Hipoteka ani zastaw nie mogą być przedmiotem wywłaszczenia.
ORZECZENIE
We wrześniu 2006 r. wojewoda warmińsko-mazurski wydał decyzję o wywłaszczeniu działki, stanowiącej współwłasność trojga właścicieli, na cele publiczne - pod rozbudowę drogi krajowej nr 16.
Ustalone odszkodowanie
Ustalił także odszkodowanie, które Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad miała zapłacić gminie oraz Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Działka była bowiem obciążona hipoteką umowną na rzecz banku (później spłaconą w trakcie postępowania administracyjnego) oraz hipoteką przymusową na rzecz gminy za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności i hipoteką przymusową na rzecz ZUS.
Właściciele złożyli odwołanie do ministra budownictwa nie zgadzając się z wysokością kwoty odszkodowania. W kwietniu 2007 r. minister uchylił decyzję wojewody. Stwierdził, że w aktach sprawy brak załącznika graficznego do decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, a operat szacunkowy dla działki nie określa wartości hipoteki. Wojewoda nie wystąpił także do wierzycieli w celu ustalenia rzeczywistego obciążenia nieruchomości. Minister, powołując się na art. 112 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami i art. 23 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, uznał, że wojewoda powinien był wywłaszczyć także hipotekę. W przeciwnym razie Skarb Państwa nabyłby nieruchomość obciążoną ograniczonym prawem rzeczowym.
Decyzję zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie generalny dyrektor dróg krajowych i autostrad. Podniósł, że załącznik graficzny nie został dołączony, bo fakty znane organowi nie wymagają dowodu. GDDKiA zwracał się do wierzycieli z prośbą o rozważenie zdjęcia obciążeń hipotecznych z nieruchomości, a wartość tych obciążeń przekraczała wartość działki i nie było potrzeby dodatkowego jej ustalania.
Inne powody
WSA uchylił decyzje obu instancji, choć z innych powodów niż podniesione w skardze. Zdaniem sądu nie może ostać się pogląd ministra, jakoby wojewoda powinien zwrócić się do wierzycieli z ofertą zniesienia hipoteki za odszkodowaniem, a w razie niepowodzenia wszcząć postępowanie o przymusowe zniesienie hipoteki. Mówiący o odszkodowaniu art. 128 ust. 2 u. o g.n. nie może być poddany jedynie wykładni językowej, należy sięgnąć do wykładni systemowej i mieć na uwadze tradycję instytucji hipoteki jako zabezpieczenia roszczeń. Przepisy dotyczące wywłaszczenia, jako i tak godzące w prawo własności, nie mogą być w żaden sposób rozszerzane, a więc hipoteka - ani też zastaw - nie mogą być przedmiotem wywłaszczenia.
Sygn. akt I SA/Wa 840/07
JOANNA BARAŃSKA