"Chciałbym, abyśmy uzyskali odpowiedź, w jaki sposób możemy zintensyfikować działalność ośrodków, nie psując przy tym rynku" - powiedział po wysłuchaniu sprawozdania Izby przewodniczący Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii Paweł Pudłowski (N). Poprosił on Ministerstwo Rozwoju, aby przygotowało strategię, które z zaleceń NIK i w jakim czasie zostaną zrealizowane.
Dyrektor Departamentu Programów Wsparcia Innowacji i Rozwoju Ministerstwa Rozwoju Marcin Łata komentując wyniki kontroli NIK przyznał, że raport jest cennym źródłem informacji o tym, co należy usprawnić w działaniu tych ośrodków. "Chciałbym jednak zaznaczyć, że większość z nich dopiero rozpoczyna działalność. Na ewaluację będziemy musieli więc poczekać" - dodał.
Celem kontroli była ocena skuteczności wspierania przedsiębiorców podejmujących lub prowadzących innowacyjną działalność gospodarczą w latach 2013-15.
"Generalna ocena jest taka, że ośrodki nie w pełni skutecznie wspierały przedsiębiorców podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą" - ocenił dyrektor Departamentu Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji Najwyższej Izby Kontroli Sławomir Grzelak. "Ośrodki rozbudowały powierzchnię użytkową, w tym laboratoryjną, wydając na inwestycje ponad 1 mld zł, w tym ze środków własnych ponad 242 mln zł., ale powierzchnia ta nie była efektywnie wykorzystana" - dodał.
Z raportu wynika, że "w większości ośrodków w badanym okresie nie doszło do poprawy wyników finansowych". "Ponad 1/3 powierzchni lokali pozostających w dyspozycji ośrodków innowacji, które mogłyby zostać udostępnione innowacyjnym przedsiębiorcom, pozostawała niewykorzystana" - czytamy we wnioskach. NIK zwróciła uwagę, że oferta ośrodków innowacji kierowana do przedsiębiorców podejmujących lub prowadzących innowacyjną działalność gospodarczą nie obejmowała całego zakresu usług, na które przedsiębiorcy zgłaszali zapotrzebowanie. Jedynie 14 proc. przedsiębiorców - lokatorów ośrodków dokonało w latach 2013-2015 zgłoszeń w Urzędzie Patentowym, dotyczących wynalazku lub wzoru użytkowego.
Oprócz 26 ośrodków innowacji, NIK skontrolowała też działania Ministra Gospodarki mające na celu stymulowanie współpracy przedsiębiorców z instytucjami otoczenia biznesu. W ocenie Izby działania te "nie przyniosły dotychczas znaczącej poprawy stopnia komercjalizacji wyników badań naukowych i wzrostu intensywności wdrażania innowacyjnych technologii w gospodarce". Izba zasygnalizowała ryzyko nieosiągnięcia części założonych efektów w docelowym terminie, czyli do 2020 r.
Z kolei Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości - również objęta kontrolą - właściwie realizowała powierzone jej zadania (określone w Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki) polegające m.in. na udzielaniu wsparcia finansowego, mającego na celu wzmocnienie powiązań pomiędzy przedsiębiorcami, instytucjami otoczenia biznesu oraz ośrodkami badawczymi. Wspierano także klastry tworzone przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Dla realizacji tego celu PARP zaangażowała środki pomocowe w łącznej kwocie ponad 5 mld 220 mln zł. NIK podkreśla jednak, że PARP nie została zobowiązana do prowadzenia badań efektywności finansowanych projektów.
W ocenie NIK "dla właściwego wykorzystania potencjału ośrodków innowacji, w realizacji misji wspierania przedsiębiorców podejmujących i prowadzących działalność innowacyjną, konieczne jest podjęcie następujących działań: organy właścicielskie powinny podjąć decyzje dotyczące długookresowej strategii efektywnego wykorzystania majątku ośrodków innowacji, z określeniem skali ich dokapitalizowania w wymagających tego przypadkach". "Ośrodki innowacji powinny efektywniej zarządzać posiadaną infrastrukturą, w tym zwiększać przychody z prowadzonych usług oraz dążyć do zmniejszania udziału środków publicznych w dalszej działalności".
Z kolei Minister Rozwoju powinien "zdefiniować bariery ograniczające efektywność wykorzystywania potencjału ośrodków innowacji, a w konsultacji z PARP zapewnić instrumenty prawne umożliwiające PARP sprawowanie skutecznej kontroli trwałości projektów realizowanych w ramach Działania 5.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka".
Ponadto NIK zauważa, że działalność ośrodków innowacji została ukierunkowana na wspieranie przedsięwzięć innowacyjnych podejmowanych głównie przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. "Podmioty te charakteryzują się przede wszystkim niewielkim potencjałem ekonomicznym, a co za tym idzie z dużą ostrożnością podejmują ryzyko związane ze wprowadzaniem nowych, dotychczas nie stosowanych technologii, czy też z wchodzeniem na rynek z nowym produktem lub usługą" - czytamy w raporcie. "Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mają ograniczoną zdolność ponoszenia kosztów w razie niepowodzeń we wdrażaniu nowych przedsięwzięć".