Mam postępowanie karne po kontroli miejsca, w którym prowadzę zakład wulkanizacyjny. Zarzut ze strony straży pożarnej dotyczy rzekomego składowania materiałów palnych (w tym opon) przy granicy i na granicy z działkami sąsiednimi, co narusza bezpieczeństwo pożarowe. Czy faktycznie mogę ponieść odpowiedzialność karną? Przecież to moja własność.
Analiza przedstawionego zagadnienia wymaga odniesienia się przede wszystkim do kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) oraz kodeksu wykroczeń (dalej: k.w.). Jak wynika z art. 140 k.c., w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy.
W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Z tej regulacji wynika więc, że prawo własności nie jest prawem absolutnym. W tym kontekście warto choćby odnieść się do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 lipca 2009 r. (sygn. akt II OSK 1518/08), w którym wskazano, że: „(…) Prawo własności jest traktowane jako prawo podmiotowe o najszerszej treści. Nie jest jednak prawem absolutnym, a więc w swej treści niczym nieograniczonym. Ochrony własności nie można rozumieć krańcowo, w tym sensie, że każda ingerencja w sferę własności osobistej stanowi naruszenie konstytucji. Ustawa zasadnicza chroni bowiem dobra związane zarówno z interesem indywidualnym obywateli, jak i potrzebami całego społeczeństwa. Stosownie do okoliczności zachodzi niekiedy potrzeba dania pierwszeństwa jednemu dobru przed drugim”.
Co istotne, opisane wyżej ustalenia i uwarunkowania o znaczeniu cywilistycznym mają również stosowne konsekwencje na płaszczyźnie stosunków prawnokarnych. I tak zgodnie z art. 82 par. 1 pkt 7 k.w. kto dokonuje czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegających na składowaniu materiałów palnych pod ścianami obiektu bądź przy granicy działki, w sposób naruszający zasady bezpieczeństwa pożarowego, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany. Ustawodawca zatem wprost penalizuje sytuacje, w których m.in. właściciel nieruchomości (będący przedsiębiorcą) może ponosić odpowiedzialność wykroczeniową w ww. zakresie przedmiotowym. Jednakże w kontekście zadanego zapytania znaczenie może mieć także rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów będące aktem wykonawczym do ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Na szczególną zaś uwagę zasługuje par. 4 ust. 1 pkt 6 tego aktu. Wynika z niego, że w obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, tj. składowanie poza budynkami w odległości mniejszej niż 4 m od granicy działki sąsiedniej materiałów palnych, w tym pozostałości roślinnych, gałęzi i chrustu.
Szczególnie pomocne w ocenie zadanego zapytania może być jednak stanowisko wynikające z wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z 29 kwietnia 2014 r. (sygn. akt IX Ka 1879/13), który nadal zachowuje aktualność. Sąd w tym orzeczeniu utrzymał w mocy wyrok sądu niższej instancji, na mocy którego właściciel nieruchomości został uznany winnym naruszenia ww. przepisów i skazany na karę grzywny w wysokości 1000 zł.
Z dużym prawdopodobieństwem można więc stwierdzić, że przedsiębiorca może ponieść odpowiedzialność karną za opisane czyny związane ze składowaniem opon. Nie zmienia tego zapatrywania okoliczność, że jest właścicielem nieruchomości. Ostateczna jednak ocena zachowania przedsiębiorcy należy do sądu rejonowego, który będzie badał wszystkie faktyczne okoliczności mogące mieć znaczenie zarówno w kontekście uznania ewentualnej winy ww. osoby, jak i w kontekście wymiaru kary, ewentualnie zastosowania mechanizmów łagodzących odpowiedzialność karną.
Podstawa prawna
• art. 140 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. poz. 1495);
• art. 82 par. 1 pkt 7 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 821, ost.zm. poz. 1238);
• rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 67).
• ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1372; ost.zm. poz. 1593).
