Transformacja cyfrowa jest fundamentalnym procesem przekształcania się firm w nowoczesne organizacje, które są w stanie sprostać wyzwaniom czwartej rewolucji przemysłowej. Czwarta rewolucja przemysłowa oznacza pełną automatyzację procesów produkcji, wraz z szybkim rozwojem Big Data, sztucznej inteligencji, Internetu Rzeczy i rosnącej mocy obliczeniowej kształtuje dzisiejszy rynek pracy.
Tak, więc, wykorzystywanie wysokich technologii, a przede wszystkim tych opartych o sztuczną inteligencję stanowi o przewadze konkurencyjnej na współczesnym rynku. Bezprecedensowe tempo rozwoju tych technologii nie pozostawia wyboru, tylko Ci, którzy skutecznie przejdą transformację cyfrową i osiągną swego rodzaju dojrzałość cyfrową przetrwają. Dojrzałość cyfrowa jest mierzalnym wyznacznikiem transformacji cyfrowej. Nie każda transformacja musi koniecznie prowadzić do zmiany, która zwiększa efektywność operacyjną firm. Przypomnijmy też, że pojęcie przemysłu 4.0 jest bezpośrednio powiązane z koncepcją przemysłu przyszłości opartego i wykorzystującego nowoczesne technologie w sposób zintegrowany, czyli taki, w którym wszystkie rozwiązania IT oraz sztuczna inteligencja współpracują ze sobą tworząc jeden wspólny ekosystem cyfrowy firmy. Na początku 2023 roku przeprowadzono w Polsce badanie, do którego zostali zaproszeni przedsiębiorcy współpracujący z wojewódzkimi radami Fundacji Platformy Przemysłu Przyszłości – łącznie ankietę internetową wypełniło 234 przedsiębiorców z całej Polski. W badaniu wzięli udział głównie przedstawiciele lokalnych firm, ze średnich lub małych miast, działających na rynku krajowym, o obrotach nieprzekraczających 5 mln złotych rocznie. 43% to przedsiębiorstwa usługowe, 26% - produkcyjne, a 31% - produkcyjno-handlowe. Ponad 2/3 przedsiębiorstw to firmy zatrudniające poniżej 50 pracowników. Badanie wykazało, że tylko 10% badanych przedsiębiorstw bazuje na strategii cyfryzacji i transformacji w kierunku przemysłu 4.0, a ich model zarządzania jest odpowiednio dostosowany i opiera się na jego założeniach. W połowie przypadków strategia firm przewiduje rozwój i dostosowanie produkcji do założeń przemysłu 4.0, choć to dopiero plany. Pozostałe 40% przedsiębiorstw nie myśli jeszcze o transformacji w kierunku przemysłu 4.0, ale stara się po prostu utrzymać na rynku. Tylko 6% badanych firm oświadczyło, że transformacja w kierunku idei przemysłu przyszłości jest u nich już na zaawansowanym etapie. Pozostali najczęściej (46%) działają na dotychczasowych zasadach i nie rozpoczęli jeszcze takiej transformacji. Ponad 60% badanych przedsiębiorców zadeklarowało, że ich firma realizuje tradycyjny model organizacyjny (osobiste zarządzanie i delegowanie zadań), a ponad 30% stopniowo wprowadza pewne rozwiązania mające na celu usprawnienia procesów organizacyjnych. Badane przedsiębiorstwa nie są zaawansowane we wdrażaniu cyfrowych rozwiązań. Co trzecia firma, w wybranych obszarach, wprowadza inteligentne rozwiązania i systemy autonomiczne, umożliwiające przewidywanie i diagnozowanie potencjalnych odchyleń w procesie produkcyjnym/usługowym. Wciąż jednak prawie 60% badanych korzysta z podstawowych rozwiązań technologicznych i bazowego oprogramowania. 60% badanych oświadczyło, iż ich firma nie stosuje zintegrowanego zbierania danych na potrzeby różnych procesów, ale dane są zbierane i analizowane wybiórczo (przez poszczególne działy). 30% uznało, że w ich przypadku są częściowo wdrożone inteligentne technologie do przetwarzania i analizy danych (głównie w celu optymalizacji).
Ważnym aspektem transformacji cyfrowej są szkolenia. W ponad połowie badanych firm (55%) prowadzone są programy szkoleniowe dla wybranych zespołów/pracowników. Kompleksowe programy szkoleniowe obejmujące wszystkich pracowników, mają miejsce w 15% badanych firm.
Oprócz strategii firmy i szkoleń, głównym elementem transformacji cyfrowej jest sam produkt lub usługa oferowana przez firmę. Charakter produktów badanych przedsiębiorstw (towarów i/lub usług) jest w większości prosty – nie wymagający implementacji zaawansowanych rozwiązań technologicznych – 62%. W pozostałych przypadkach wytwarzane produkty są w pewnym stopniu wyposażone w systemy umożliwiające zbieranie i analizę danych (np. czujniki). Tylko w 5% przypadków produktów, ma miejsce kompleksowa integracja i analiza danych pozwala na podejmowanie autonomicznych decyzji przez systemy wbudowane w produkt.
Ponadto, ponad połowa przedsiębiorców w ogóle nie współpracuje z wyspecjalizowaną organizacją, która pomaga we wdrażaniu transformacji cyfrowej i rozwiązań przemysłu 4.0. Co trzecia organizacja współpracuje sporadycznie (brak stałego charakteru współpracy).
Trzy największe trudności w procesie rozwoju firmy w kierunku idei przemysłu przyszłości to: brak środków finansowych potrzebnych do przeprowadzenia zmiany w firmie – 47%, brak doświadczenia w procesie transformacji cyfrowej przedsiębiorstw – 41% oraz brak wiedzy/wiarygodnych źródeł informacji na temat przemysłu przyszłości – 30%.
Badanie wykazało też, że przedsiębiorcy potrzebują współpracy z innymi – najczęściej pożądane formy wsparcia rozwoju firmy w kierunku idei przemysłu 4.0 to obserwacja dobrych praktyk w innych firmach o podobnej specyfice/z podobnej branży, możliwość skonsultowania zmian organizacyjnych i biznesowych z ekspertami z zakresu przemysłu 4.0 oraz spotkania networkingowe, jako przestrzeń wymiany doświadczeń i pomysłów w gronie przedstawicieli innych firm.
Uzyskane dane w badaniu pokazują też, że podejście do strategii cyfrowej i szkoleń oraz ucyfrowienie samego produktu, czy usługi, różnią się w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. W mikrofirmach częściej realizowany jest tradycyjny model organizacyjny oparty na osobistym zarządzaniu zespołem i bieżącym delegowaniu zadań (82%), w przypadku średnich i dużych przedsiębiorstw tak działa tylko 46%. Im większa firma tym chętniej wprowadza usprawnienie procesów organizacyjnych w kierunku inteligentnego zarządzania. Mikro i małe przedsiębiorstwa częściej też korzystają z podstawowych rozwiązań technologicznych i bazowego oprogramowania, które umożliwia utrzymanie ciągłości linii produkcyjnej/ciągłości usług (odpowiednio 68% i 60%). W średnich i dużych firmach natomiast częściej stosowane są zaawansowane rozwiązania technologiczne, zdolne do podejmowania autonomicznych i inteligentnych decyzji, w celu optymalizacji wydajności i efektywności wykorzystania zasobów. Natomiast w średnich i dużych firmach, w ponad 14% stosowane są kompleksowe i zintegrowane systemy do gromadzenia danych, które są powiązane z systemami cyfrowymi do ich automatycznej analizy i automatycznego podejmowania decyzji. W przypadku małych przedsiębiorstw ma to miejsce tylko w 5% z nich.
Jeśli chodzi o szkolenia to mikrofirmy rzadziej prowadzą programy szkoleniowe dla swoich pracowników w zakresie podnoszenia kompetencji przyszłości (43% nie prowadzi szkoleń). Małe, średnie i duże firmy znacząco częściej szkolą swoich pracowników.
Mikrofirmy mają za główny cel przetrwanie i utrzymanie się na rynku, więc przyjęta przez kadrę zarządzającą strategia obejmuje przede wszystkim działania doraźne i proaktywne poszukiwanie nowych kierunków rozwoju, nie myślą jeszcze o transformacji w kierunku przemysłu 4.0 (57%). Większe firmy częściejmają strategię, która przewiduje rozwój i dostosowanie produkcji do założeń przemysłu 4.0, choć wizja ta nie jest jeszcze zwykle spójna i obejmuje wybrane obszary funkcjonowania firmy (odpowiednio 53% i 63%).
Ogólnie rzecz biorąc w przypadku mikroprzedsiębiorstw dominowała odpowiedź, że firma nie rozpoczęła jeszcze transformacji w kierunku idei przemysłu 4.0 (68%). Małe przedsiębiorstwa najczęściej wskazywały, że w niektórych obszarach firma wprowadziła już zmiany w kierunku przemysłu 4.0, ale wciąż jest to początkowy etap. 12% ze średnich i dużych firm wskazało, że ich transformacja jest już na zaawansowanym etapie.
Różnice w podejściu do szeroko pojętej transformacji cyfrowej widać tez w odniesieniu do typu działalności firm. Osobiste zarządzanie i tradycyjny model organizacyjny jest częściej obecny w przedsiębiorstwach usługowych (67%) niż w przedsiębiorstwach produkcyjnych (50%). Z trzech typów działalności firm, to firmy produkcyjne wydają się być najbardziej zaawansowane w procesie transformacji w kierunku przemysłu 4.0 – 42% z nich wskazało, że w niektórych obszarach wprowadzono już pewne zmiany. Natomiast w grupie firm usługowych i produkcyjno-usługowych dominowała odpowiedź, że firma nie rozpoczęła jeszcze transformacji w tym kierunku (w obu przodkach prawie 50% odpowiedzi). 60% firm produkcyjnych wskazało, że strategia rozwoju ich firmy przewiduje rozwój i dostosowanie produkcji do założeń przemysłu 4.0, choć wizja ta nie jest jeszcze spójna i obejmuje tylko wybrane obszary funkcjonowania firmy. W grupie firm usługowych zgodziło się z tym stwierdzeniem tylko 46%. Równie często wskazywano, że głównym celem firmy jest przetrwanie i utrzymanie się na rynku.
Gdyby przyjąć prosty, ale jednak znaczący and kompleksowy model oceny poziomu dojrzałości cyfrowej polskich firm w oparciu o uzyskane i przedstawione powyżej dane należy odnieść się do trójstopniowej skali. Pierwszy stopień to tradycyjny model funkcjonowania firmy. Drugi stopień to wykorzystywanie w firmie nowoczesnych technologii punktowo. Trzeci stopień to wykorzystywanie nowoczesnych technologii w sposób zintegrowany i całościowy pozwalający na pełna automatyzację procesów w firmie. Ogólnie rzecz biorąc badanie wykazało, że polskie firmy znajdują się na pograniczu pierwszego i drugiego stopnia, a to oznacza, że jeszcze bardzo długa droga przed nimi do uzyskania satysfakcjonującego poziomu dojrzałości cyfrowej.
/>