Skuteczne oraz szybkie przejście z gospodarki linearnej do cyrkularnej to test, który muszą zdać instytucje państwowe, przedsiębiorstwa, a także konsumenci. O tym, na jakim etapie jesteśmy oraz czy Polska sprosta temu wyzwaniu, rozmawiano podczas debaty na PRECOP 27 w Katowicach.
Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ) to jedno z kluczowych zagadnień klimatycznych ściśle powiązanych z odpowiedzialną produkcją i racjonalną konsumpcją. Według Global Footprint Network utrzymanie konsumpcji na obecnym poziomie przekłada się na „zużycie” więcej niż jednej Ziemi. W systemie GOZ nie ma odpadów, są tylko surowce, które możemy ponownie wykorzystać.
Uczestnicy debaty w Katowicach jednogłośnie stwierdzili, że gospodarka cyrkularna wymaga zjednoczenia i zaangażowania wszystkich podmiotów mających wpływ na jej wprowadzenie - zwłaszcza że w kilku aspektach Polska pozostaje w tyle za pozostałymi krajami członkowskimi UE.
Stracony czas kosztuje
Do 2050 r. Europa chce przejść w całości na GOZ, co zdaniem Leszka Wieciecha, Head of Anti-Corruption Programme, United Nations Global Compact Network Poland, wcale nie będzie łatwe.
- Przy tej liczbie zmiennych trzeba pamiętać, że samo tworzenie regulacji prawnych jest skomplikowanym zadaniem. Mamy kilka metodologii i problem z wiarygodnością danych o odpadach i sposobie ich przetwarzania - podkreślał.
Tomasz Wagner z działu doradztwa podatkowego zespołu podatków pośrednich i handlu międzynarodowego EY zauważył, że termin wprowadzenia dyrektywy Single-use plastic products (SUP) minął w lipcu 2021 r.
- Bardzo ważne jest, żeby nad tymi przepisami pracować intensywnie, ze zrozumieniem i wysłuchaniem wszystkich stron. Chodzi o to, żeby te systemy efektywnie działały i dawały takie rezultaty, jakich oczekujemy - dodał.
A opóźnienia i niespełnianie norm mogą Polskę drogo kosztować.
Zdaniem Marcina Borka, dyrektora Funduszu Inwestycji Samorządowych w Polskim Funduszu Rozwoju, najprostszym sposobem wykorzystania odpadów jest odzysk energii.
- Kibicujemy zmianom regulacji i chcemy, żeby powstało więcej firm zajmujących się recyklingiem odpadów. Projekt Dobra Energia Dla Olsztyna pozwala zagospodarować odpady termiczne z instalacji całego województwa warmińsko-mazurskiego, a takich instalacji w Polsce potrzebujemy ok. 30 - powiedział Marcin Borek.
Dodał, że fundusz wspiera samorządy, a także inwestuje w projekty gospodarki cyrkularnej, jednak na tym etapie jest ich za mało.
Pomocny może być sprawny system kaucyjny. Andrzej Gantner, wiceprezes zarządu, dyrektor generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców, podkreślił, że biznes i konsumenci są gotowi na jego wprowadzenie.
- Prawie 80 proc. Polaków rozumie zasady działania tego systemu i uważa, że jest on potrzebny - stwierdził.
Większa jest także świadomość tego, że opakowania np. po napojach mają swoją wartość i opłaca się je wymieniać.
Wykorzystać potencjał
Jak podkreślała Agata Czachórska, dyrektorka ds. zrównoważonego rozwoju w IKEA Retail Polska, istotą gospodarki cyrkularnej jest ograniczenie zużycia surowców i materiałów oraz maksymalne wykorzystanie potencjału produktów. Rozwiązaniem mogą być nowe modele usługowe.
- Jedną z takich usług, wprowadzonych w IKEA w zeszłym roku, jest usługa „Oddaj i zyskaj”, dzięki której nasi klienci mogą odsprzedać nam swoje niepotrzebne meble i przedłużyć cykl życia tych produktów - powiedziała Agata Czachórska.
Wyjaśniła, że meble trafiają do specjalnych miejsc w sklepach, nazywanych circular hub, gdzie inni klienci mogą je kupić w okazyjnej cenie.
O GOZ w branży tekstylnej opowiedziała Ewa Janczukowicz-Cichosz, ekspertka ds. zrównoważonego rozwoju w LPP.
- Obecnie tylko 1 proc. odzieży na świecie jest poddawany recyklingowi. W 2018 r. wprowadziliśmy możliwość oddawania używanej odzieży do naszych sklepów, a do końca 2025 r. chcemy, żeby co druga sztuka odzieży była wykonana z bardziej przetworzonych materiałów - powiedziała.
Agata Czachórska zwróciła też uwagę na to, jak ważne jest zrównoważone projektowanie rzeczy. Dzięki zastosowaniu koncepcji demokratycznego designu oraz włączeniu do niej zasad cyrkularnego wzornictwa produkty IKEA są projektowane tak, by umożliwić i ułatwić ich ponowne użycie, odnawianie, wykorzystanie komponentów i elementów w produkcji, a finalnie recykling.
- Projektując produkt, powinniśmy od początku myśleć o tym, jakich materiałów używamy i co stanie się z produktem pod koniec jego życia, czyli na ile nadaje się on do recyklingu. Naszym celem jest, żeby do 2030 r. wszystkie produkty IKEA były wykonane z materiałów odnawialnych lub pochodzących z recyklingu - powiedziała Agata Czachórska.
Uczestnicy debaty podkreślali, że wprowadzenie GOZ wymaga edukacji konsumentów na wielu płaszczyznach. Trzeba podkreślać, że odpad jest surowcem, który można wykorzystać i którego ponowne użycie będzie z korzyścią dla wszystkich. Zarówno Agata Czachórska, jak i Ewa Janczukowicz-Cichosz zwracały uwagę, że zrównoważone produkty nie mogą być luksusem dla wybranych i powinny być przede wszystkim przystępne cenowo. Podkreślały też, że konsumenci nie są świadomi tego, jak duży wpływ na długość życia rzeczy ma to, czy są odpowiednio pielęgnowane - a jest to jeden ze sposobów wspomagania gospodarki cyrkularnej. Edukacja konsumentów, odpowiednie regulacje prawne, przejrzystość stosowanych rozwiązań to podstawy skutecznego wprowadzenia gospodarki obiegu zamkniętego w Polsce.
Izabela Zieleźnik
Szczyt Klimatyczny
Konferencja PRECOP 27 odbyła się w dniach 18-19 października w Katowicach. Jej celem była dyskusja i przygotowanie polskiego stanowiska na Szczyt Klimatyczny w Egipcie (UN Climate Change Conference 2022 - COP27).
PARTNER
