Konsekwencje podatkowe umowy użyczenia dotyczą obu jej stron. Wyjątek stanowi m.in. umowa zawarta między członkami najbliższej rodziny, tzn. wśród osób zaliczanych do I i II grupy podatkowej.

Umowa użyczenia jest dwustronnym stosunkiem prawnym. Oznacza to, iż konsekwencje jej zawarcia odnoszą się do obu jej stron. Za przychód z użyczenia w całości lub w części nieruchomości uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy tej nieruchomości. Kwestię tę określa precyzyjnie art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, iż przychód podlegający opodatkowaniu powstaje także u osoby przekazującej nieruchomość.
Użyczenie nieopodatkowane
Od tej zasady istnieją jednak wyjątki. Jeden z nich dotyczy pracodawców użyczających mieszkania swoim pracownikom. W tym przypadku użyczenie traktowane jest jako nieodpłatne świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika. Podlega więc opodatkowaniu w oparciu o zasady dotyczące opodatkowania przychodu ze stosunku pracy.
Niekonieczne jest też opodatkowanie przychodu wynikającego z użyczenia nieruchomości dokonanego między osobami pozostającymi w związkach rodzinnych. Co do zasady, osoba prowadząca działalność gospodarczą oraz korzystająca nieodpłatnie z nieruchomości podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, jeśli zawarła umowę użyczenia z osobą zaliczaną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dotyczy to więc użyczenia dokonanego np. między małżonkami. Odnosi się także do zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy oraz teściów, zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwa małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Warto zaznaczyć, iż przychód do opodatkowania nie wystąpi także u właściciela nieruchomości, jeżeli używa jej na potrzeby własne lub członków rodziny.
Użyczenie ruchomości
Tak jak w przypadku użyczenia nieruchomości, skutkiem bezpłatnego użytkowania w prowadzonej działalności gospodarczej ruchomości, np. samochodu, będzie powstanie u przedsiębiorcy przychodu z tej działalności. Zaznaczyć tylko warto, iż przychód ten powstaje niezależnie od tego, czy użyczającym jest również przedsiębiorca czy osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Zgodnie z treścią art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o PIT, przychód ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnieniu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia. Podobnie jak w przypadku nieruchomości, użyczenie ruchomości nie spowoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu u przedsiębiorcy, jeżeli umowa użyczenia została zawarta z osobą zaliczoną do I i II grupy podatkowej.
JAK TO ZROBIĆ...
Użyczamy lokal na prowadzenie działalności gospodarczej
PROBLEM: Moja synowa chciałaby od marca rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Ma już zgromadzone środki i przygotowany biznesplan. Niestety, nie dysponuje odpowiednim lokalem. Chciałbym jej pomóc i oddać w nieodpłatne użytkowanie garaż należący do mnie. Nie wiem, jakie konsekwencje podatkowe wywoła ta transakcja?
ROZWIĄZANIE: Umowa użyczenia powoduje, co do zasady, powstanie obowiązku podatkowego zarówno po stronie użyczającego nieruchomość, jak i korzystającego z nieodpłatego używania. Przychodem podlegającym opodatkowaniu jest równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy. W opisanej sytuacji umowa użyczenia została zawarta między osobami z I grupy podatkowej według ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zatem w ramach zwolnień przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych żadna ze stron, tzn. ani podatnik, ani jego synowa nie zapłacą podatku od użyczenia.
KRZYSZTOF KOŚLICKI
krzysztof.koslicki@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 11 ust. 2a pkt 3, art. 14 ust. 1 pkt 8, art. 16 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).