Wiele trudnych sporów z bankiem klient może rozstrzygnąć poza sądem. Taką możliwość stwarza Bankowy Arbitraż Konsumencki. Orzeka w spornych sprawach szybko, postępowanie zaś kosztuje niewiele.

Bankowy Arbitraż Konsumencki działa przy Związku Banków Polskich (ZBP). Jego zadaniem jest rozstrzyganie sporów między konsumentami-klientami banków a bankami w zakresie roszczeń pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank czynności bankowych lub innych czynności na rzecz konsumenta. Zaletami poddania sporu z bankiem temu gremium są przede wszystkim szybkość postępowania (rozstrzygnięcie zapada już po kilku tygodniach) oraz to, że podmiot orzekający posiada konieczną do tego wiedzę fachową. Walorem postępowania są też niewielkie koszty ponoszone przez wnioskodawcę.
Bankowy arbiter konsumencki opiera swoje działania na Regulaminie przyjętym uchwałą XII Walnego Zgromadzenia ZBP. Regulamin ten ma zastosowanie przy rozstrzyganiu wszystkich sporów przez arbitra i określa szczegółowo przesłanki zajęcia się danym sporem.
Wyłącznie konsumenci
W pierwszej kolejności spór taki musi dotyczyć roszczeń pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank czynności bankowych lub innych czynności na rzecz konsumenta. Najczęściej spory te dotyczą umów kredytu.
Skargi składać mogą wyłącznie konsumenci, czyli osoby fizyczne zawierające umowę z bankiem w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą. Mogą one działać przez pełnomocnika, lecz powinny wówczas pamiętać, że koszty takiego zastępstwa, nawet w przypadku wygranej, ponoszą osobiście.
Poza tym w Regulaminie określono, że arbiter zajmuje się wyłącznie sprawami skierowanymi przeciwko bankom - członkom ZBP bądź bankom, które wprawdzie nie są jego członkami, ale złożyły deklaracje dobrowolnego poddania sporów ze swoimi klientami rozstrzygnięciom arbitra bankowego i wykonaniu jego orzeczeń. Dlatego mimo że deklarację takie złożyły niemal wszystkie banki działające w kraju (w szczególności odnosi się to do banków spółdzielczych), to zanim zawrze się umową z bankiem, warto upewnić się, czy potencjalne spory z bankiem dotyczące umowy będą mogły być rozstrzygane pozasądowo.
Kolejnym ograniczeniem możliwości dochodzenia roszczeń przed arbitrem bankowym wynikającym z Regulaminu jest rodzaj dochodzonych praw. Zastrzeżono bowiem, że przedmiotem postępowania przed arbitrem bankowym nie mogą być sprawy związane ze świadczeniami Skarbu Państwa, w szczególności dotyczące książeczek mieszkaniowych i kredytów z dopłatami ze środków budżetowych.
Kwota graniczna
Jedną z zasadniczym przesłanek rozpatrywania sporu pomiędzy bankiem a konsumentem jest także jego wartość, która nie może przekroczyć 8 tys. zł. Do wartości sporu nie wlicza się odsetek i innych kosztów, ale w przypadku dochodzenia kilku roszczeń sumuje się ich wartość.
Dla faktycznej możliwości rozpatrywania sporu między bankiem a konsumentem istotne jest również zadbanie o formalne aspekty składanego wniosku, albowiem niewłaściwie złożony wniosek spowoduje przedłużenie procedury celem uzupełnienie wniosku lub załączników, zaś wniosek nieopłacony nie zostanie przez arbitra w ogóle rozpatrzony.
Zwrot wniosku
Z danych arbitra wynika, że ponad połowa spraw kończy się zwrotem lub odrzuceniem składanych wniosków. Arbiter bankowy zwraca wniosek, gdy treść wniosku jest niezrozumiała i mimo wcześniejszych wezwań nie została poprawiona lub uzupełniona. Czyni tak także w sytuacji, gdy rozpoznanie sprawy wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego z udziałem świadków i biegłych, co w ocenie arbitra bankowego jest możliwe tylko w postępowaniu sądowym.
Konsument dowodzi
Niezmiernie istotnym warunkiem zgłoszenia sprawy pod osąd arbitra jest ponadto udowodnienie przez konsumenta, że wyczerpana została procedura reklamacyjna w banku i że nie przyniosła ona oczekiwanych przez niego efektów. Wśród dokumentów wnioskujący powinien zatem dołączyć dokument potwierdzający zakończenie postępowania reklamacyjnego w banku lub oświadczenie, że nie uzyskał w terminie 30 dni odpowiedzi z banku na swoją skargę.
Oczywiste jest także to, że możliwość poddania sporu rozstrzygnięciu arbitra bankowego istnieje wtedy, gdy wcześniej nie zostało wszczęte postępowanie sądowe w tej samej sprawie. Ten sam spór nie może być rozpatrywany przez dwa organy jednocześnie. Zatem arbiter bankowy odrzuci wniosek, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest prowadzona przed sądem powszechnym lub sądem polubownym. Będzie to miało miejsce również w sytuacji, gdy sprawa została już prawomocnie osądzona lub jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego.
Krzysztof Tomaszewski
OPINIA
ANNA DOBACZEWSKA
radca prawny, dyrektor oddziału BSO - Prawo & Podatki w Gdyni
Orzeczenia arbitra dla banku są ostateczne. Oznacza to, że jeśli arbiter uzna, że konsument ma rację - bank ponosi całą winę i jest zobowiązany do zwrócenia klientowi poniesionych kosztów. Bank, zgodnie z zapisami Regulaminu, obowiązany jest wykonać orzeczenie arbitra bankowego nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wypisu orzeczenia. Natomiast konsument niezadowolony z rozstrzygnięcia może skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. Warto o tym pamiętać, zważywszy że tylko nieliczne sprawy kończą się korzystnym dla konsumenta rozstrzygnięciem.
Bank przegrywający sprawę obowiązany jest zwrócić konsumentowi kwotę uiszczonej przez niego opłaty. W przypadku odrzucenia wniosku przez arbitra opłata nie podlega zwrotowi. Natomiast w przypadku zwrotu wniosku konsumentowi arbiter bankowy zarządza zwrot połowy uiszczonej przez konsumenta opłaty.
Anna Dobaczewska, radca prawny, dyrektor oddziału BSO - Prawo & Podatki w Gdyni / DGP