Rozpoczynając działalność gospodarczą, przedsiębiorca dodał do obowiązkowej części firmy osoby fizycznej oznaczenie, które jest tożsame z częścią nazwy mojej spółki istniejącej na rynku na długo przed założeniem przedsiębiorstwa przez niego. Konkretnie użył pierwszego członu nazwy mojej firmy i dodał do tego swoje nazwisko. Prowadzimy działalność w bardzo zbliżonych do siebie branżach. Moim zdaniem takie działanie świadczy o chęci wykorzystania wypromowanej i działającej od wielu lat marki mojego przedsiębiorstwa cieszącego się ogromnym zaufaniem i renomą wśród kontrahentów polskich i zagranicznych. Potwierdzeniem takiego zamiaru jest też ukształtowanie elektronicznych danych adresowych w sposób najbardziej zbliżony do danych mojej firmy. Co mogę zrobić?
Prawo do firmy i prawo do oznaczenia przedsiębiorstwa są prawami na różnych dobrach niematerialnych i każde z nich podlega ochronie na podstawie innych przepisów. Podstawą ochrony firmy jest art. 4310 kodeksu cywilnego (dalej: k.c), natomiast nazwę przedsiębiorstwa można chronić się głównie na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: u.z.n.k.). W praktyce jednak często zachodzi tożsamość oznaczenia przedsiębiorcy i prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. W takich przypadkach możliwe jest oparcie ochrony prawa do firmy na obu podstawach. Jeśli dodatkowo przedsiębiorca korzysta z prawa ochronnego udzielonego mu przez urząd patentowy na znak towarowy, może również powołać jako podstawę swoich roszczeń przepisy ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 776).
Zgodnie z art. 4310 k.c. przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia ma prawo domagać się także usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.
Ochrona firmy
Jak wskazał Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z 28 stycznia 2015 r. (sygn. akt VIII GC 205/14), firma jest chroniona nie tylko przed ryzykiem pomyłki co do tożsamości przedsiębiorców, lecz także przed jej nieuprawnionym użyciem w reklamie lub w środkach masowego przekazu. Tak więc ochrona firmy jako dobra osobistego jest szersza niż ochrona podyktowana potrzebą obrony przed konkurencją. Jej zakres nie jest ograniczony terytorialnie ani też obszarem działalności uprawnionego do nazwy.
Kolizja praw
Zdaniem bydgoskiego sądu okręgowego o naruszeniu prawa do firmy można mówić nie tylko wtedy, gdy osoba nieuprawniona rejestruje na swoją rzecz pełną nazwę osoby prawnej, lecz także wówczas, gdy dokonuje zgłoszenia w celu ochrony części nazwy, jeżeli ta część ma charakter wyróżniający. Ponadto kolizja prawa do nazwy handlowej oraz prawa do znaku towarowego może wystąpić mimo braku podobieństwa produkowanych towarów, a więc pomimo nieistnienia niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd, bowiem firma indywidualizuje osobę prawną, która przez nazwę wyrabia sobie renomę solidności świadczonych usług. Dlatego też używanie oznaczenia z późniejszym pierwszeństwem korzystania może przynieść nienależną korzyść lub być szkodliwe dla wartości odróżniającego charakteru bądź renomy oznaczenia z wcześniejszym pierwszeństwem korzystania.
Bezprawność działania
Firma przedsiębiorcy jest dobrem niematerialnym, często o znacznej wartości majątkowej. Koncepcja ochrony firmy przyjęta w art. 4310 k.c. zbliżona jest do ochrony dóbr osobistych, a za jej podstawę przyjmuje się domniemanie bezprawności naruszenia dobra podlegającego ochronie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 6 maja 2015 r., sygn. akt I ACa 1601/14). Zwalnia to przedsiębiorcę dochodzącego roszczeń od udowodnienia bezprawności zachowania sprawcy i przerzuca na pozwanego ciężar wykazania, że nie działał bezprawnie.
Bezprawność używania firmy jest przy tym wyłączona w przypadku działania osoby trzeciej w ramach wykonywania własnego prawa. Chodzi zwłaszcza o dwie sytuacje. Po pierwsze, działanie na podstawie upoważnienia, o którym mowa w art. 439 par. 2 k.c, po drugie, działanie stanowiące wykonywanie własnego prawa płynącego z pierwszeństwa użycia firmy na tym samym rynku.
Działanie sprzeczne z prawem
Dodatkowo trzeba uznać, że przedsiębiorca dopuścił się też czynu nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 w zw. z art. 5 u.z.n.k. Zgodnie z art. 3 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Artykuł 3 u.z.n.k. zawiera klauzulę generalną oceny zachowania danego podmiotu przez odesłanie również do systemu ocen i norm pozaprawnych, a mianowicie do dobrych obyczajów, przerzucając ocenę stanu faktycznego na sąd rozstrzygający spór. Ta klauzula generalna pełni bowiem m.in. funkcję korygującą z uwagi na istniejące obecnie warunki konkurowania w działalności gospodarczej i brak jeszcze wystarczającego dorobku orzecznictwa w tej dziedzinie. Przestrzeganie dobrych obyczajów nie wiąże się przy tym z przestrzeganiem dobrych obyczajów w ogóle, ale z zachowaniem przedsiębiorców w działalności gospodarczej. Chodzi o takie działanie, które zapewnia niezakłócone funkcjonowanie konkurencji i niezafałszowane współzawodnictwo pożądanymi przez klientów cechami oferowanych towarów i usług.
Zgodnie zaś z art. 5 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej stosowanego zgodnie z prawem do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.
WAŻNE
O naruszeniu prawa do firmy można mówić nie tylko wtedy, gdy osoba nieuprawniona rejestruje na swoją rzecz pełną nazwę osoby prawnej, lecz także wówczas, gdy dokonuje zgłoszenia w celu ochrony części nazwy.
Podstawa prawna
Art. 439 par. 2, art. 4310 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
Art. 3, art. 5 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.).