Prowadzę sklep spożywczy. Kontrolerzy sanepidu stwierdzili m.in. zabrudzone pomieszczenia sprzedaży, w tym ściany i sufity. W czasie kontroli był obecny mój pracownik, który odebrał protokół kontroli bez uwag. Decyzją powiatowego inspektora sanitarnego zostałem zobowiązany do usunięcia nieprawidłowości. Nie zgadzam się, ponieważ po pierwsze nie było zawiadomienia o zamiarze kontroli, po drugie, powinienem mieć prawo do osobistego w niej udziału. Czy mogę złożyć odwołanie od tej decyzji?
EKSPERT RADZI
Zasadą jest – co wynika z art. 79 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.) – że organy uprawnione do przeprowadzenia kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze jej wszczęcia. Jednocześnie jednak w art. 79 ust. 2 u.s.d.g. zawarto katalog wyłączeń od tej zasady. Jeden z wyjątków stanowi, że nie dokonuje się zawiadomienia w przypadku, gdy kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej.
A taka sytuacja miała miejsce w opisywanym przypadku. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 11 czerwca 2015 r. (sygn. akt II SA/Sz 260/15), zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 882/2004 PE i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt zarówno żywność, jak i pasze stosowane do jej produkcji powinny być bezpieczne i zdrowe. Przy czym pojęcie „prawo żywnościowe” obejmuje w tym wypadku m.in. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne regulujące sprawy żywności, w szczególności jej bezpieczeństwo, zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i na poziomie krajowym. Definicja ta obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności oraz paszy produkowanej dla zwierząt hodowlanych lub używanej do żywienia zwierząt hodowlanych (patrz art. 3 pkt 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 PE i Rady ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności).
Jednocześnie z pkt 13 i art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 882/2004 wynika, że po pierwsze, kontrole urzędowe przeprowadzane są bez wcześniejszego uprzedzenia (z wyjątkiem audytu), po drugie, mogą być również przeprowadzane ad hoc (czyli doraźnie). Zatem w opisywanej sytuacji powiatowy inspektorat sanitarny (sanepid) miał umocowanie do przeprowadzenia kontroli przedsiębiorcy, i to bez uprzedniego zawiadomienia.
Co do nieobecności przedsiębiorcy podczas kontroli – taka sytuacja jest dopuszczalna. Z art. 80 ust. 1 u.s.d.g. wynika, że czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej, przy czym kontrolowany jest zobowiązany do pisemnego wskazania osoby upoważnionej do reprezentowania go w trakcie kontroli, w szczególności w czasie jego nieobecności. Z kolei zgodnie z ust. 5 w razie nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej albo niewykonania przez kontrolowanego ww. obowiązku czynności kontrolne mogą być wykonywane w obecności innego pracownika kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny. Możliwość zastosowania tej ostatniej opcji kontroli znajduje potwierdzenie w orzecznictwie (por. np. wyrok WSA w Łodzi z 6 czerwca 2012 r., sygn. akt III SA/Łd 223/12). Przepisy mają dawać swoistą gwarancję realności przeprowadzenia kontroli przez umocowany ustawowo organ. Z powyższego wynika, że przedsiębiorca nie musi osobiście uczestniczyć w prowadzeniu kontroli. Jednak zgodnie z obowiązkiem z art. 80 ust. 3 u.s.d.g. powinien upoważnić osobę, która będzie go reprezentowała podczas kontroli (por. m.in. wyrok WSA w Warszawie z 13 marca 2015 r., sygn. akt VI SA/Wa 2244/14).
Podsumowanie: biorąc pod uwagę okoliczności podane w stanie faktycznym, wydaje się, że złożenie odwołania od decyzji powiatowego inspektora sanitarnego prawdopodobnie nie przyniesie spodziewanego rezultatu. Warto natomiast, by na przyszłość przedsiębiorca we własnym interesie wyznaczył odpowiednią osobę, która będzie go reprezentować w czasie jego nieobecności.
Podstawa prawna
Art. 79 ust. 1–2, art. 80 ust. 1, 3, 5 ustawy z 3 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.).
Pkt 13 i art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 PE i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz.Urz. UE z 2004 r. L 191, s. 1).
Art. 3 pkt 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 PE i Rady z 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.Urz. UE z 2002 r. L 31, s. 1).