AI w służbie ESG. Czy to się uda?

Sztuczna inteligencja już teraz odgrywa istotną rolę w transformacji ESG, a jej wpływ na sposób i tempo realizacji poszczególnych celów zrównoważonego rozwoju będzie rosnąć. Szansom związanym z możliwym zastosowaniem AI na potrzeby ESG towarzyszą jednak ryzyka wypływające ze specyfiki sztucznej inteligencji.

Udostępnienie ludzkości modeli językowych typu ChatGPT rozbudziło dyskusję na temat możliwych zastosowań AI w różnych sferach życia, m.in. do tworzenia treści i ich analizy. Sztuczna inteligencja może być też produktem czy usługą samą w sobie. Jak wskazuje Bartosz Kwiatkowski, dyrektor Fundacji Frank Bold Polska, wszystkie te zastosowania niosą za sobą szczególne implikacje w ESG.

AI a Cele Zrównoważonego Rozwoju

– Z jednej strony sztuczna inteligencja może pomóc w ochronie środowiska przez zastosowanie odpowiednich algorytmów mogących przyczynić się do lepszego zarządzania zasobami naturalnymi, poprawiając efektywność ich wykorzystania i minimalizując negatywny wpływ działalności gospodarczej na środowisko. Z drugiej może rodzić ryzyka naruszeń praw człowieka, choćby z uwagi na brak przejrzystości, rozmywanie odpowiedzialności, wątpliwości dotyczące poszanowania prywatności czy zmiany, do jakich doprowadzi na rynku pracy – mówi Bartosz Kwiatkowski.

Wtóruje mu dr hab. Robert Sroka, partner w Abris Capital: – Sztuczna inteligencja, jak każde narzędzie, może zostać użyta dla dobrych lub złych celów. Wciąż jeszcze, na obecnym etapie rozwoju, skutki zależą od człowieka – mówi. W jego opinii AI może przyczynić się zarówno do sukcesu, jak i porażki, jeśli chodzi o osiągnięcie Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

– 17 celów zwraca uwagę na największe współczesne wyzwania cywilizacyjne. Skuteczne poradzenie sobie z tymi wyzwaniami wymaga działań na dużą skalę, innowacyjnych rozwiązań oraz właściwego planowania w oparciu o duże zbiory danych. Z pewnością realizację tych zadań w znakomitym stopniu może ułatwić, a w niektórych przypadkach wręcz umożliwić AI, jeśli zostanie użyta w odpowiedni sposób – ocenia ekspert. Zwraca uwagę, że to szansa również dla polskich firm, które mogą wykorzystać Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz AI do wypracowania nowych modeli biznesowych, innowacyjnych produktów i usług.

Robert Sroka podaje też przykład zastosowania AI w projektach biznesowych, które przyczyniają się do realizacji jednego z Celów Zrównoważonego Rozwoju. Chodzi o wyeliminowanie głodu, osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego oraz promocję zrównoważonego rolnictwa. Z myślą o takim rezultacie są wykorzystywane modele uczenia maszynowego w połączeniu z modelowaniem klimatu w celu prognozowania plonów na określonych obszarach. AI doskonale sprawdza się również w technologiach przetwarzania obrazu do monitorowania wzrostu upraw i wysyłania ostrzeżeń o potencjalnym ryzyku i zagrożeniach zawiązanych z zarazami czy szkodnikami. W ten sposób zagrożenia są identyfikowane we wczesnych stadiach rozwoju. Przyczynia się to do zwiększania plonów.

Sztuczna inteligencja w dobrej wierze

Obok podobnych zastosowań AI, które mają służyć realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju, może się również pojawić pokusa wykorzystania sztucznej inteligencji przy tworzeniu raportów ESG, polityk, strategii czy innych dokumentów, których posiadanie będzie niezbędne m.in. do wykazania przestrzegania nowych regulacji wypływających z Zielonego Ładu.

– Pół biedy, jeśli pokusa ta sprowadzi się jedynie do wykorzystania sztucznej inteligencji jako wsparcia w skrojonym na miarę danego przedsiębiorstwa procesie wypracowywania odpowiedniej dokumentacji. Gorzej, jeżeli będzie ten proces zastępować – ostrzega Bartosz Kwiatkowski.

Z drugiej jednak strony wykorzystanie AI może w znaczący sposób przyspieszyć analizę raportów ESG, umożliwić bardziej efektywne porównywanie ich treści, a w konsekwencji wspierać funkcjonowanie organów nadzoru oraz procesy decyzyjne inwestorów czy akcjonariuszy.

– Dlatego kluczowe dla przedsiębiorstw powinno być sięganie po narzędzia AI w dobrej wierze. Dotyczy to szczególnie tych firm, które postanowiły oprzeć swój model biznesowy na wykorzystaniu nowych technologii – podkreśla Bartosz Kwiatkowski.

AI gasi (niepotrzebne) światło

– Sztuczna inteligencja już teraz odgrywa istotną rolę w transformacji ESG – uważa Wiktor Witkowski, starszy menedżer w zespole Cloud & Digital w PwC Polska. W jego ocenie w kolejnych latach rola rozwiązań opartych na AI w obszarze ESG będzie tylko wzrastać. Ekspert przytacza pięć przykładów rozwiązań produkcyjnych, które już wdrożono na polskim rynku i które, choć nie kojarzą się z popularnymi chatbotami, są oparte na sztucznej inteligencji.

Pierwszy przykład to oprogramowanie BAS (Building Automation System) rozszerzone o moduł „Smart building” służący do optymalizacji zużycia energii elektrycznej w budynkach lub portfelu budynków. – System dekomponuje zużycie energii na różne składniki (tzw. „Energy pools”) i rekomenduje konkretne działania optymalizacyjne dla określonych obszarów – tłumaczy Witkowski.

Innym rozwiązaniem jest inteligentne zarządzanie oświetleniem w halach magazynowych, centrach dystrybucji i sklepach oparte na czujnikach IoT (internetu rzeczy) oraz podziale na strefy wymagające różnego rodzaju i intensywności oświetlenia.

Trzeci przykład to automatyzacja procesów logistycznych przez optymalizację tras na każdym etapie łańcucha wartości, w tym również wewnątrz magazynu – np. skracanie ścieżek kompletacji zamówień.

Sztuczna inteligencja jest wykorzystywana także we wczesnym wykrywaniu usterek. Dzieje się to poprzez monitorowanie maszyn pod kątem konkretnych wskaźników awarii i proaktywne działania naprawcze przed wystąpieniem problemu, co pozwala zaoszczędzić zasoby potrzebne do naprawy. – Możliwe jest też wykrywanie wycieków w obiegu wody, strat energii i ciepła w procesach produkcyjnych. Przykładowo przewidywanie utraty ciepła w piecach hutniczych i optymalizacja ich pracy w celu minimalizacji nadmiernego chłodzenia – tłumaczy Wiktor Witkowski.

Jako ostatni przykład wymienia zastosowanie algorytmów AI do zarządzania wykorzystaniem mocy w ramach chmury obliczeniowej.

– Kluczowym czynnikiem, który sprawia, że rola AI w transformacji ESG będzie rosła, jest efektywność. Z naszej pracy z klientami wynika, że wykorzystanie analityki danych pozwoliło wygenerować m.in. wielomilionowe oszczędności kosztów energii elektrycznej w sieci magazynów, 20–30-procentową redukcję zużycia energii na 1 mkw. w budynkach biurowych, a także istotną redukcję kosztów wykorzystania chmury obliczeniowej. W naszej ocenie skala tych pozytywnych efektów będzie dalej rosła – ocenia starszy menedżer w zespole Cloud & Digital w PwC
Polska.

__________________________________________________________________

Sztuczna inteligencja jako obszar raportowania ESG

Koncepcja ESG poważnie zaczęła się rozwijać w momencie, w którym zaczęliśmy rozumieć, jak wielki wpływ, zarówno pozytywny, jak i negatywny, wywiera biznes na otaczający nas świat. Raportowanie ESG ma służyć lepszemu zrozumieniu tego wpływu oraz skutecznemu zarządzaniu po to, aby minimalizować efekty negatywne, a zwiększać pozytywy. Dlatego firmy zarządzają, zbierają dane i raportują informacje o takich obszarach jak wpływ na klimat i środowisko, na pracowników, bezpieczeństwo produktów, prawa człowieka w łańcuchu dostaw itp. Nowym, bardzo istotnym obszarem szans i ryzyk są rozwiązania, w tym produkty i usługi, oparte na sztucznej inteligencji. Dlatego firmy korzystające z AI powinny uwzględnić ten obszar w swoich raportach ESG.

Nie zostały jeszcze wypracowane uznane metody raportowania AI w zakresie ESG. Dlatego proponuję, aby w pierwszej kolejności podmioty raportujące informowały, czy produkty i usługi oparte na AI nie łamią wartości zapisanych w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz w Europejskiej Deklaracji Praw i Zasad Cyfrowych w cyfrowej dekadzie.

Warto, aby ujawniane dane spełniały znane i stosowane już zasady raportowania ESG, czyli prezentacji modelu biznesowego oraz kluczowych ryzyk zgodnie z regułami wyważenia, porównywalności, dokładności, terminowości, przejrzystości oraz wiarygodności prezentowanych informacji.

Dobrym punktem odniesienia dla prezentowania informacji o AI w raportach ESG mogą być ramy dla etycznej sztucznej inteligencji zaprezentowane w „Wytycznych w zakresie etyki dotyczącej godnej zaufania sztucznej inteligencji”. Wedle nich AI musi być zgodna z prawem, etyczna oraz solidna. Etyczna AI to taka, która szanuje autonomię człowieka, zapobiega szkodom, realizuje zasadę sprawiedliwości oraz jest możliwa do wyjaśnienia. Ponadto w raporcie ESG w części poświęconej AI powinny się znaleźć informacje na temat tego, czy spełnia ona następujące siedem wymogów: przewodnia i nadzorcza rola człowieka, techniczna solidność i bezpieczeństwo, ochrona prywatności i zarządzanie danymi, przejrzystość, różnorodność, niedyskryminacja i sprawiedliwość, dobrostan społeczny i środowiskowy, odpowiedzialność. Raport powinien zawierać wyjaśnienia, jakie metody techniczne i pozatechniczne zostały zastosowane przez firmę, aby minimalizować ryzyko związane z wykorzystaniem AI.

Sztuczna inteligencja jest z pewnością nowym zagadnieniem dyskutowanym w kontekście ESG. Umiejętność odpowiedniego zaraportowania AI przez firmy pozwoli na budowanie większego zaufania i zdobywanie społecznej licencji na wykorzystanie tej technologii w budowaniu przewag biznesowych.

Czytaj więcej w dodatku ESG