany kontrakt eksportowy. W przeciwnym wypadku udzielenie gwarancji może nastąpić jedynie z równoczesnym udzieleniem przez bank – beneficjenta gwarancji specjalnego kredytu dla kontrahenta eksportera (kredytu dla nabywcy) na sfinansowanie zakupu nabywanych przez niego od eksportera towarów/usług ubezpieczonego w KUKE. Środki z niego (co do zasady wypłacane bezpośrednio eksporterom) będą przeznaczone na spłatę kredytu finansującego kontrakt eksportowy albo równoczesnego udzielenia nabywcy przez eksportera kredytu dostawcy (odroczonej zapłaty) w ramach kontraktu eksportowego realizowanego przez eksportera wraz z ubezpieczeniem ryzyka zapłaty za towar przez nabywcę w KUKE.
Oferowane przez KUKE gwarancje mogą ułatwić przedsiębiorcom dostęp do kredytów na produkcję eksportową. Przenoszą bowiem ryzyko banku – kredytodawcy spłaty takiego kredytu przez eksportera poprzez zobowiązanie o charakterze gwarancyjnym, a więc w sposób bezwarunkowy, na KUKE. Jednocześnie udzielanie gwarancji spłaty krótkoterminowych kredytów finansujących kontrakty eksportowe w ramach systemu gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych daje pewność wypłacalności KUKE i umożliwia bankom zmniejszenie poziomu związanych z udzieleniem takiego kredytu obowiązkowych rezerw bankowych.
Rządowe instrumenty wsparcia przedsiębiorców obsługują na rynku dwie instytucje – Bank Gospodarstwa Krajowego oraz Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA

Jolanta Gajda

radca prawny