W ramach umowy dostawy dostarczam kontrahentowi półfabrykaty budowlane. Jednak ostatnio w związku z pogorszeniem się jego kondycji finansowej mam wątpliwości, czy jest w stanie zapłacić mi za dalszą partię dostaw. Co mogę zrobić?
Ekspert radzi
W tej sytuacji przedsiębiorca może skorzystać z art. 552 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z zapłatą ceny za dostarczoną część rzeczy sprzedanych albo jeżeli ze względu na jego stan majątkowy jest wątpliwe, czy zapłata ceny za część rzeczy, które mają być dostarczone później, nastąpi w terminie, sprzedawca może się powstrzymać z dostarczeniem dalszych części rzeczy sprzedanych, wyznaczając kupującemu odpowiedni termin do zabezpieczenia zapłaty, a po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu może od umowy odstąpić. Regulacja ta wyznacza sekwencję czynności, które muszą nastąpić, aby było możliwe odstąpienie od umowy. Należy zatem kolejno:
● wstrzymać się z dostawą,
● zażądać od kontrahenta udzielenia zabezpieczenia,
● złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy z powołaniem się na art. 552 k.c.
Przesłankami, które umożliwiają skorzystanie z tego uprawnienia, są zwłoka z zapłatą ceny lub stan majątkowy strony, który powoduje wątpliwość, że nie zapłaci ona za część rzeczy. W sprawie przedstawionej przez czytelnika wchodzi w grę ten drugi warunek. Jak go należy rozumieć, wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 2015 r. (sygn. akt V CSK 127/14). W ocenie SN formuła stanu majątkowego oznacza, że trzeba mieć na uwadze w ogóle wszystkie elementy składające się na majątek zobowiązanego (niezależnie od jego statusu prawnego). Niekorzystna zmiana w majątku powinna nastąpić w czasie wykonywania umowy sprzedaży lub dostawy. Pojawia się kwestia charakteru (rodzaju) takiej zmiany i określenia jej miarodajnych symptomów.
Zdaniem SN niewątpliwie w grę powinny wchodzić zmiany w majątku odpowiednio trwałe, a nie chwilowe. Chwilowe spadki i wzrosty kondycji finansowej podmiotów gospodarczych są bowiem zjawiskiem normalnym w gospodarce rynkowej.
SN podkreślił, że należy odpowiednio porównać zmiany w majątku do rozmiaru zadłużenia kontrahenta wobec uprawnionego dostawcy. Niekorzystne w nim wahania zdaniem SN nie muszą jednak oznaczać stanu niewypłacalności, wysokiego prawdopodobieństwa niewypłacalności dłużnika lub zaprzestania płacenia długów. Pogorszenie stanu majątkowego dłużnika powinno jedynie usprawiedliwiać prognozę, że pojawił się stan realnego zagrożenia płatności za dostawy w terminie w odniesieniu do niedostarczonych jeszcze rzeczy (partii towarów). O takim realnym zagrożeniu może świadczyć poważne pogorszenie majątku dłużnika w relacji do możliwego poziomu jego zadłużenia o charakterze trwałym (przynajmniej w okresie do czasu zakończenia umowy). Innymi słowy, przewidziany w art. 552 k.c. stan majątkowy kupującego (dostawcy) uzasadniający skuteczne odstąpienie przez sprzedającego (dostawcę) od umowy powinien stwarzać realne i poważne zagrożenie terminowej zapłaty za rzeczy, które mają być jeszcze dostarczone w wykonaniu kontaktu.
Podstawa prawna
Art. 552, art. 612 ustawy z 23 kwietnia 1963 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
