TEZA: Nawet jeśli umowa w zakresie objętym wyłącznością została zawarta bez udziału agenta wyłącznego z powodu jego bierności, to i tak powstaje obowiązek zapłaty prowizji na jego rzecz.
Sygn. akt I ACa 747/14
WYROK SĄDU APELACYJNEGO W POZNANIU
z 30 października 2014 r.
STAN FAKTYCZNY
Przedsiębiorca J.P., prowadzący działalność gospodarczą zarejestrowaną w Niemczech, 8 czerwca 2010 r. zawarł z S.M. umowę agencyjną. Jej przedmiotem było reprezentowanie wszystkich interesów handlowych dotyczących produktów firmy S.M. u klientów na rynku niemieckim, portugalskim, hiszpańskim i austriackim. S.M. (dalej: zleceniodawca) upoważnił J.P. (dalej: agent) do prowadzenia rozmów handlowych na wyłączność z odbiorcami na rynku niemieckim. Oferty cenowe oraz ilości proponowanego towaru musiały być zatwierdzone pisemnie przez S.M. Zleceniodawca miał otrzymywać kopie podpisanego kontraktu sprzedaży. Zgodnie z umową, agent miał otrzymać wynagrodzenie umowne w formie prowizji od wartości netto sprzedanego towaru w wysokości 3 proc. Umowa została zawarta na trzy lata z możliwością przedłużenia. W czasie trwania umowy agent nawiązał (w imieniu i na rzecz zleceniodawcy) kontakt z kupcem L. D. GmbH w Niemczech w celu sprzedania wyrobów zleceniodawcy. Zleceniodawca ostatecznie nie zawarł z tym kontrahentem umowy, ponieważ nie zaakceptował zaproponowanej przez niego stawki. Po jakimś czasie doszło jednak do zawarcia kontraktu między S.M. a L. D. GmbH bez pośrednictwa J.P. S.M. wykonał ok. 30 dostaw towaru do L. D. GmbH na kwotę ok. 1 mln euro. Zleceniodawca nie zapłacił agentowi jakiejkolwiek kwoty tytułem prowizji.
Agent wystąpił do sądu o zobowiązanie S.M. do udostępnienia mu wyciągu informacji dotyczących współpracy z L. D. GmbH. Sąd wyrokiem z 17 lutego 2014 r. uwzględnił jego powództwo. Od wyroku apelację złożył S.M.
UZASADNIENIE
Apelacja została oddalona przez sąd II instancji.
Sad zauważył, że art. 761 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej k.c.) rozróżnia przesłanki nabycia prawa do prowizji przez dwojakiego rodzaju agentów: agenta zwykłego (art. 761 par. 1 k.c.) i agenta wyłącznego (art. 761 par. 2 k.c.). Nabycie prawa do prowizji przez agenta zwykłego zostało uzależnione od zawarcia umowy w czasie trwania umowy agencyjnej oraz od udziału agenta przy jej zawarciu. Prawo do prowizji po spełnieniu przesłanek z art. 761 par. 1 k.c. ma zarówno zwykły agent, jak i wyłączny. Agent wyłączny ponadto zgodnie z art. 761 par. 2 k.c. ma prawo do prowizji od umów zawartych bez jego udziału. Prawo to uzależnione jest od zaistnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze: do zawarcia umowy doszło bez udziału agenta w czasie trwania umowy agencyjnej. Po drugie: umowa została zawarta z klientem z przydzielonego agentowi obszaru geograficznego lub grupy klientów.
Brak ustalenia, że umowa pomiędzy S.M. a L. D. GmbH została zawarta przy udziale powoda, nie wyklucza uznania, że J.P. przysługuje prowizja na podstawie art. 761 par. 2 k.c. jako agentowi wyłącznemu. Zastrzeżenie wyłączności agenta oznacza bowiem, że dający zlecenie powinien zawierać umowy wyłącznie za jego pośrednictwem. Jeżeli tego nie czyni i zawiera umowę bezpośrednio, powstaje fikcja prawna, ponieważ agentowi wyłącznemu przysługuje prowizja. Obowiązek zapłaty prowizji stanowi dla dającego zlecenie rodzaj sankcji za naruszenie przyznanego agentowi prawa wyłączności. Regulacja ta ma charakter bezwzględnie wiążący. Możliwe jest tylko obniżenie prowizji z tytułu umów zawieranych bez udziału agenta. Nie można jednak pozbawić go całkowicie prowizji. Konsekwencją ustalenia, że agentowi przysługuje prowizja na podstawie art. 761 par. 2 k.c., było uznanie, że zasadne jest jego żądanie do otrzymania od S.M. informacji pozwalających na obliczenie wysokości prowizji. Artykuł 7615 par. 2 k.c. przyznaje bowiem agentowi środki służące kontroli uprawnień do otrzymania prowizji oraz jej wysokości. Powołany przepis daje agentowi możliwość zweryfikowania prawdziwości oświadczenia dającego zlecenie co do danych stanowiących podstawę wyliczenia prowizji. Skoro zleceniodawca odmówił żądaniu agenta, ten miał możliwość wystąpienia z niniejszym powództwem na mocy art. 7613 par. 3 k.c.