Prowadzę firmę handlową, która sprzedaje sprzęty mechaniczne dla firm, w tym na portalach aukcyjnych. Jedna z maszyn została wystawiona pomyłkowo za ułamek wartości 5 tys. zł i natychmiast została kupiona przez klienta (przedsiębiorcę). Był to błąd w cenie, bo maszyna powinna kosztować 50 tys. zł. Źle wpisałem kwotę w formularzu. Teraz klient domaga się wydania mu maszyny. Czy mogę się wycofać?
Zasadniczą cechą stosunków cywilnoprawnych jest ich trwałość, a więc co do zasady umowy trzeba wykonywać. Jednak okoliczności opisane przez czytelnika uzasadniają skorzystanie z pewnych mechanizmów weryfikujących tę zasadę. W określonych przypadkach rozważyć można zastosowanie art. 82‒88 kodeksu cywilnego. Szczególne znaczenie ma art. 84 k.c., z którego wynika, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Przy czym jednak, jeżeli oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).
W wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 30 stycznia 2019 r. (sygn. akt I C 114/18) wskazano np.: „Posługując się terminem błąd, art. 84 k.c. odwołuje się do potocznego jego rozumienia. Według powszechnie przyjętego określenia błąd polega na fałszywym, mylnym wyobrażeniu o otaczającej rzeczywistości. W tym znaczeniu błąd oznacza pewną zaszłość psychiczną i wyraża się w mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie sprawy (o prawdziwym stanie rzeczy) lub w ogóle brakiem takiego wyobrażenia”.
W przypadku czytelnika również można mówić o błędzie po stronie przedsiębiorcy, skoro dysproporcja pomiędzy cenami jest tak znaczna. Zatem przedsiębiorca winien złożyć kupującemu pisemne oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli o przeniesieniu własności rzeczy wystawionej w aukcji. Winien to jednak uczynić nie później niż rok od momentu wykrycia błędu.
Oczywiście możliwym scenariuszem jest żądanie przez nabywcę wydania kupionej rzeczy w drodze powództwa sądowego. Pomocne w ocenie prawnej takiego roszczenia może być stanowisko zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z 29 grudnia 2015 r. (sygn. akt VI Ga 373/15). W uzasadnieniu zwrócono uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, że doszło do oczywistego zaistnienia błędu, po drugie, błąd ten – w realiach sprawy, musiał zostać spostrzeżony przez powoda. Finalnie sąd uznał, że roszczenie powoda o wydanie rzeczy było niezasadne, bo sprzedający skutecznie uchylił się od skutków oświadczenia woli o przeniesieniu własności rzeczy. Dodatkowo podkreślono, że „błąd dotyczący ceny należy kwalifikować jako błąd istotny, a zatem zaistniały przesłanki do uchylenia się od skutków oświadczenia woli”. Dalej wskazano, że: „oferowanie przez pozwanego maszyny za cenę wynoszącą 10 proc. wartości rynkowej towaru, winno nasunąć wątpliwości, co do realnej chęci sprzedaży po tak zaniżonej cenie”.
Podstawa prawna
Art. 82 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.).
