Niektórzy przedsiębiorcy za zobowiązania firmy odpowiadają majątkiem osobistym. Wierzyciel może uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi zadłużonego przedsiębiorcy. Po śmierci przedsiębiorcy za jego długi odpowiada rodzina, która odziedziczyła firmę.

Przedsiębiorca może zaciągać zobowiązania nie tylko związane z prowadzeniem firmy, na przykład wziąć kredyt na mieszkanie, zaciągnąć pożyczkę na remont mieszkania lub zakup prywatnego samochodu. Za te zobowiązania odpowiada majątkiem osobistym. Natomiast małżonek musi spłacić jego długi wówczas, gdy łączy ich wspólnota majątkowa i wyraził zgodę na wzięcie przez dłużnika kredytu lub pożyczki albo zaciągnięcie innego zobowiązania. Egzekucję z majątku wspólnego wierzyciel może wówczas przeprowadzić pod warunkiem, że na zaciągnięcie zobowiązania drugi małżonek zgodził się. Natomiast nie ma żadnego znaczenia, czy miał obowiązek tę zgodę wyrazić. Na nieco innych zasadach odpowiada małżonek, który jest przedsiębiorcą i zaciągnął zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wierzyciel może wówczas dochodzić roszczeń z przedmiotów wchodzących w skład przedsiębiorstwa, a nawet wydania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi zadłużonego przedsiębiorcy. Sąd ogranicza jednak wówczas odpowiedzialność małżonka przedsiębiorcy do przedsiębiorstwa, które wchodzi w skład majątku wspólnego.

Osobista odpowiedzialność za zobowiązania firmy

Klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika sąd może wydać jednak tylko wówczas, gdy wierzytelności zostały zaciągnięte w związku z prowadzeniem firmy. W dodatku tę okoliczność wierzyciel musi udokumentować. Natomiast wierzyciel nie ma obowiązku udowodnić, że dłużnik miał zgodę swojego małżonka na każde zobowiązanie, które zaciągał w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jednak mąż (żona) odpowiada tylko wówczas, gdy małżonków łączy wspólnota majątkowa. Za zobowiązania firmy majątkiem osobistym odpowiada przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą jednoosobowo bądź jako wspólnik w ramach spółki cywilnej. Odpowiedzialność majątkiem osobowym za zobowiązania firmy ciąży też na dłużnikach spółek osobowych. Wspólnik spółki osobowej jest przedsiębiorcą i dlatego odpowiedzialność małżonka za zobowiązania związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą zależy od tego, jaki zakres tej odpowiedzialności obciąża go w związku z działalnością firmy. Wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. W dodatku może też wnieść powództwo przeciwko wspólnikowi jeszcze zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Taka subsydiarna odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej za zobowiązania spółki nie dotyczy jedynie tych wierzytelności, które powstały przed wpisaniem jej do rejestru. Wspólnik odpowiada nawet za te zobowiązania spółki jawnej, które powstały przed dniem jego przystąpienia do niej. Natomiast wspólnik, który zawarł umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania, które powstały przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa jeszcze przed dniem utworzenia spółki. Z kolei partner (czyli wspólnik w spółce partnerskiej) nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które powstały w związku z wykonaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów w spółce. Nie odpowiada on również za zobowiązania spółki związane z działalnością osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera. Jednakże umowa spółki może przewidywać, że jeden albo kilku partnerów godzi się na ponoszenie odpowiedzialności na takich samych zasadach, jak wspólnik spółki jawnej.

Za co może odpowiadać małżonek wspólnika

Odpowiedzialność męża (żony) zależy od tego, na jakich zasadach za zobowiązania spółki odpowiada przedsiębiorca, który jest jego małżonkiem. Na przykład odpowiedzialność osobista za zobowiązania spółki komandytowej zależy od tego, jaki status w niej ma wspólnik. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Natomiast jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. Z kolei komandytariusz przystępujący do istniejącej już spółki komandytowej odpowiada za te jej zobowiązania, które istniały już w momencie wpisania go do rejestru. Komandytariusz w razie zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek odpowiada też za zobowiązania tej firmy, które istniały już w momencie wpisu spółki do rejestru.

SYTUACJA MAJĄTKOWA W MAŁŻEŃSTWIE




Od tego, czy małżonkowie zawarli ze sobą umowy majątkowe, zależy, w jaki sposób wierzyciel będzie egzekwował swoje należności od zadłużonego przedsiębiorcy.


Natomiast akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej. Taka odpowiedzialność obciąża jedynie komplementariusza. Nawet jeżeli komplementariusz przystępuje do już istniejącej spółki, to wówczas odpowiada także za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ Z MAJĄTKU WSPÓLNEGO




Małżonek może wyrazić zgodę na zadłużanie się przez męża (żonę): • przed zaciągnięciem zobowiązania • w trakcie tej czynności • po jej dokonaniu. Wierzyciel musi udowodnić, że jego małżonek wyraził zgodę na zadłużenie. Powinien przedstawić dokument urzędowy lub prywatny na potwierdzenie tej zgody, natomiast nie może powoływać się na zeznania świadków. Tylko wówczas może dokonać egzekucji z majątku wspólnego przedsiębiorcy i jego małżonka.


Jak wyegzekwować długi od małżonka przedsiębiorcy

Zanim wierzyciel zdecyduje się rozpocząć egzekwowanie wierzytelności związanych z prowadzeniem firmy od męża lub żony zadłużonego przedsiębiorcy, powinien ustalić, czy małżonków łączy wspólność majątkowa. Egzekucja może być prowadzona z majątku przedsiębiorstwa, które wchodzi do majątku wspólnego obojga. Jeżeli zaś małżonków nie łączy taka wspólność, to każdy z nich dorabia się na własny rachunek.

PRZYKŁAD: ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAŁŻONKA Wierzyciel domaga się nadania wyrokowi klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi zadłużonego przedsiębiorcy. Aby ją otrzymać, musi udowodnić, że przedsiębiorca zaciągnął zobowiązania w związku z prowadzeniem firmy. Odpowiedzialność zależy od tego, czy małżonków łączy wspólność majątkowa.

Jeżeli przedsiębiorca nie chce dobrowolnie uregulować swoich należności, to wierzyciel powinien wystąpić przeciwko niemu do sądu z pozwem o zapłatę. Może też wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, pod warunkiem że zadłużenie powstało w związku z prowadzeniem firmy. Nie musi wówczas wykazywać, że małżonek przedsiębiorcy wyrażał zgodę na każde zaciągnięcie zobowiązania. Wydając taką klauzulę, sąd ograniczy jednak odpowiedzialność tego małżonka do przedsiębiorstwa, które wchodzi w skład majątku wspólnego. Gdyby jednak na zaciągnięcie zobowiązania małżonek przedsiębiorcy wyraził zgodę, to wówczas egzekucja może być prowadzona z majątku wspólnego obojga małżonków.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ RODZINY




Za zobowiązania żyjącego przedsiębiorcy nie odpowiadają jego dzieci oraz rodzice. Natomiast po jego śmierci ponoszą taką odpowiedzialność wówczas, gdy zostali powołani do spadku.


Jak za długi odpowiadają spadkobiercy przedsiębiorcy

Firmę, która wchodzi w skład masy spadkowej, dziedziczą spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorstwo jest zadłużone, to spadkobiercy dziedziczą również długi. Ich odpowiedzialność za długi zależy od tego, czy przyjmą długi i w jaki sposób to zrobią. Spadek odrzucić mogą jednak tylko w całości. Natomiast nie wolno dokonać wyboru i odrzucić zadłużonego przedsiębiorstwa, zatrzymując resztę.

PRZYKŁAD: DŁUGI W SPADKU Syn przedsiębiorcy odziedziczył zadłużone przedsiębiorstwo. Przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Mimo że długi przewyższały wartość masy spadkowej, to syn przedsiębiorcy spłaca wierzycieli tylko do wysokości stanu czynnego spadku.

Najczęściej spadkobiercami są członkowie najbliższej rodziny przedsiębiorcy, ponieważ na mocy ustawy po nim dziedziczą: małżonek i dzieci w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Gdyby dziecko przedsiębiorcy zmarło przed nim, to wówczas jego udział spadkowy dziedziczą jego zstępni, czyli wnuki zmarłego spadkodawcy. Gdyby zaś przedsiębiorca nie miał dzieci i wnuków, to wówczas do spadku z ustawy powołani są jego małżonek, rodzice i rodzeństwo. Jeżeli jednak spadkobierca pozostawił testament, to wówczas zadłużoną firmę dziedziczą osoby tam wskazane. Mogą to być tylko niektórzy członkowie rodziny przedsiębiorcy albo osoby obce. Wiedząc o tym, że przedsiębiorca pozostawił długi, rodzina zmarłego, rodzina zmarłego powinna ustalić, czy opłaca się przyjmować spadek. Oświadczenie o przyjęciu spadku prostym lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o jego odrzuceniu można złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o swoim powołaniu do dziedziczenia. Jeżeli jednak już złoży oświadczenie, to nie będzie mógł go odwołać. Gdyby zaś nie złożył oświadczenia, to znaczy, że przyjął spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.

ZABEZPIECZENIE WIERZYTELNOŚCI W KSIĘDZE WIECZYSTEJ



• Aby w księdze wieczystej można było zamieścić wpis ostrzegający o wszczęciu egzekucji z nieruchomości objętej wspólnością ustawową, konieczny jest tytuł wykonawczy przeciwko obojgu małżonkom – orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 4 lutego 1997 r. w sprawie sygn. akt III CZP 65/96 • Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości objętej wspólnością majątkową małżeńską może nastąpić po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika – orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 29 października 1996 r. w sprawie sygn. akt III CZP 57/ 96

Do momentu oświadczenia o przyjęciu albo o odrzuceniu spadku dziedzicząca rodzina odpowiada za długi przedsiębiorcy tylko przedmiotami majątkowymi, które należą do spadku. W tym czasie egzekucja tych długów nie może być prowadzona z majątku osobistego rodziny zmarłego. Dopiero od momentu odrzucenia spadku nie odpowiadają za nie. Gdyby przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to odpowiedzialność za długi spadkobiercy jest ograniczona tylko do wartości stanu czynnego spadku. Wprawdzie mogą być wyegzekwowane z majątku spadku i z majątku osobistego spadkobierców, ale tylko w wartości równiej wartości stanu czynnego spadku. Natomiast w razie prostego przyjęcia spadku dziedzicząca po przedsiębiorcy rodzina odpowiada za jego długi bez ograniczenia. Długi mogą zostać wyegzekwowane w całości z majątku spadku i z majątku osobistego spadkobierców.