Na poziomie centralnym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zmieni swój status - uzyska osobowość prawną. Narodowy Fundusz będzie mógł wydać pieniądze gromadzone w subfunduszach (np. subfunduszu wrakowym) na inne cele. Do tej pory pieniądze w subfunduszach w dużym stopniu nie były wykorzystywane, pomimo potrzeb finansowych w innych dziedzinach, np. budowie oczyszczalni ścieków, czy zagospodarowaniu odpadów.
Gawłowski przypomniał, że zmiany wynikają ze znowelizowanego Prawa ochrony środowiska, które prezydent podpisał 9 grudnia. "Ustawa reformuje polski system finansowania inwestycji w ochronie środowiska. Na poziomie gmin i powiatów środki, które trafiały do gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska, stają się dochodami tych samorządów" - powiedział wiceminister. "Te pieniądze nadal trafią na ochronę środowiska, bo samorządy będą miały obowiązek wydać ten cel nie mniej, niż te wpływy" - dodał.
"Takie rozwiązanie pozwala na poprawienie wskaźników, dotyczących finansów gmin i powiatów - m.in. wskaźnika zadłużenia" - wyjaśnił Gawłowski.
W jego ocenie, epokową zmianą jest przekazanie samorządom wojewódzkich funduszy ochrony środowiska. "Na tym poziomie dokonujemy wielkiej decentralizacji, ponieważ do tej pory były to państwowe fundusze celowe, a od 1 stycznia będą samorządowymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi osobowość prawną" - powiedział. Kontrolę nad wojewódzkimi funduszami przejmuje regionalny samorząd - marszałek i zarząd województwa.
"Rząd w tym przypadku oddał nie tylko kompetencje, ale i ogromne pieniądze do dyspozycji samorządów województw. Często słyszy się głosy ze strony samorządów, że przez 20 lat dostają tylko i wyłącznie zadania, bez przekazania im pieniędzy. Tym razem dostali pieniądze. To chyba pierwszy proces decentralizacji dokonany w tak dużym wymiarze" - powiedział PAP Gawłowski..
Wiceminister podał, że od 1 stycznia zmienia się też sytuacja Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. "Fundusz przestaje być państwowym funduszem celowym, staje się państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną" - powiedział.
"Wielka zmiana zachodzi też wewnątrz NFOŚiGW - jeśli chodzi o subfundusze. Obecnie z jednej strony na kontach NFOŚ znajdują się ogromne pieniądze, z drugiej niestety nie można wykorzystać tych środków, np. na projekty gospodarki wodno-ściekowej, czy odpadowej, które są ważne z punktu widzenia wypełnienia naszych zobowiązań akcesyjnych" - powiedział. "Prawo nam do tej pory na to nie pozwalało, a po zmianie przepisów - od 1 stycznia - te pieniądze będą mogły być uruchomione na inne cele. Myślę, że dzięki temu jakość środowiska naturalnego w Polsce będzie lepsza i że szybciej wypełnimy nasze zobowiązania" - dodał.
Do systemu funduszy ochrony środowiska - gminnych, powiatowych, wojewódzkich i Narodowego - trafiają opłaty i kary za korzystanie ze środowiska. Fundusze przekazują środki na inwestycje dotyczące ochrony środowiska, edukacji ekologicznej, czy ochrony przyrody.