Na czym polega offset?

Zgodnie z interpretacją Ministerstwa Rozwoju, istotą offsetu jest ochrona przemysłu obronnego. Dlaczego? Gdy środki budżetowe przeznaczane są na zakup uzbrojenia i sprzętu wojskowego od producentów zagranicznych oznacza to osłabienie krajowego przemysłu obronnego. Celem offsetu jest przeciwdziałanie tym skutkom poprzez zobowiązanie zagranicznych dostawców do spełnienia określonych świadczeń, które wzmocnią potencjał krajowego przemysłu obronnego.

Jest to zatem taka transakcja dwustronna, która niesie za sobą zobowiązanie kompensacji za wydatki poniesione na zakupy za granicą. Podstawą takiej operacji na gruncie polskim jest umowa offsetowa między dostawcą a Skarbem Państwa. Warunki zawarcia i treść umowy offsetowej określa ustawa o umowach zawieranych w związku z realizacją zamówień o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa.

Ponadto określa prawa i obowiązki stron oraz zasady zawierania umów w związku z realizacją zamówień dotyczących produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi, konieczne do ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa, których wykonanie wymaga offset.

Umowa zawarta między Skarbem Państwa a zagranicznym dostawcą musi informować o wartości, przedmiocie i harmonogramie wykonania zobowiązań offsetowych oraz o warunkach, na jakich te zobowiązania mają być wykonane.

Podstawę dla umów offsetowych stanowi art. 346 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Zgodnie z unijnymi wytycznymi offset nie może być stosowany w celu uzyskiwania wprost korzyści ekonomicznych, jak i nie może pojawiać się automatycznie przy każdym zamówieniu dotyczącym uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Zobowiązania wynikające z umowy offsetowej definiowane są jako zobowiązania zagranicznego dostawcy wobec Skarbu i offsetobiorcy, polegające na przekazaniu technologii wraz z transferem wiedzy i przeniesieniem autorskich praw majątkowych lub praw do korzystania z przedmiotu umowy na podstawie licencji. Wówczas Skarb Państwa ma pełną niezależność od zagranicznego dostawcy w zakresie wykorzystania zdolności produkcyjnych, serwisowych czy obsługowo-naprawczych.

Zanim dojdzie do zawarcia umowy offsetowej, zagraniczny dostawca sporządza ofertę offsetową , w której wyraża wolę zawarcia umowy. Ważnym elementem ustawy jest art.3, zgodnie z którym, żadna ze stron nie może odstąpić od umowy offsetowej.

Jaką rolę odgrywa MON? Osoby wykonujące w imieniu Skarbu Państwa czynności w postępowaniu o zawarcie umowy offsetowej lub związane z wykonaniem umowy offsetowej, składają Ministrowi Obrony Narodowej, pod rygorem odpowiedzialności karnej, specjalne oświadczenie. W dokumencie muszą ujawnić m.in. ewentualny stopień pokrewieństwa np. z członkami organów zarządzających lub nadzorczych zagranicznego dostawcy oraz wszelkie majątkowe i niemajątkowe relacje. Ponadto, muszą też ujawnić czy posiadają akcje lub inne papiery wartościowe emitowane przez owego dostawcę będącego wówczas potencjalną stroną umowy offsetowej. Wyłączone spod postępowania offsetowego są z mocy prawa osoby skazane za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu celem osiągnięcia korzyści majątkowych lub osobistych. Złożenie takiego oświadczenia nie dość, że obarczone jest odpowiedzialnością karną, to dodatkowo podlega weryfikacji przez Centralne Biuro Antykorupcyjne.

MON odgrywa kluczową rolę w procesie negocjacji przez zawarciem umowy, których przedmiotem są głównie cele zawarcia transakcji i terminy wykonania zobowiązań offsetowych. MON prowadzi negocjacje, w których udział bierze zamawiający. Nie obejdzie się tu bez opinii całej Rady Ministrów, której minister kierujący działem administracji rządowej musi przedstawić ofertę. Innym ciałem doradczym jest Komitet Offsetowy działający przy MON. W jego skład wchodzą m.in.: prezydent, premier, szefowie wskazanych resortów i służb specjalnych. Zagraniczny dostawca składa Ministrowi Obrony Narodowej wniosek o zaliczenie zobowiązania offsetowego na poczet umowy offsetowej nie później niż w terminie 90 dni od daty wykonania zobowiązania offsetowego. Stwierdzenie wykonania zobowiązania offsetowego następuje w formie protokołu podpisanego przez Ministra Obrony Narodowej oraz zagranicznego dostawcę. Koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia należytego wykonania umowy offsetowej ponosi zagraniczny dostawca.

Jaka jest odpowiedzialność za niewywiązanie się z zawartej umowy? W przypadku niewykonania zobowiązania offsetowego wysokość kary umownej stanowi równowartość niewykonanego zobowiązania offsetowego. Z kolei w przypadku nienależytego wykonania zobowiązania offsetowego jej wysokość stanowi równowartość nienależycie wykonanej części zobowiązania offsetowego. Nadzór nad wykonywaniem umów offsetowych sprawuje Minister Obrony Narodowej.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 2014 r. o niektórych umowach zawieranych w związku z realizacją zamówień o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa