ABC spółka z o.o., która specjalizuje się we wprowadzaniu i wdrażaniu nowatorskich rozwiązań w zakresie linii produkcyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw, ma problem z odzyskaniem należności od jednego z kontrahentów. Jej klient – B. spółka z o.o. – zamówiła kompletny projekt linii produkcyjnej wraz z wykonaniem. Przez dłuższy czas współpraca układała się dobrze, ale ostatecznie kontrahent nie zapłacił za fakturę końcową.
Zarząd spółki ABC zamierza dochodzić zapłaty na drodze postępowania cywilnego, jednakże ze względu na tegoroczne zmiany w zasadach przedawniania się roszczeń ma wątpliwości, jak powinien liczyć termin przedawnienia względem nierzetelnego zamawiającego. Problem jest również w tym, że wszyscy członkowie zarządu dłużnej spółki złożyli rezygnacje, a nowy zarząd nie został powołany przez wspólników. Jednym z pomysłów było wystąpienie ABC z wnioskiem do sądu o ustanowienie kuratora rejestrowego, ale okazało się to niewykonalne, gdyż przepisy regulujące tę instytucję zostały kilka miesięcy temu uchylone. Członkowie zarządu zastanawiają się teraz, co w takiej sytuacji zrobić – zarząd poszukuje w szczególności odpowiedzi na pytania: z jakimi wnioskami, w jakim trybie oraz do jakiego sądu powinien się zwrócić, aby możliwe było pozwanie dłużnej spółki o zapłatę należności. Przy czym niektórzy członkowie zarządu ABC zaczęli podejrzewać, że celem spółki B od początku było zdobycie dokumentacji nowoczesnej linii produkcyjnej, a następnie jej odsprzedaż podmiotom z państw Europy Wschodniej i Azji. ABC spółka z o.o. obawia się więc, czy nie dojdzie do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa spółki. A w przypadku jej ujawnienia, czy zmienione przepisy prawa gwarantują spółce odpowiedni poziom ochrony?
• Etap I Przedstawienie problemów
– Witam państwa na posiedzeniu zarządu – rozpoczął Jan Nowak, prezes zarządu ABC spółka z o.o. – W szczególności witam zaś pana mecenasa, na którego pomoc w dniu dzisiejszym bardzo liczymy. Jak wszyscy wiemy, mamy problem ze spółką B., która zamówiła w naszej spółce kompletną linię produkcyjną i po wielu miesiącach prac projektowych oraz wielu miesiącach udoskonalania nie zapłaciła za produkt. Musimy zatem wystąpić z roszczeniami wobec naszego dłużnika. Liczne w ostatnim czasie zmiany
przepisów w zakresie terminów przedawnienia roszczeń, instytucji kuratorów, a także znaczące zmiany przepisy o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa sprawiły, że uznaliśmy iż trzeba przedyskutować wszystkie problematyczne kwestie z radcą prawnym. Liczymy, że wyjaśnienia pana mecenasa pozwolą nam lepiej poznać nowe regulacje, a także określić sposób postępowania względem naszego nierzetelnego kontrahenta.
– Ważną kwestią jest również możliwość ochrony tajemnicy
przedsiębiorstwa spółki przed praktykami naruszającymi uczciwą konkurencję – dodała Anna Kowalska, wiceprezes zarządu ABC. Mamy podejrzenia, że to całe zamówienie było sfingowane tylko po to, aby pozyskać nowatorskie technologie. Podejrzenia nasze wiążą się z tym, że z naszej spółki w ostatnich miesiącach odeszło kilku pracowników, którzy uczestniczyli w pracach projektowych i blisko współpracowali ze spółką B.
– Dzień dobry – odparł prawnik. – Dziękuję za zaproszenie. Oczywiście służę pomocą. Zapoznałem się z problemami szczegółowo opisanymi przez pana prezesa w e-mailu. Myślę, że możemy przystąpić do merytorycznej rozmowy.
• Etap II Analiza możliwych rozwiązań
– To może zacznijmy od kwestii fundamentalnej dla dalszych działań przeciwko naszemu dłużnikowi – zaczęła Anna Kowalska. Jak pan mecenas wie, nasza współpraca ze spółką B trwała kilka lat, niestety termin zapłaty ostatniej
faktury, którą wystawiliśmy, upłynął już prawie dwa lata temu. Przy czym warto zaznaczyć, że w ostatnim roku próbowaliśmy jeszcze polubownie załatwić spór. Z uwagi na ostatnie zmiany w prawie obawiamy się przedawnienia naszych roszczeń.
– Faktem jest, że w terminach przedawnienia mieliśmy ostatnio małą rewolucję – rozpoczął swoją odpowiedź radca
prawny. – Zmiany dotyczą wprawdzie głównie roszczeń ze strony konsumentów i roszczeń przeciwko konsumentom, ale zmodyfikacji uległ także sposób określenia upływu terminu przedawnienia. I to właśnie ta zmiana jest dla państwa istotna.
– Czy terminy te zostały skrócone? – nerwowo dopytywała wiceprezes zarządu.
– Nie, w przypadku przedsiębiorców jest nawet wręcz przeciwnie. Skrócenie objęło bowiem okres przedawnienia roszczeń konsumenckich, obecnie można ich dochodzić sześć lat, wcześniej przez 10 lat. Natomiast w relacjach między przedsiębiorcami terminy przedawnień nie zostały zmienione, a więc na dochodzenie roszczeń mają oni względem siebie trzy lata. Warto również dodać, że zmienił się sposób liczenia terminu przedawnienia. Teraz przypada on każdorazowo na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Czyli w praktyce terminy przedawnienia zostały wręcz nieznacznie wydłużone. To dla państwa dobra wiadomość – podkreślił.
Czy to oznacza, że jeżeli termin płatności faktury przypadał np. na 10 lipca 2015 r., to ostatnim dniem terminu przedawnienia będzie nie 10 lipca 2018 r., ale 31 grudnia 2018 r. – dociekał członek zarządu Antoni Nowak.
co na to prawo? rada 1
– Dokładnie tak. Z tym, że dotyczy to tylko wydłużenia terminów przedawnienia co najmniej dwuletnich. Roszczenia objęte krótszymi terminami przedawnienia będą się przedawniać na zasadach dotychczasowych – stwierdził radca prawny. – Co więcej, ustawodawca wprowadził przepisy przejściowe. Można je przedstawić w ten sposób, że jeżeli stosując dotychczasowe zasady przedawnienia, nastąpiłoby ono wcześniej niż licząc według nowych reguł, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Czyli w przypadku roszczeń, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r., niewiele się zmieni.
– Rozumiem zatem, że skoro od terminu wymagalności naszego roszczenia względem zamawiającego nie upłynęły jeszcze dwa lata, to nie uległo ono jeszcze przedawnieniu? – dopytywał prezes zarządu.
Tak jak już mówiłem, ogólny termin przedawnienia dla roszczeń między przedsiębiorcami wynosi trzy lata, przy czym dla roszczeń z tytułu sprzedaży, umowy o dzieło czy też umowy o świadczenie usług okres ten wynosi dwa lata. Przed spotkaniem analizowałem umowę zawartą przez państwa z tą spółką i stwierdzić mogę, że roszczenia z niej płynące nie uległy jeszcze przedawnieniu.
co na to prawo? rada 2
– To dobra wiadomość – powiedziała wiceprezes zarządu Anna Kowalska. – Jak pan mecenas wie, to jednak dopiero pierwszy z problemów. Zarząd naszego dłużnika podał się bowiem w całości do dymisji i został już nawet wykreślony z rejestru. Co w takim przypadku powinniśmy zrobić? Szczególnie, że ostatnio zostały uchylone przepisy o kuratorze rejestrowym.
– Czytając samą ustawę o krajowym rejestrze sądowym, faktycznie można mieć wątpliwości co do sposobu postępowania w sytuacji, w której znalazła się spółka ABC – rozpoczął swoją odpowiedź prawnik. – Jednakże nowelizacja, którą uchylono przepisy o kuratorze procesowym, miała szerszy zakres i objęła także kodeks cywilny oraz kodeks postępowania cywilnego – kontynuował prawnik.
co na to prawo? rada 3
– Zatem proszę nam dokładnie wyjaśnić, co obecnie wynika z tych przepisów – poprosił Antoni Nowak.
– Nie ma już kuratora rejestrowego, zamiast tego rozszerzono oraz doprecyzowano przepisy regulujące instytucję kuratora, o którym mowa w kodeksie cywilnym. Dla spółki, która nie ma obecnie organów, a także dla takiej, gdzie występują braki w składzie zarządu, nadal można wnioskować o ustanowienie kuratora. Co ważne, nowe przepisy pozwalają sądowi na szersze określenie jego uprawnień. Kurator taki będzie bowiem uprawniony do reprezentowania podmiotu, dla którego został ustanowiony, oraz prowadzenia jego spraw w granicach określonych w zaświadczeniu sądu.
– Kolejna dobra wiadomość – westchnęła z ulgą Anna Kowalska. – Zatem możemy wystąpić z wnioskiem o ustanowienie takiego kuratora dla naszego dłużnika?
– Oczywiście, ale ja bym proponował państwu wystąpienie o powołanie kuratora procesowego, który reprezentuje spółkę w toku postępowania sądowego – mówił mecenas. – Stosowny wniosek w tym zakresie składany jest już w pozwie przeciwko dłużnikowi. Co ważne, nie stoi to na przeszkodzie, aby jednocześnie wystąpić z wnioskiem o ustanowienie kuratora przez sąd rejestrowy. Po powołaniu tego ostatniego wejdzie on na miejsce kuratora procesowego ustanowionego przez sąd rozpoznający sprawę.
– Czyli zmiany i w tym przypadku są dla nas korzystne – zauważył prezes zarządu. – Nie będzie problemu z dublowaniem się kuratorów, a do tego kurator w końcu będzie miał szersze i jasno określone kompetencje. Do omówienia została nam jeszcze kwestia ewentualnego ujawnienia tajemnicy spółki – zauważył Antoni Nowak. – Otóż faktem jest, że dobra współpraca ze spółką B zakończyła się wraz z momentem pozyskania przez nią kompletnej technologii, która jest naszą własnością. Co więcej, dochodzą nas słuchy, że ostatnio rozwiązania podobne do naszych są oferowane na rynkach wschodnich.
co na to prawo? rada 4
– Dokładnie – wtrąciła Anna Kowalska. – Czy ostatnie zmiany w przepisach o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa nam nie zaszkodzą? Słyszałam, że wprowadzono wiele wyjątków od zakazu naruszania tajemnicy przedsiębiorstwa, nie ukrywam, że zmartwiło to nas – pytała zaniepokojona.
Zmiany w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w przywołanym przez państwa zakresie faktycznie są różnie oceniane – rozpoczął radca prawny. – Z jednej bowiem strony doczekaliśmy się rozbudowanej definicji tajemnicy przedsiębiorstwa, a także poszczególnych czynów będących jej naruszeniem. Z drugiej wprowadzono kilka wyjątków od kwalifikowania określonego zachowania konkurenta, jako naruszającego tajemnicę przedsiębiorstwa.
co na to prawo? rada 5
– No właśnie – czy te wyjątki nie zagrożą ochronie naszej tajemnicy przedsiębiorstwa w opisywanym przez nas przypadku? – zapytał prezes Nowak.
– W mojej ocenie, jeżeli inna firma wykorzystuje państwa tajemnicę przedsiębiorstwa w opisany sposób, tj. sprzedając wypracowane przez państwa rozwiązania innym podmiotom, to bardzo trudno będzie jej powołać się na któryś z wprowadzonych do ustawy wyjątków. Na marginesie trzeba jednak zaznaczyć, że opisano je w sposób dość ogólny, więc nieuczciwy konkurent może próbować zasłaniać się nimi w sporze z państwem. Trzeba to dokładnie przeanalizować, jednak na tym etapie nie widzę większych zagrożeń – stwierdził radca prawny.
– A co z kwestią obowiązku zachowania tajemnicy przez byłych pracowników – dopytywał prezes. – W tym zakresie chyba przepisy pogorszyły sytuację przedsiębiorców?
– Ustawodawca uchylił dotychczasowy przepis obligujący byłych pracowników do poszanowania tajemnicy przedsiębiorstwa byłego pracodawcy przez okres trzech lat od ustania zatrudnienia – wskazał prawnik. – Moim zdaniem możliwe jest bądź powoływanie się na zasady ogólne (chociaż to może budzić znaczne trudności interpretacyjne), bądź też posłużenie się odpowiednimi klauzulami umownymi. Pamiętam, że przygotowywałem dla państwa umowy o zachowaniu poufności także po ustaniu zatrudnienia i o ile pamięć mnie nie zawodzi, zastrzegliśmy w nich wysokie kary umowne za ich naruszenie. W razie konieczności będziemy mogli z nich skorzystać i to niezależnie od wątpliwości narosłych na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Zgadza się – odrzekł Jan Nowak. – Tymczasem dziękuję panu mecenasowi za spotkanie oraz wyjaśnienie nam poszczególnych kwestii, z którymi ostatnio się borykaliśmy. Niebawem przystąpimy do tworzenia pozwu przeciwko dłużnikowi, zweryfikujemy także informacje o rzekomym wycieku naszej tajemnicy przedsiębiorstwa. Będę w tym zakresie w kontakcie z panem.
co na to prawo? rada 6
– Pozostaję do państwa dyspozycji – odpowiedział radca prawny. – Jak tylko zgromadzą państwo niezbędne dokumenty, podejmiemy stosowne kroki prawne. Dziękuję za spotkanie.
RADA 1. Jak się zmieniły terminy przedawnienia roszczeń wobec przedsiębiorców?
Zgodnie z obowiązującym od 9 lipca 2018 r. brzmieniem art. 118 kodeksu cywilnego ogólny termin przedawnienia roszczeń konsumentów wynosi sześć lat, a nie jak dotychczas 10 lat. Terminy przedawnienia roszczeń przedsiębiorców, i to zarówno względem innych przedsiębiorców, jak i wobec konsumentów, pozostały bez zmian: podstawowy jest nadal okres trzech lat. Przy czym ustawodawca wprowadził zmianę w sposobie liczenia końca upływu terminu. Mianowicie w myśl nowej zasady koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin ten jest krótszy niż dwa lata. Ułatwić to ma określanie, czy dana wierzytelność uległa już przedawnieniu, czy też nie.
Co ważne, skróceniu uległ również ogólny termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu albo ugodą sądową. Dotychczas termin ten wynosił 10 lat, a po zmianie wynosi on sześć lat. Zmiana ta dotyczy wszystkich rodzajów roszczeń, niezależnie od tego, czy powodem był konsument czy przedsiębiorca. Co się zaś tyczy roszczeń okresowych, stwierdzonych we wskazany powyżej sposób (np. roszczenie o odsetki albo o rentę), to zachowano trzyletni termin przedawnienia poszczególnych świadczeń okresowych (np. odsetek za dany dzień, renty za dany miesiąc).
RADA 2. Czy możliwe jest wystąpienie z roszczeniem przedawnionym?
Możliwe jest wystąpienie na drogę sądową wobec przedsiębiorcy, nawet gdy upłynął termin przedawnienia. W przypadku roszczeń między przedsiębiorcami sąd nie bada z urzędu, czy roszczenie uległo przedawnieniu, a czyni to jedynie na zarzut pozwanego. Jeżeli zatem pozwany przedsiębiorca nie podniósłby takiego zarzutu w odpowiedzi na pozew, to sąd mógłby zasądzić roszczenie mimo przedawnienia.
Na marginesie warto dodać, że inaczej jest w przypadku roszczeń przeciw konsumentom. Ustawodawca od 9 lipca 2018 r. wprowadził bowiem nową zasadę, w myśl której po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Przypomnijmy przy tym, że konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Przykładowo, gdy osoba fizyczna kupuje wyposażenie mieszkania albo przedmioty lub usługi do prywatnego użytku. Przy czym osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą również może występować w roli konsumenta, ale tylko wówczas, gdy zawierane przez nią umowy dotyczą sfery jej życia prywatnego. Od tej zasady wprowadzono jednak wyjątek. Otóż sąd będzie mógł – po rozważeniu interesów stron – nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, tylko jeżeli wymagają tego względy słuszności. Przy czym sąd będzie brał pod uwagę m.in. długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia, a także charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Powyższe zmiany mają zmniejszyć liczbę przypadków, w których sąd nie będzie uwzględniał zarzutu przedawnienia podniesionego przez konsumenta pozwanego przez przedsiębiorcę.
W sporach pomiędzy przedsiębiorcami nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia będzie możliwe na dotychczasowych zasadach, czyli w szczególności poprzez powołanie się na instytucję nadużycia prawa podmiotowego przez stronę podnoszącą zarzut przedawnienia (art. 5 kodeksu cywilnego).
RADA 3. Jaką rolę pełni kurator prawa materialnego?
Dotychczas instytucja kuratora uregulowana była, niezależnie w dwóch aktach, tj. w kodeksie cywilnym i w ustawie z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z. 2018 r. poz. 986 ze zm.). Przepisy obu ustaw były przy tym dość lakoniczne, a kwestia kompetencji, które przysługiwały poszczególnym rodzajom kuratorów, pozostawała sporna. Co więcej, funkcjonowanie w obrocie prawnym dwóch zbliżonych do siebie funkcji wywoływało praktyczne problemy, zwłaszcza dla samych przedsiębiorców. By uniknąć tego dualizmu, ustawodawca zdecydował się na uchylenie przepisów art. 26–33 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (co nastąpiło od 15 marca 2018 r.). Obecnie zatem nie jest możliwe ustanowienie kuratora rejestrowego.
Aby wypełnić powstałą lukę, ustawodawca zdecydował się równocześnie na nowelizację kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego. I tak instytucja kuratora rejestrowego została zastąpiona przez rozszerzenie uprawnień kuratora osoby prawnej, powoływanego na mocy przepisów kodeksu cywilnego (zob. art. 42 k.c. oraz nowo dodany art. 421 k.c.), oraz zmianę przepisów o kuratorze procesowym (zob. art. 69 oraz art. 603 ustawy z 17 listopada 1964 r. – kodeks postępowania cywilnego; t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.).
Przede wszystkim kurator dla osoby prawnej może zostać powołany obecnie nie tylko w przypadku, gdy osoba prawna nie może być reprezentowana lub prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu, ale także z uwagi na brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania (czyli gdy np. w kilkuosobowym zarządzie nieobsadzone jest jedno lub dwa stanowiska, co uniemożliwia reprezentację spółki). Taki kurator będzie uprawniony do reprezentowania osoby prawnej oraz prowadzenia jej spraw w granicach określonych w zaświadczeniu sądu. Jego rola nie będzie się zatem ograniczała wyłącznie do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby – do jej likwidacji. Za zezwoleniem sądu rejestrowego kurator będzie mógł nabyć i zbyć przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część albo oddać je do czasowego korzystania, a także nabywać, zbywać oraz obciążać nieruchomości, użytkowanie wieczyste lub udziały w nieruchomości.
Doprecyzowano także okres, na jaki będzie możliwe ustanowienie kuratora dla osoby prawnej. Otóż będzie on ustanawiany na okres nieprzekraczający roku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd będzie mógł przedłużać ustanowienie kuratora na czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora, do których został ustanowiony, nie mogły zostać zakończone przed upływem pierwotnego okresu pełnienia przez niego funkcji.
RADA 4. Kiedy powoływany jest kurator procesowy?
Od instytucji kuratora osoby prawnej należy odróżnić kuratora procesowego. Ten drugi powoływany jest bowiem w celu umożliwienia czynności procesowych, m.in. gdy jedna ze stron będąca osobą prawną albo inną jednostką organizacyjną ma braki w organie zarządzającym, które uniemożliwiają jej reprezentację, albo brak jest w ogóle osób uprawnionych do jej reprezentowania. Kuratora procesowego powołuje zatem nie sąd rejestrowy, ale sąd prowadzący dane postępowanie – na wniosek strony przeciwnej.
Kurator procesowy posiada wyłącznie kompetencje do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą. Nie może zatem reprezentować podmiotu oraz prowadzić jego spraw w szerszym zakresie.
Wobec rozszerzenia kompetencji kuratora osoby prawnej, a także aby zapobiec powołaniu dla jednego podmiotu kilku kuratorów, ostatnia nowelizacja wprowadziła istotną zmianę. Mianowicie po otrzymaniu przez sąd procesowy zawiadomienia o ustanowienia kuratora osoby prawnej sąd orzekający odwoła kuratora procesowego. W miejsce odwołanego kuratora wstąpi kurator osoby prawnej, jednakże czynności odwołanego kuratora procesowego pozostaną w mocy. Dzięki temu zapewniona zostanie kontynuacja reprezentacji podmiotu przez kuratora – przy jednoczesnym wyeliminowaniu sytuacji funkcjonowania dwóch kuratorów dla tej samej osoby. Dotychczas bowiem możliwe było powołanie kuratora rejestrowego lub kuratora dla osoby prawnej oraz niezależnie kuratora procesowego dla jednego podmiotu.
RADA 5. Jak zmieniła się definicja tajemnicy przedsiębiorstwa?
Celem dostosowania krajowej regulacji do dyrektywy z 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem, polski ustawodawca zmienił definicję tajemnicy przedsiębiorstwa zawartą w przepisach art. 11 ustawy 6 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 419 ze zm.; dalej u.z.n.k.).
Obecnie przez tajemnicę przedsiębiorstwa należy rozumieć „informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności”.
Co istotne, jednoznacznie wskazano, że ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa jest czynem nieuczciwej konkurencji. Przy czym w ustawie zamieszczono również definicję ujawnienia, wykorzystania i pozyskania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.
Najwięcej wątpliwości budzi wszakże wprowadzenie do ustawy wyjątków, w których ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie będzie stanowiło czynu nieuczciwej konkurencji. Sytuacja taka będzie miała miejsce, gdy zdarzenie takie nastąpiło „w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji” (art. 11 ust. 8 u.z.n.k.).
Jeszcze przed wejściem w życie omawianej nowelizacji zwracano uwagę, że sposób opisu wyjątków może budzić wątpliwości. Użyto bowiem w tym celu klauzul generalnych, które już same w sobie są nieprecyzyjne. W szczególności bardzo pojemne jest pojęcie uzasadnionego interesu chronionego prawem. Podobnie liczne trudności praktyczne może rodzić powołanie się na przesłankę upublicznienia w celu ujawnienia nieprawidłowości lub uchybienia dla ochrony interesu publicznego. Jednakże interes przedsiębiorcy w ochronie jego tajemnicy może niekiedy mieć wyższą wagę niż ujawnienie naruszenia lub uchybień – tym bardziej jeżeli nie mają one szczególnie istotnego znaczenia.
Dopóki zatem rozumienie tychże przesłanek i ich granice nie zostaną doprecyzowane w orzecznictwie, ich brzmienie może prowadzić do sporów pomiędzy przedsiębiorcą, którego tajemnica została ujawniona, a podmiotem ujawniającym.
RADA 6. Czy po odejściu z pracy nadal trzeba chronić sekrety firmy?
Dotychczas w ustawie z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 419 ze zm.) znajdowała się regulacja mówiąca o tym, że przepisy o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego –przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy. Od 4 września 2018 r. przepis ten został jednak uchylony.
Zatem obecnie brak jest wyraźnego przepisu obligującego byłych pracowników do zachowania w poufności tajemnicy przedsiębiorstwa byłego pracodawcy. Pojawiły się zatem różne interpretacje. W ocenie części prawników byli pracownicy w ogóle nie muszą martwić się o zachowanie tajemnicy przedsiębiorstwa. Zdaniem innych zmiany w prawie spowodowały, że są nią związani bezterminowo. Przy czym w stanowisku dla DGP resort sprawiedliwości stwierdził, że należy przyjąć tę drugą opcję. „Były pracownik, jak każda osoba fizyczna, ma obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa bezterminowo. Nowelizacja ustawy nie zmieniła zakresu podmiotowego – nadal obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa dotyczy osób fizycznych” – napisali pracownicy resortu.
Jednakże sprawę komplikują wątpliwości co do przedmiotowego zakresu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Akt ten bowiem reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej (w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach) w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów. Były pracownik natomiast nie zawsze po ustaniu zatrudnienia stanie się przedsiębiorcą. Nie można również zapominać o opisanych powyżej wyjątkach w zakresie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Powoływanie się zatem przez byłego pracodawcę na ogólne przepisy o ochronie tejże tajemnicy może być kłopotliwe.
• Roszczenia firm wobec przedsiębiorców przedawniają się po upływie trzech lat.
• Jeżeli spółka nie ma zarządu, to możliwe jest powołanie dla niej kuratora prawa materialnego lub kuratora procesowego.
• Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa jest uznawane za czyn nieuczciwej konkurencji.
• Możliwe jest dochodzenie ewentualnych roszczeń związanych z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa spółki nie tylko od nierzetelnego kontrahenta, ale również od byłych pracowników.