Dla wielu podmiotów wdrożenie Systemu Zarządzania Środowiskowego to dziś biznesowa konieczność.
Z jednej strony pozwala on usprawnić zarządzanie i wygenerować realne oszczędności w przedsiębiorstwie, a z drugiej stanowi odpowiedź na nowe regulacje prawne związane ze zrównoważonym rozwojem (np. Dyrektywa ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (tzw. CSRD), Rozporządzenie PE i Rady (UE) 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (…) (tzw. Taksonomia UE), projektowana Dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (tzw. CSDD)).
System Zarządzania Środowiskowego (Environmental Management System - EMS) to ogólnoświatowe narzędzie, które może być stosowane przez każdy rodzaj organizacji w celu poprawy zarządzania jej aspektami środowiskowymi. Istnieją dwie główne normy referencyjne określające wymagania dla EMS: System Ekozarządzania i Audytu EMAS oraz ISO 14001. Sukces obu standardów opiera się na elastycznych wymaganiach, które pozwalają każdej organizacji skonfigurować EMS zgodnie z wewnętrznymi cechami i potrzebami oraz zidentyfikować najskuteczniejsze rozwiązania w celu poprawy wydajności.
Zarówno EMAS jak i ISO 14001 reprezentują nowe podejście do korporacyjnej dbałości o środowisko. Nie skupiają się na wynikach działań, dążeniu do celów i eliminacji ograniczeń, lecz na ustanawianiu struktur organizacyjnych i procesów zarządczych oraz poddawaniu ich stałemu doskonaleniu i regularnej kontroli. Kluczowa jest w nich ciągła poprawa efektywności środowiskowej poprzez wykorzystywanie audytów do weryfikowania procesów środowiskowych pod kątem ich zgodności i doskonalenia. Takie zaangażowanie nagradzane jest certyfikatem, który potwierdza aktywną postawę firmy w zakresie dbałości o środowisko. W przypadku EMAS certyfikat łączy się z prawem do posługiwania się logo EMAS w reklamie korporacyjnej, jak też z możliwością korzystania z szeregu benefitów, takich jak np.: dłuższe okresy pomiędzy kontrolami Inspekcji Ochrony Środowiska, zwolnienie z opłaty rejestrowej w momencie wpisu do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO), zwolnienie z podatku akcyzowego na węgiel i gaz czy też z obowiązku przeprowadzania audytów energetycznych. Jednocześnie wpis do rejestru EMAS to prestiż związany z przynależnością do grona firm i instytucji przyjaznych środowisku, wdrażających zasady zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamkniętym.
Wymagania normy ISO 14001 od wielu lat są integralną częścią warunków jakie musi spełnić organizacja ubiegająca się o certyfikację w systemie EMAS – firma, która zaimplementowała już EMS oparty na ISO 14001 potrzebuje jedynie spełnić kilka dodatkowych obowiązków, aby otrzymać również certyfikat EMAS. Z kolei podmiot, który jest już wpisany w rejestrze EMAS może od razu ubiegać się o certyfikat ISO 14001.
Jakie są zatem główne różnice między oboma systemami? Prezentuje je zamieszczona poniżej tabela. Niezależnie który EMS wybierzesz spraw, aby pracował on dla Ciebie. Jeśli jesteś zainteresowany systemem EMAS i korzyściami jakie daje jego wdrożenie – więcej dowiesz się dzięki Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (www.gov.pl/web/gdos/emas).
| Główne cechy wyróżniające EMAS względem normy ISO 14001 | ||
| ISO 14001 | EMAS | |
| SYSTEM ZARZĄDZANIA | Znormalizowany. | Sformalizowany. |
| ZASIĘG | Międzynarodowy. | Obejmuje kraje UE, dopuszcza uczestnictwo organizacji z państw trzecich (spoza UE). |
| SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO | Dotyczy całej organizacji. Wymaga ciągłego doskonalenia. | Dotyczy miejsca organizacji (lokalizacji). Zawiera wymagania dotyczące ciągłego doskonalenia i oceny efektów działalności środowiskowej, a także sprawozdawczości. |
| WSTĘPNY PRZEGLĄD ŚRODOWISKOWY | Dobrowolny, wymagane zidentyfikowanie aspektów środowiskowych. | Obowiązkowy, zakres szczegółowo określony w Rozporządzeniu PE i Rady (WE) nr 1221/2009 ws. dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS). |
| DEKLARACJA ŚRODOWISKOWA | Nie jest wymagana. | Obowiązkowa. |
| POLITYKA ŚRODOWISKOWA | Polityka powinna być odpowiednia do celu i kontekstu organizacji, stanowić ramy do ustalania celów środowiskowych. Polityka musi być komunikowana w organizacji i dostępna dla zainteresowanych. | Polityka stanowi jeden z kluczowych elementów poddawanych sprawdzeniu podczas audytu środowiskowego. Jest publicznie dostępna – publikowana w deklaracji środowiskowej. |
| ASPEKTY ŚRODOWISKOWE | Wymaga zidentyfikowania i nadzorowania aspektów środowiskowych. | Wymóg identyfikacji bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych. |
| WYMAGANIA PRAWNE | Wymagana jest identyfikacja i zapewnienie dostępu do wymagań oraz ustalenie jak obowiązki zgodności stosują się do organizacji. | Wymagana jest identyfikacja wszystkich wymogów prawnych dotyczących ochrony środowiska, udowodnienie zgodności z tymi wymaganiami oraz posiadanie procedur, umożliwiających spełnianie wymogów w sposób ciągły. |
| ZAANGAŻOWANIE PRACOWNIKÓW | Pracownicy nadzorujący działania organizacji powinni być zaznajomieni z celami i dokumentacją polityki środowiskowej oraz mieć świadomość wpływu na środowisko podejmowanych działań i konsekwencji nierealizowania procedur EMS. | Wymagane zaangażowanie i czynny udział w systemie wszystkich pracowników, w tym komunikacja pomiędzy kierownictwem a pracownikami. Pracownicy uważani są za siłę napędową oraz kluczowy zasób służący do poprawy efektów działalności środowiskowej. |
| KOMUNIKACJA | Norma wymaga by organizacja komunikowała na zewnątrz stosowne informacje o EMS zgodnie z wewnętrznie ustalonymi procedurami komunikacji z uwzględnieniem obowiązku zgodności. | Polityka środowiskowa i deklaracja środowiskowa publicznie dostępne. |
| AUDYTY WEWNĘTRZNE | Wymagane prowadzenie systematycznych audytów wewnętrznych w zaplanowanych odstępach czasu. Zakres audytu opiera się na zgodności z własnymi wymaganiami dotyczącymi EMS oraz wymaganiami wynikającymi z normy. | Wymagany jest program audytu wraz z celem i zakresem audytu uwzględniającym m.in. efekty działalności środowiskowej. Częstotliwość audytu zależna od charakteru, skali i złożoności działań organizacji, a także historii i problemów związanych ze środowiskiem. |
| CERTYFIKACJA/WERYFIKACJA | Certyfikacja przez akredytowane jednostki certyfikujące, które nie są kontrolowane przez rząd. Wymagany audyt wstępny i audyt główny certyfikujący. Audyt certyfikujący pod katem zgodności z wymaganiami ISO 14001 odbywa się co trzy lata, audyty kontrolne przynajmniej raz w roku. Akredytacja jednostki certyfikującej zależy od doświadczenia i kwalifikacji. Jest ważna tylko w określonych branżach. Nie jest wymagany publiczny rejestr certyfikowanych organizacji. | Weryfikacja odbywa się co trzy lata, co 12 miesięcy weryfikator powinien potwierdzić rzetelność aktualizowanych danych ujętych w deklaracji środowiskowej. Akredytacja weryfikatora jest ważna tylko w określonych branżach (kod NACE, PKD). Jest udzielana przez jednostkę akredytującą danego kraju. Organizacja otrzymuje numer rejestracyjny i prawo używania logotypu EMAS oraz jest wpisana do publicznego rejestru organizacji EMAS. System uregulowany ustawowo. |
Marta Bociek, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
/>