Osoby, które udostępniają swoje utwory w internecie i zależy im na szerokim promowaniu swoich dokonań mogą chronić je za pomocą licencji Creative Commons. Wówczas same zdecydują, w jaki sposób internauci będą mogli legalnie korzystać z ich dzieła.
Minęły trzy lata od momentu, kiedy polscy twórcy mogą chronić swoje utwory przy użyciu wolnych licencji Creative Commons (CC). Ich wykorzystanie daje możliwość szerszego rozpowszechnienia i lepszego wypromowania swojej twórczości (głównie w internecie). Z drugiej strony internauci, którzy natkną się na tak licencjonowane utwory, mają prawo do nieodpłatnego korzystania z utworu w bardzo szerokim zakresie.
Licencje CC pozwalają zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Działają na zasadzie - pewne prawa zastrzeżone, dlatego granice praw użytkownika są szersze i wyraźniejsze niż te, które wyznaczają nam przepisy prawa autorskiego rządzącego się zasadą - wszystkie prawa zastrzeżone. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech licencji CC jest to, że dają one twórcy prawo do określenia stopnia, w jakim chce się on dzielić swoimi utworami z innymi.
Gdzie po licencję
Każdy, kto chce udostępnić swoje dzieło szerszemu kręgowi odbiorców, może wejść na stronę internetową Creative Commons i kilkoma kliknięciami wybrać odpowiadającą mu licencję spośród kilku przygotowanych wzorów. Wszystkie licencje pozwalają na nieodpłatne i niewyłączne korzystanie użytkownikom. Różnią się natomiast pozostałymi wyznacznikami swobody użytkownika. Po wybraniu licencji wystarczy udostępnić utwór oznaczając wyraźnie, którą licencją CC jest on objęty.
Na co pozwolić użytkownikom
Każdy internauta, który napotka w sieci utwór oznaczony odpowiednimi symbolami lub kombinacjami symboli licencji CC, może być przekonany, że został w mniejszym lub większym stopniu upoważniony przez jego twórcę do nieodpłatnego korzystania z utworu (np. kopiowania, przerabiania, publicznego odtwarzania). Osoba, która udostępniła swoje dzieło na tego rodzaju licencji, nie może się temu sprzeciwić, jak również żądać wynagrodzenia za takie wykorzystanie (z wyjątkiem obowiązujących w polskim prawie wynagrodzeń niezbywalnych). Każde dzieło oparte na licencji CC musi przytaczać pełny tekst licencji oraz informacje takie jak tytuł, nazwisko autora. Pozostałe warunki są zależne od wybranego wariantu licencji.
Decydując się na standardową licencję CC, autor podejmuje decyzje co do czterech różnych warunków udostępniania utworu. Ich kombinacje tworzą sześć podstawowych licencji, które różnią się warunkami, na jakich udostępniany jest utwór. Każda z podstawowych licencji zawiera warunek uznania autorstwa oraz jeden lub dwa warunki dodatkowe. Według twórców systemu, licencje CC obowiązują na całym świecie jako licencje niewyłączne zawierane na czas nieoznaczony.
Licencje CC można stosować dla dowolnego utworu, który podlega ochronie prawa autorskiego (tekstu, obrazu, dźwięku czy wideo). Nie są one jednak przeznaczone do licencjonowania oprogramowania (dla którego stosuje się inny rodzaj wolnych licencji, np. licencje GNU). Licencje CC zostały opracowane przede wszystkim z myślą o wszelkiego rodzaju materiałach, które są rozprowadzane przez internet. Korzystają z nich obecnie czołowe instytucje akademickie w ramach ruchu na rzecz otwartego dostępu (Open Access), a także niezależni twórcy (np. tysiące muzyków zrzeszonych w serwisie Jamendo). Ostatnio licencją zostało objęte całe archiwum telewizji BBC. Na świecie udostępniono na licencjach Creative Commons w sumie kilkadziesiąt milionów utworów. W Polsce licencje są wykorzystywane między innymi w Wikipedii.
RODZAJE STANDARDOWYCH LICENCJI CC
Sześć wariantów licencji uzyskuje się poprzez kombinacje przedstawionych poniżej czterech atrybutów licencji. Tu są one opisane w sposób skrótowy, a w rzeczywistości przekładają się na rozbudowane postanowienia licencji. Każdy wariant zawiera atrybut - Uznanie autorstwa. Z kolei wybór atrybutu bez utworów zależnych wyklucza atrybut - Na tych samych warunkach i odwrotnie. W pozostałym zakresie istnieje swoboda wyboru atrybutów lub rezygnacji z nich. Na przykład zrezygnowanie z atrybutu - Użycie niekomercyjne spowoduje, że użytkownik będzie mógł korzystać z utworu nawet w celu komercyjnym (np. promując sprzedaż własnych towarów).
• Uznanie autorstwa (ang. Attribution)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne, pod warunkiem że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
• Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór w oryginalnej postaci - tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike)
Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej z tą, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
